HIV/AIDS - đại dịch cũ, thách thức mới - Bài 2: “Có H” không phải là dấu chấm hết

Điều trị giúp sống vui, sống khỏe

Lưu Khiết đang là người tư vấn, truyền động lực, là điểm tựa tinh thần cho nhiều bệnh nhân HIV tại TPHCM và trên cả nước - Ảnh do nhân vật cung cấp

Một ngày cuối năm 2024, tại Phòng khám Mai Khôi (105b Bà Huyện Thanh Quan, quận 3, TPHCM), giữa những bệnh nhân đang ngồi chờ trên băng ghế đá, anh B. nổi bật với vẻ ngoài khỏe khoắn. Anh là một trong những bệnh nhân “có H” (nhiễm HIV) đang được điều trị tại đây. Anh cho biết: “Tôi phát hiện có H cách đây 11 năm. Ban đầu, tôi sợ hãi, xấu hổ nên trì hoãn điều trị khiến sức khỏe ngày càng yếu”.

Những ngày đầu đến Phòng khám Mai Khôi, thể trạng anh B. yếu ớt đến mức đi lại rất khó khăn. Lần nào bác sĩ cũng phải truyền dịch, tham vấn tâm lý ân cần. 11 năm kiên trì điều trị, uống thuốc đúng phác đồ đã giúp anh lấy lại sức khỏe, sự tự tin và niềm vui sống. Hiện tại, anh đang làm việc cho một công ty công nghệ. “Sự tận tình của các bác sĩ, nhân viên tham vấn tâm lý ở Phòng khám Mai Khôi cùng sự hỗ trợ, chăm sóc của các chương trình cộng đồng đã giúp tôi vượt qua mặc cảm, hòa nhập cuộc sống” - anh xúc động nói.

Biết mình “có H” từ một buổi quảng cáo que xét nghiệm bằng dịch miệng, chàng trai 9X tên T.Đ. (đồng tính nam) sốc, hoang mang. Là người trước đây từng cập nhật kiến thức và tiếp cận nhiều cơ sở hỗ trợ “người có H” nhưng rào cản tâm lý khiến T.Đ. buông xuôi, né tránh.

Tuy nhiên, một thời gian sau đó, cơ thể yếu dần và các triệu chứng dần xuất hiện thúc giục T.Đ. mạnh dạn đến xét nghiệm khẳng định HIV tại Khoa Tham vấn hỗ trợ cộng đồng (OPC quận 11, TPHCM). Tại đây, T.Đ. đã nhận được sự tư vấn, hỗ trợ, điều trị ân cần, nhiệt tình của các bác sĩ, các thành viên của tổ chức Nụ cười, nhóm Sắc màu cuộc sống… Đ. dần vực dậy tinh thần và khắc sâu câu “HIV không hề là dấu chấm hết”.

Trải qua 7 năm điều trị HIV, sức khỏe Đ. hiện rất ổn định, có cuộc sống vui tươi, hạnh phúc cùng người yêu (âm tính với HIV). Anh còn là đồng đẳng viên tích cực với công việc tiếp cận, hướng dẫn các bạn trẻ về tình dục an toàn, phòng tránh HIV và các bệnh lây qua đường tình dục; hỗ trợ xét nghiệm tại phòng khám, dự phòng, điều trị và là điểm tựa tinh thần vững chắc cho nhiều người.

Nhiều người “có H” đã trở thành những tuyên truyền viên tích cực trong công tác phòng, chống HIV/AIDS. Họ dũng cảm chia sẻ câu chuyện của bản thân, góp phần xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử, đồng thời khuyến khích mọi người chủ động xét nghiệm HIV và tiếp cận điều trị sớm.

Dự phòng lây nhiễm HIV bằng thuốc

Bác sĩ Trần Phúc Hậu - Phó trưởng khoa Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh, Viện Pasteur TPHCM - cho biết, hiện nay, chưa có thuốc điều trị dứt điểm HIV/AIDS. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) đã đạt được những tiến bộ đáng kể, giúp kiểm soát vi rút, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho người nhiễm HIV.

ARV là các loại thuốc được sử dụng để ức chế sự nhân lên của vi rút HIV trong cơ thể, giúp giảm tải lượng vi rút xuống mức không thể phát hiện, từ đó bảo vệ hệ miễn dịch và ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Việc tuân thủ điều trị ARV đều đặn có thể giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và giảm nguy cơ lây truyền vi rút cho người khác.

Ông cho biết thêm, gần đây, một số loại thuốc kháng vi rút thế hệ mới với tác dụng kéo dài đã được phát triển, giúp giảm tần suất sử dụng thuốc và tăng hiệu quả điều trị. Ví dụ, Lenacapavir là một loại thuốc kháng vi rút được tiêm 2 lần mỗi năm, đã được phê duyệt sử dụng tại Mỹ và Liên minh châu Âu từ năm 2022. Tuy nhiên, thuốc này hiện chưa có mặt tại Việt Nam.

Theo bác sĩ Văn Hùng - Trưởng khoa Phòng chống HIV/AIDS và các bệnh truyền nhiễm mạn tính, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM - hiện nay việc kiểm soát dịch HIV tại TPHCM đã có những thành tựu nhất định. Trong mục tiêu của chiến lược quốc gia chấm dứt dịch HIV/AIDS vào năm 2030, thành phố có 93% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình, 92% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV, và 98% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế.

Riêng với điều trị bằng thuốc PrEP, nếu tuân thủ tốt theo đúng hướng dẫn của bác sĩ có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV. Hiện nay, TPHCM đã có hơn 30 cơ sở y tế công lập và tư nhân triển khai hoạt động. Thành phố đã thí điểm nhiều mô hình cung cấp PrEP nhằm kịp thời tăng cường độ bao phủ trong dự phòng.

Bên cạnh các gói dịch vụ PrEP, các cơ sở cũng sẽ tư vấn xét nghiệm HIV; cung cấp vật dụng can thiệp, điều trị dự phòng bằng thuốc ARV; sàng lọc viêm gan B, C; điều trị các nhiễm trùng qua đường tình dục… Điều này nhằm đảm bảo người bệnh, người có nguy cơ lây nhiễm HIV được sự hỗ trợ kịp thời, chính xác, từ đó kiểm soát tốt bệnh HIV trên địa bàn.

Theo Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, trường hợp phát hiện hay nghi ngờ bản thân lây nhiễm HIV từ bạn tình, cần bình tĩnh, đến ngay các cơ sở y tế, hoặc gặp bác sĩ có chuyên môn để được tư vấn, hướng dẫn và chỉ định sử dụng thuốc dự phòng để hạn chế tối đa nguy cơ bị lây bệnh. Cần sử dụng thuốc dự phòng sớm, tốt nhất là trong 72 giờ đầu kể từ khi quan hệ tình dục với người có HIV.

Tình huống sau 72 giờ mới phát hiện bạn tình nhiễm HIV, cần đến ngay các trung tâm y tế dự phòng, phòng khám hoặc bệnh viện để được tư vấn, theo dõi và xét nghiệm. Nếu kết quả dương tính với HIV, cần tuân thủ điều trị đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Tô Diệu Hiền - Thùy Dương - Phạm An

Bài cuối: Cần sự chung tay của cả cộng đồng