HIV/AIDS - đại dịch cũ, thách thức mới - Bài cuối: Cần sự chung tay của cả cộng đồng

Anh Nguyễn Anh Phong - Ban điều hành Mạng lưới người sống chung với HIV tại Việt Nam (VNP+): Người có HIV/AIDS cần chủ động, sống có trách nhiệm

Sau hơn 30 năm HIV/AIDS có mặt tại Việt Nam, đến nay vẫn còn những trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV, vẫn còn người nhiễm HIV bị bỏ rơi ở bệnh viện, từ những người trong gia đình, hay vẫn có trường hợp bị cho thôi việc… Sự kỳ thị đó khiến cộng đồng người sống với HIV tự thu mình lại, tình trạng tự kỳ thị trong cộng đồng cũng tăng cao. Điều này khiến cho việc phòng, chống HIV/AIDS khó khăn hơn.

Mong ước chính của Mạng lưới người sống chung với HIV tại Việt Nam là thành lập 1 nhóm người trẻ hỗ trợ cho những người trẻ có nguy cơ cao nhiễm HIV thời gian gần đây. Hiện, mạng lưới đã mở rộng với 72 nhóm thành viên tại các tỉnh, thành phố. Vì sự hiểu biết về HIV/AIDS của người trẻ còn rất ít, cả về phòng bệnh và điều trị, nên việc bỏ thuốc ARV xảy ra nhiều hơn.

Điều này rất bất lợi cho người bệnh, cũng như với việc phòng, chống HIV/AIDS. Mạng lưới huy động nhiều bạn trẻ tham gia nhằm nâng cao năng lực truyền thông cho nhóm, để cộng đồng người trẻ thay đổi hành vi, tuân thủ điều trị.

Tròn 10 năm tôi và cộng đồng người HIV quyết định bước ra ánh sáng để nói rằng chúng tôi có HIV, nhưng HIV không định nghĩa được chúng tôi. Chúng tôi luôn tuân thủ điều trị để không lây truyền bệnh cho cộng đồng, cùng nhau tạo ra cơ hội cho người có HIV quyền được sống, cố gắng đóng góp bằng sức lực của mình.

Chương trình “Góp một bàn tay” ra đời năm 2017 do tôi và bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ khởi xướng với mục tiêu giúp đỡ người nhiễm HIV đã mang lại hiệu quả đáng mừng. Số vốn ban đầu khoảng 500 triệu đồng được tăng dần lên mỗi năm và đến năm 2023 đạt 3 tỉ đồng.

Nhờ đó, chương trình đã kịp thời mua thẻ bảo hiểm y tế cho người “có HIV” hoàn cảnh khó khăn; chi trả chi phí điều trị khẩn cấp ban đầu cho người bệnh nhập viện; hỗ trợ mua thuốc dự phòng ngay sau phơi nhiễm cho rất nhiều đối tượng như sinh viên ngành y bị tai nạn nghề nghiệp, gái mại dâm, hoặc người dẫm phải kim tiêm... mà không cần chờ thủ tục giấy tờ.

Năm 2023, chương trình đã hỗ trợ gần 800 thẻ bảo hiểm y tế, trong đó 732 thẻ hỗ trợ trực tiếp, hỗ trợ 50 trường hợp nộp viện phí khẩn cấp, cung cấp 600 lọ thuốc ARV, hỗ trợ 28 nhà trọ, tổ chức an táng cho 12 trường hợp, hỗ trợ 80 trường hợp khác về học phí, thực phẩm... Chương trình đã tiếp sức cho 500 trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV tiếp bước đến trường, 1.500 phần quà cho hoạt động Hạt gạo chia đôi.

Qua đó, mạng lưới không chỉ chia sẻ kiến thức, động viên cộng đồng sống với HIV, mà còn mong mỏi sự kỳ thị của người dân, sự tự kỳ thị trong chính cộng đồng sống với HIV sẽ giảm đi. Người có HIV đang rất nỗ lực vượt ra khỏi rào cản của sự kỳ thị, tự mình bước đi.

Trong thời gian tới, cộng đồng người sống cùng HIV xin cam kết sẽ chủ động duy trì điều trị, đóng góp vào việc phòng, chống HIV/AIDS. Mỗi người có nguy cơ tự chủ động dự phòng tiến tới mục tiêu năm 2030 chấm dứt đại dịch.

Ông Mai Hữu Tâm - Phó chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TPHCM: Triển khai nhiều hoạt động phòng, chống HIV/AIDS

Hiện nay, tình hình dịch bệnh HIV/AIDS tiếp tục có những diễn biến mới, với những hình thức lan truyền đang thay đổi đáng kể. Trước thực tế đó, các cấp đoàn, hội của TPHCM đã tích cực phối hợp với các lực lượng, ban ngành, trong đó có ngành công an, y tế triển khai hàng loạt chiến dịch phòng chống ma túy, mại dâm và bảo đảm trật tự xã hội.

Đặc biệt, chương trình Hành trình của niềm tin do Ban thư ký Hội Liên hiệp Thanh niên TPHCM triển khai trong suốt thời gian qua đã trở thành điểm tựa quan trọng, giúp thanh niên hoàn lương, người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng, thanh niên có nguy cơ vi phạm pháp luật tìm lại hướng đi tích cực trong cuộc sống.

Thời gian tới, hội sẽ chủ động phối hợp chặt chẽ với Hội Phòng chống HIV/AIDS thành phố triển khai giải pháp hướng đến các nhóm hành vi có nguy cơ cao, khuyến khích và hỗ trợ các bạn tham gia xét nghiệm HIV định kỳ.

