Hoạt động live stream bán hàng đang bị thả nổi

2 tiktoker thông báo về phiên live stream bán hàng với tổng trị giá hàng 150 tỉ đồng hồi đầu tháng 6/2024 - Ảnh chụp màn hình TikTok

Doanh thu cao, chất lượng hàng phập phù

Dù không đạt được doanh số 150 tỉ đồng như chủ kênh đề ra nhưng 76 tỉ đồng vẫn là con số mà mọi cá nhân, tổ chức kinh doanh trực tuyến (online) đều phải mơ ước. Trước đó không lâu, kênh này tổ chức 2 phiên live stream bán hàng, đạt doanh số lần lượt là 75 tỉ và 100 tỉ đồng.

Tối 6/6, V.H.L. - người sáng tạo nội dung trên TikTok (tiktoker) - chỉ live stream trong 90 phút nhưng căn cứ vào lượt bình luận đặt mua hàng, nhiều người dự đoán doanh số không dưới 100 tỉ đồng. Trước đó, tiktoker này từng mở phiên live stream bán hàng, đạt doanh thu hơn 37 tỉ đồng.

Do doanh thu cao, một số người nổi tiếng trong giới giải trí cũng nhảy sang lĩnh vực live stream bán hàng này. Người mẫu D.L.A. khoe, vừa có buổi live stream bán hàng thu được 4 tỉ đồng, lợi nhuận cao gấp 10-20 thù lao (cát xê) dự sự kiện. Diễn viên H.H. cũng tiết lộ, lợi nhuận từ vài phiên live stream bán hàng bằng thù lao đóng vai chính trong một bộ phim dài 30 tập.

Doanh thu thực từ 1 phiên live stream bao nhiêu, chất lượng hàng hóa được bán trong các phiên live stream thế nào là điều khó biết. Đầu tháng 6/2024, Tổng cục Quản lý thị trường đã phát hiện kho hàng chứa khoảng 2.000 chiếc điện thoại iPhone, máy tính bảng, thiết bị điện tử, đồ gia dụng, quần áo… không có hóa đơn, nghi nhập lậu, được đăng bán trên sàn thương mại điện tử TikTok Shop.

Ngày 6/6, Công an TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa đã khởi tố, bắt tạm giam 2 đối tượng live stream, bán hàng ngàn chiếc nón giả nhãn hiệu Nón Sơn trên TikTok Shop, thu về hàng trăm triệu đồng. Ngày 12/6, Cục Quản lý thị trường tỉnh Đắk Lắk tiếp tục phát hiện hộ kinh doanh Bùi Thị Loan bày bán 100 nón bảo hiểm có dấu hiệu giả mạo Nón Sơn.

Hoạt động live stream bán hàng đang “phủ sóng” các nền tảng mạng xã hội nhưng lại thiếu chế tài quản lý - Ảnh: Minh An

Ông Nguyễn Ngọc Tý - Giám đốc điều hành Công ty TNHH Thời trang Nón Sơn - thông tin, các sản phẩm giả Nón Sơn trên thị trường gần đây đều được kinh doanh qua hình thức online, live stream. Ông từng theo dõi một tài khoản trên TikTok live stream bán Nón Sơn giả, chốt được 500 đơn hàng chỉ trong 90 phút. Lúc live stream, họ dùng hàng thật để làm mẫu nhưng sau đó giao hàng giả cho khách. Theo ông, nếu không được quản lý chặt chẽ, mạng xã hội và hoạt động live stream bán hàng sẽ là kênh tiêu thụ hàng giả phổ biến, vừa gây thiệt hại cho người dân (khách hàng) và doanh nghiệp, vừa gây thất thu thuế của Nhà nước.

Trong phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Công Thương ngày 4 và 5/6, nhiều đại biểu Quốc hội khóa XV đã bày tỏ băn khoăn về vấn đề thu thuế, chất lượng hàng hóa được bán qua các phiên live stream, biện pháp quản lý hoạt động này.

Nên có giải pháp thu thuế riêng

Trả lời phóng viên Báo Phụ nữ TPHCM, đại diện Shopee Việt Nam cho biết, đơn vị này đang quản lý chặt chẽ các hoạt động live stream bán hàng trên nền tảng Shopee Live của Shopee.

Theo đó, khi đăng hoặc live stream để bán hàng, người bán phải đảm bảo chất lượng hàng hóa và nội dung đăng, phát theo đúng quy định pháp luật. Shopee áp dụng hệ thống kiểm duyệt tự động và có đội ngũ nhân viên chuyên trách rà soát, kiểm tra tính hợp lệ của các nội dung, sản phẩm trên Shopee Live và nhanh chóng loại bỏ các nội dung, sản phẩm không phù hợp.

