Hồ tôm, ruộng rau “thổi” bay rừng dương ven biển

Thiệt hại nặng ven biển

Ngồi lượm mớ đậu phụng (lạc) giữa trời mưa tầm tã, bà Nguyễn Thị Nhuận - 50 tuổi, ở thôn 4, xã Đức Chánh, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi - kể về cơn bão số 9: “Cơn bão này quá kinh khủng. Tôn bay vèo vèo, nhà cửa trong thôn hư hại nhiều lắm. Cũng may là không có thiệt hại về người”.

Bà Nhuận đang ở tạm trong căn nhà ven biển Đức Chánh. Hôm xảy ra bão, bà phải chạy vào trú ở nhà khác trong thôn. “Gió quật ghê lắm. Từ trong thôn, tui nghe phía ngoài biển nổ rầm rầm, là cây phi lao ở rừng phòng hộ gãy, gió quật ngã la liệt”.

Theo hướng chỉ của bà Nhuận, chúng tôi ra rừng phi lao chắn sóng ven biển. Cây gãy nằm la liệt. Từ bờ biển vào đến nhà dân khoảng chừng gần 1km là dãy rừng phi lao. Phía biển, gió quật gãy nhiều cây nhưng phía xóm làng thì cây cối vẫn đứng vững nhờ được lớp cây phi lao bên ngoài che chắn.

Ông Võ Loan - 80 tuổi, ở cùng thôn - kể: “Nhà tôi chỉ có vợ chồng già, với bà mẹ vợ đã 94 tuổi. Tôi sống đến nay mà chưa thấy cơn bão nào kinh khủng vậy, may nhà chỉ bị bay mái gây hư hại tài sản trong nhà chứ người thì không sao. Nếu không có rừng phi lao che chắn, gió thốc vô thoải mái thì không biết thế nào nữa”.

Trong thôn, nhà cửa hư hại nhiều. Dọc ngoài bờ biển, hàng loạt hồ nuôi tôm trải dài từ xã Đức Chánh xuống tận gần huyện Đức Phổ cũng bị hư hại. Trước đây, rừng phi lao kéo dài ngút ngàn dọc bờ biển này nhưng từ năm 2003, phong trào nuôi tôm rầm rộ đã phá sạch lớp rừng ngay chân sóng. Mất rừng, những hồ tôm này thế chân mảng xanh và xả thải vô tội vạ ra biển.

Hôm chúng tôi đi khảo sát, hàng loạt hồ tôm bị sóng biển đánh sập bờ, tan tác lều trại, đường ống xả. Cả dọc dài bờ biển đen ngòm nước thải hồ nuôi tôm và các loại rác thải của con người. Ở thôn Lâm Hà, xã Đức Minh, anh Phạm Xuân Tây đang nằm canh dãy hồ nuôi ốc đang bị thiệt hại nặng sau đợt mưa bão.

Hồ nuôi ốc của anh Phạm Xuân Tây ở xã Đức Minh, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi bị sóng đánh sập bờ, cuốn trôi ốc

Nhà anh Tây có mười hồ tôm, bắt đầu nuôi vào khoảng năm 2003. Sau thời gian tôm xuống giá, hàng loạt hồ nuôi tôm ở đây bị bỏ hoang. Những năm gần đây, người nuôi tôm chuyển dần qua nuôi ốc hương vì có thu nhập cao hơn nuôi tôm.

Trong đợt bão số 9 vừa rồi, hồ nuôi ốc giống của anh Tây bị sóng biển đánh sập bờ, cuốn trôi hết giống. “Ốc nhỏ quá, không sang qua hồ bên trong kịp, thiệt hại khoảng 350 triệu đồng. Nếu hồ này mà không bị hư hại, trúng giá thì bán được 2 tỷ đồng” - anh Tây tiếc rẻ. 

Cũng như anh Tây, rất nhiều người nuôi tôm hoặc ốc ven biển huyện Mộ Đức đã bị thiệt hại nặng do hồ ở ngay sát biển, sóng đánh hư hại hồ hoặc giếng bơm, đường ống xả ra biển.