Đồng thời, tăng cường các hoạt động tuyên truyền trực quan, giúp người dân, đoàn viên thanh niên hiểu rõ hơn về lợi ích của việc tiếp cận sớm các dịch vụ chăm sóc và điều trị HIV/AIDS. Nâng cao nhận thức của xã hội, nhất là trong lực lượng thanh niên về xóa bỏ kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS.

Hội cam kết đẩy mạnh tuyên truyền các dịch vụ dự phòng chăm sóc và điều trị HIV/AIDS tại thành phố, giúp người dân tiếp cận thông tin dễ dàng, từ đó nhận được sự hỗ trợ kịp thời, hiệu quả. Bên cạnh đó, lồng ghép nội dung tuyên truyền vào các chiến dịch cao điểm hằng năm về phòng, chống HIV/AIDS, mại dâm, ma túy và các hoạt động bảo đảm an ninh, trật tự trên địa bàn thành phố.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Phan Thúy - Giám đốc Bệnh viện Da liễu TPHCM: Nâng cao ý thức quan hệ tình dục an toàn

Quan hệ tình dục an toàn là một trong những mục tiêu chính trong giáo dục giới tính, làm giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tình dục an toàn chỉ thật sự hiệu quả khi cả 2 người đều đồng ý và cùng thực hiện.

Hiện nay, sử dụng bao cao su đúng cách là hình thức duy nhất có tác dụng bảo vệ, đồng thời ngăn chặn sự lây truyền HIV cũng như các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Nhiều người cho rằng quan hệ bằng miệng sẽ không lây bệnh nhưng điều này là sai lầm, thậm chí có nguy cơ lây truyền bệnh cho cả 2 người. Chủ yếu là vi rút hoặc vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể thông qua những vết xước nhỏ trên da hoặc lớp màng nhầy trong khi quan hệ.

Cụ thể, các bệnh như herpes, lậu, giang mai, viêm gan A, B, C và HIV đều có khả năng lây truyền qua quan hệ tình dục bằng miệng. Ngay cả khi người bạn tình khỏe mạnh và không có biểu hiện bệnh về tình dục thì họ vẫn có khả năng bị nhiễm bệnh mà không hề hay biết.

Vì vậy, hãy thẳng thắn trao đổi với bạn tình về sự an toàn và cần thiết phải có biện pháp bảo vệ. Ngoài ra, nếu đang mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, bệnh nhân nên chia sẻ với bạn tình để có cách phòng ngừa, điều trị.

Cha mẹ, thầy cô và cộng đồng hãy giáo dục giới tính sớm cho trẻ em, nhất là trẻ tuổi vị thành niên. Nếu nghi ngờ bản thân hoặc bạn tình mắc bệnh, nên đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Luật sư Võ Thị Anh Loan (Gold Key Law firm): Cần có những biện pháp đồng bộ

Để bảo vệ cộng đồng, pháp luật quy định rõ về các hành vi cố ý lây truyền HIV tại điều 148 và 149 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017). Trong đó, điều 148 nêu rõ: Người biết mình nhiễm HIV mà cố ý lây truyền HIV cho người khác (trừ trường hợp nạn nhân biết rõ tình trạng và tự nguyện quan hệ tình dục) bị phạt tù từ 1-3 năm.

Hành vi có tình tiết tăng nặng như lây nhiễm cho nhiều người, trẻ em dưới 18 tuổi, phụ nữ mang thai hoặc người đang thi hành công vụ sẽ bị phạt tù từ 3-7 năm.

Điều 149 nêu: Người cố ý lây truyền HIV (không thuộc trường hợp tại điều 148) bị phạt tù từ 3-7 năm và trong các tình huống nghiêm trọng hơn (từ 2-5 người, gây rối loạn tâm thần từ 31 - 60%, lợi dụng nghề nghiệp) sẽ bị phạt tù từ 7-15 năm.

Với các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng như lây nhiễm cho phụ nữ mang thai, làm nạn nhân tự sát, hoặc lây nhiễm cho từ 6 người trở lên, mức hình phạt có thể lên tới 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt tù, người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc đảm nhiệm chức vụ từ 1-5 năm.

Tuy nhiên, việc xử lý hình sự chỉ là biện pháp cuối cùng. Dịch HIV/AIDS không chỉ là vấn đề y tế mà còn là bài toán xã hội, đòi hỏi sự chung tay từ các cơ quan chức năng và cộng đồng.

Việc xử lý nghiêm minh các hành vi cố ý lây truyền HIV cần đi đôi với các biện pháp nâng cao nhận thức, giáo dục và giảm kỳ thị. Để kiểm soát được dịch HIV/AIDS, cần có những biện pháp đồng bộ dưới đây:

- Đẩy mạnh tuyên truyền về tình dục an toàn, đặc biệt tập trung vào nhóm thanh niên trẻ, nhóm có quan hệ đồng giới hoặc người trong nhóm nguy cơ cao.

- Xây dựng các cơ sở xét nghiệm, điều trị HIV miễn phí hoặc chi phí thấp, bảo đảm bảo mật thông tin và giảm kỳ thị.

- Hỗ trợ các chương trình tư vấn tâm lý, thực thi pháp luật nghiêm minh để răn đe các hành vi cố ý lây truyền HIV.

Phạm An - Tô Diệu Hiền