Hiệu trưởng - “lực đẩy” xây dựng trường học hạnh phúc

"Vị thuyền trưởng" làm thay đổi người dạy và người học

Tại hội thảo “Hiệu trưởng - người gieo mầm hạnh phúc” do quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông Việt Nam (VIGEF) cùng Công đoàn Giáo dục Việt Nam tổ chức ngày 20/5 tại Hà Nội, phó giáo sư, tiến sĩ Lê Huy Hoàng - Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo Trung ương - bắt đầu bài phát biểu bằng một ví dụ hết sức gần gũi của một ngôi trường tại Hà Nội. Dẫn chứng câu chuyện từ chính gia đình mình, ông cho biết dù không phải là học sinh xuất sắc, nhưng người con đang học lớp Mười một tại Trường THCS - THPT Nguyễn Tất Thành, Hà Nội của ông rất hạnh phúc khi được theo học trong môi trường thân thiện, vui vẻ. 

“Con tôi được học vẽ, tham gia các câu lạc bộ và nhiều hoạt động của trường. Cháu được sống trong tình yêu của các thầy cô, đặc biệt là cô hiệu trưởng vô cùng tâm lý và đáng yêu - tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Anh. Đó thực sự là môi trường giáo dục vô cùng đáng quý” - ông tâm đắc và kết luận học sinh sẽ rất hạnh phúc nếu được học trong những ngôi trường mà hiệu trưởng luôn mang đến hạnh phúc. Theo nhiều nghiên cứu, khi giáo viên đủ hiểu biết, trình độ, kỹ năng để loại bỏ áp lực thì học sinh sẽ hạnh phúc. Hiệu trưởng là người giúp giáo viên thoát khỏi những áp lực, sự quá tải trong dạy học. 

Hiệu trưởng là người giúp giáo viên thoát khỏi những áp lực trong dạy học (ảnh minh họa: Giờ dạy môn toán của cô trò Trường THPT Nguyễn Trung Trực, quận Gò Vấp, TPHCM) - Ảnh: P.T.

“Trường học với bầu không khí căng thẳng và bất an thì làm sao có hạnh phúc” - ông Đặng Tự Ân - Chủ tịch Hội đồng quản lý kiêm Giám đốc VIGEF - nhấn mạnh. Ông cũng nói thêm, giáo dục của ta một thời gian dài chỉ chú trọng dạy chữ, không đặt trọng tâm vào dạy người, dạy nghề. Thực tiễn đã chứng minh, khi các nước đưa mô hình trường học hạnh phúc vào nhà trường dưới dạng lồng ghép vào các mô hình dạy học đổi mới giáo dục khác, thành tích học tập của học sinh được tăng lên 10 - 12%, đồng nghĩa năng lực của các em cũng được củng cố và phát triển vững chắc hơn, do đó, hãy dừng lại, định vị và thay đổi. Hãy chú trọng hơn nữa giáo dục cảm xúc, giáo dục hạnh phúc cho học sinh. Lực lượng lao động chất lượng cao phải là những con người học có năng lực, với chỉ số trí tuệ cảm xúc, hạnh phúc xứng tầm trong mô hình hệ sinh thái năng lực con người.

Dám bước ra khỏi "vùng an toàn"

Chất lượng hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông phụ thuộc nhiều vào năng lực, kinh nghiệm quản lý của hiệu trưởng. Hiệu trưởng với muôn vàn công việc lãnh đạo nhà trường, cần có sự cân bằng công việc và cuộc sống. Cuộc sống cá nhân được thỏa mãn cùng luôn hài lòng với công việc, họ trở thành người hiệu trưởng hạnh phúc. Giám đốc VIGEF thẳng thắn chỉ ra rằng không khó để thấy ở các nhà trường, quyền lực cao nhất nằm trong tay hiệu trưởng. Khi cơ chế còn nặng xin - cho, ban phát ân huệ, làm việc theo cảm tính thì hệ quả sẽ tạo ra những giáo viên “câm nín”, không dám có ý kiến trái chiều. Vì thế, xây dựng môi trường học đường ấm áp, thân thiện, an toàn, dân chủ, không bị “bắt nạt” không chỉ có ý nghĩa với học sinh mà với cả giáo viên.

Do đó, ông kêu gọi, hiệu trưởng hãy đối thoại cởi mở dân chủ với giáo viên và học sinh. Trong khi đó, giáo viên tạo cho học sinh nếp sống văn hóa dân chủ, bình đẳng trong trường học. Hướng dẫn cho giáo viên lắng nghe tích cực: lắng nghe nhau và phản hồi đừng để người khác bị tổn thương; phải nói với nhau những điều giúp người ta trưởng thành, lớn lên, khác với việc nói cho thỏa mãn mà làm người khác đau đớn tổn thương. Giáo viên với giáo viên phải cư xử sao cho cùng hạnh phúc, không có kẻ thắng người thua. Hãy coi sự tiến bộ của học trò và thay đổi của mỗi lớp mới là thước đo năng lực của thầy cô và đó cũng là thước đo chất lượng của trường. “Hãy “quản lý mà không quản lý”, việc của nhà lãnh đạo nhất quán, đó là mang lại sự tự do, toàn quyền quyết định và chịu trách nhiệm về công việc cho nhân viên với tinh thần tự giác cao. Ngược lại họ luôn được hiệu trưởng sẵn sàng hỗ trợ về kiến thức, kinh nghiệm cùng với sự khích lệ và động viên. 

Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng vấn đề mấu chốt nằm ở việc hiệu trưởng có dám nhìn nhận, dám bước ra khỏi “vùng an toàn” và thay đổi? Nếu hình dung nhà trường là một xã hội thu nhỏ và để xã hội ấy hạnh phúc, thì hiệu trưởng cần thay đổi tư duy, cách nghĩ, quan điểm quản trị, cách thức điều hành; phải chuyển từ tư duy quản lý, mệnh lệnh, hành chính sang tư duy phục vụ, đặt lợi ích, sự hài lòng của “khách hàng” lên hàng đầu. Bên cạnh “lực đẩy” về hệ điều hành, không thể thiếu “lực kéo” là hệ giá trị, tầm nhìn chiến lược, khát khao đạt đến, sẽ dẫn dắt người chèo lái con thuyền giáo dục mỗi nhà trường đi đúng hướng và cán đích. 

Dung Nhi