Nhân viên một công ty kinh doanh gạo live stream bán hàng tại Hội chợ hàng Việt Nam tiêu biểu xuất khẩu 2024, diễn ra ở quận 7, TPHCM từ ngày 8 - 11/5

Shopee Live cũng được thiết lập chức năng báo cáo để người dùng báo cáo các trường hợp vi phạm. Công ty có các mức xử lý khác nhau tùy mức độ vi phạm của chủ tài khoản bán hàng, như hạn chế hiển thị việc live stream, ngừng phát sóng, khóa các tính năng hỗ trợ việc live stream. Nếu vi phạm nghiêm trọng, người bán sẽ bị cấm phát sóng trực tiếp, bị khóa tính năng live stream có thời hạn hoặc vĩnh viễn, đồng thời Shopee sẽ báo cáo vi phạm cho cơ quan quản lý nhà nước để xử lý. Thế nhưng, không phải nền tảng mạng nào cũng quản lý chặt chẽ như Shopee.

Theo luật sư Lê Bá Thường - Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và văn hóa doanh nghiệp - rất khó thống kê chính xác doanh thu từ hoạt động live stream bán hàng bởi mỗi nền tảng mạng (Facebook, Shopee, Lazada, TikTok, YouTube…) có hệ thống thống kế và báo cáo riêng, người bán hàng có thể gian lận số liệu như tăng lượt xem ảo, tạo đơn hàng ảo để đẩy doanh thu. Thêm nữa, việc mua hàng không chỉ diễn ra trong lúc live stream mà còn tiếp diễn sau đó.

Ông cho rằng, do khó xác định được doanh thu, khó quản lý hoạt động live stream bán hàng, khó chứng minh hành vi vi phạm nên cần xây dựng giải pháp thu thuế riêng đối với hoạt động này nhằm đảm bảo sự công bằng trong kinh doanh, nộp thuế. Chẳng hạn, có thể xây dựng hệ thống theo dõi, giám sát hoạt động kinh doanh trên các nền tảng mạng xã hội, yêu cầu người bán phải sử dụng hóa đơn điện tử có kết nối với hệ thống quản lý thuế.

Hiện nay, chỉ có 5 - 10% số hộ kinh doanh cá thể nộp thuế theo hình thức kê khai, có hóa đơn, sổ sách kế toán, còn lại đều nộp thuế khoán, tức là nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân nếu có doanh thu từ 100 triệu đồng trở lên. Điều này có thể dẫn đến tình trạng khai man doanh thu để trốn thuế, đặc biệt là những hộ, cá nhân live stream bán hàng, có doanh thu bạc tỉ. Tình trạng thất thu thuế còn do nhiều người kinh doanh online nhưng không đăng ký kinh doanh, không kê khai và nộp thuế theo quy định.

Luật sư Trần Xoa - Giám đốc Công ty Luật Minh Đăng Quang - cho rằng, cơ quan quản lý thuế phải có giải pháp thu thuế hiệu quả cũng như kiểm tra, phát hiện hành vi trốn thuế chứ không nên dựa vào ý thức của người kinh doanh như cách làm lâu nay. Theo ông, có khoảng 90% cuộc giao dịch online được thanh toán qua tài khoản ngân hàng chứ không dùng tiền mặt.

Do đó, cơ quan thuế nên thành lập bộ phận chuyên theo dõi những cá nhân bán hàng online có doanh số lớn, sau đó đề nghị ngân hàng cung cấp bản sao kê tài khoản của các cá nhân này (chủ hàng lẫn người live stream), nếu phát hiện hành vi trốn thuế thì xử phạt và thông tin công khai họ tên, địa chỉ kinh doanh trên các phương tiện truyền thông. Điều này sẽ tác động đến những cá nhân kinh doanh khác, buộc họ phải tự nguyện kê khai và nộp thuế bởi nếu nộp đúng và đủ thì tiền nộp thuế rất ít nhưng nếu bị phạt và bị truy thu thuế thì số tiền rất nhiều.

Ông đề nghị: “Ngành thuế nên đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ người kinh doanh hiểu và thực hiện nghĩa vụ nộp thuế nghiêm túc và thuận lợi. Tôi thấy hoạt động này lâu nay còn hạn chế”.

Thanh Hoa