Rừng phi lao thành dự án nông nghiệp

Những năm qua, Mộ Đức là huyện có nhiều dự án nông nghiệp phát triển dọc rừng phi lao chắn cát ven biển. Với nhiều ý nghĩa và hiệu quả được vẽ ra ban đầu nhưng đến nay, những dự án đó đều bỏ hoang, còn rừng phi lao thì biến mất.

Tại xã Đức Minh, hiện có ba dự án nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao nhưng hai trong số đó đang bỏ hoang và một dự án vẫn còn nằm trên giấy. 

Rừng phi lao chắn cát ven biển xã Đức Minh bị thu hẹp do người dân nuôi tôm, bên trong là các dự án trồng rau nhưng không hiệu quả

Năm 2017, UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt dự án trang trại tổng hợp của ông Lê Thái tại xã Đức Minh với quy mô 5ha, tổng mức đầu tư trên 6,7 tỷ đồng. Ông Thái đã bắt tay triển khai dự án, đầu tư hệ thống phun tưới tự động, trồng măng tây, rau, quả sạch, xây chuồng trại chăn nuôi.

Tuy nhiên, dự án vừa khai sinh đã chết yểu. Đến nay, nó chỉ là một khu hoang tàn nằm lọt thỏm giữa rừng phi lao phòng hộ ven biển. Người dân trong thôn cho biết, trước đây, khi họ đưa dự án về, người dân cũng không đồng ý cho phá rừng phi lao nhưng rừng vẫn bị phá. 

Cách đó không xa, dự án chuỗi nông nghiệp hữu cơ công nghệ cao OFB Mộ Đức có quy mô gần 21ha, dự kiến tổng vốn đầu tư hơn 114,6 tỷ đồng, chủ đầu tư là Công ty cổ phần Đầu tư nuôi trồng HSCB cũng trong tình trạng tương tự. Hạng mục đầu tư của dự án là chăn nuôi 1.000 con bò, trồng nha đam, dưa lưới, táo xanh, nho, nuôi trùn quế. 

Người dân trong vùng dự án đã phá bỏ hoa màu, cây cối, rừng trồng, dời mồ mả để nhường đất cho dự án. Nhà đầu tư đã xây dựng tường rào, chuồng trại chăn nuôi, xây nhà điều hành và trồng nha đam. Tổng nguồn vốn đã đầu tư khoảng 3 tỷ đồng, dự kiến trong tháng 2/2019 sẽ đưa bò về nuôi. Thế nhưng, từ tháng 11/2018 đến nay, số nha đam vừa trồng bắt đầu khô héo vì chưa có hệ thống nước tưới, hệ thống chuồng trại cũng xây dang dở rồi bỏ hoang, không một bóng người.

Dự án tổ hợp tác măng tây xã Đức Chánh do Công ty TNHH Nông nghiệp Linh Đan Miền Trung làm chủ đầu tư cũng lấy khoảng 3,4ha rừng phi lao. Từ năm 2018 đến nay, dự án thành hình rồi bỏ hoang, không còn người dân nào dám theo đuổi vì không phù hợp.

Không chỉ ở xã Đức Chánh, các dự án trồng măng tây ven rừng phi lao dọc các xã Đức Thắng, Đức Phong cũng không thành công. Theo thống kê, huyện Mộ Đức có 20 dự án nông nghiệp, phần lớn nằm trên đất rừng phi lao chắn gió, cát ven biển. 

Theo một nguồn tin của chúng tôi, tuyến đường ven biển kéo dài từ cửa biển Dung Quất (H.Bình Sơn) đến cửa biển Mỹ Á (huyện Đức Phổ) sẽ chạy dọc các xã trên. Do đó, nhiều khả năng các dự án triển khai dang dở rồi bỏ hoang, cầm chừng chỉ nhằm để giữ "đất vàng". 

Theo ông Phạm Ngọc Lân - Chủ tịch UBND huyện Mộ Đức - tại huyện này cơn bão số 9 đã làm chín người bị thương, khoảng 28.268 ngôi nhà bị thiệt hại, quy ra tiền khoảng hơn 206 tỷ đồng, trên 1.822ha rừng bị thiệt hại, chủ yếu là rừng phòng hộ ven biển. 

(Còn tiếp)

Lê Đình Dũng