Hiệp sĩ đường phố thiệt về tính mạng lẫn trách nhiệm trước pháp luật

Luật sư Đinh Thị Quỳnh Như, Giám đốc Công ty An Luật TP.HCM

Trước tiên, cần phải xác định rằng, hiệp sĩ đường phố là một hoạt động tự phát từ những người dân có ý thức đấu tranh với tội phạm. Họ tự khoác lên mình trách nhiệm lớn lao khi sẵng sàng hy sinh nhiều thứ: thời gian, sức khỏe, tính mạng cho phong trào đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo vệ an ninh cho mọi người.

Theo tôi, việc cần làm đầu tiên vẫn là lực lượng chức năng hoạt động hiệu quả, trách nhiệm với sự an nguy của người dân. Bên cạnh đó, những lực lượng như hiệp sĩ đường phố có thể tồn tại với một cơ chế rõ ràng hơn. Trong đó quy định rõ quyền hạn, phạm vi, sự phối hợp với các lực lượng khác và trang bị những kỹ năng, kiến thức cần thiết cho họ.

Luật sư Đinh Thị Quỳnh Như, Giám đốc Công ty An Luật TP.HCM

Nhưng làm thế nào để chứng minh một người là hiệp sĩ đường phố? Trong bối cảnh nào, chứng minh với ai, nhằm mục đích gì? Nếu để chứng minh rằng mình đang hành động nhân danh hiệp sĩ đường phố để thực hiện mục tiêu ngăn ngừa, đấu tranh với tội phạm để người dân biết họ đang làm việc nghĩa không phải là vấn đề quá khó với các hiệp sĩ. 

Tuy nhiên, để chứng minh rằng vì chúng tôi là hiệp sĩ đường phố nên khi hành động sẽ loại trừ những hậu quả pháp lý xảy ra thì không thể.

Như trường hợp đội hiệp sĩ đường phố quận Tân Bình bắt các đối tượng trộm SH vừa qua rất nguy hiểm, hậu quả nặng nề. Chưa kể đến việc giả định trường hợp người bị thương không phải đội hiệp sĩ mà là đối tượng trộm cắp hoặc chiếc xe SH bị hư hại, thì ông Hoàng phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho những hư hỏng xảy ra, trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm. 

Khi chưa có một cơ chế hành động theo khuôn khổ pháp luật. Hay nói đúng hơn là khi mô hình hiệp sĩ đường phố chưa được thừa nhận chính thức, hiệp sĩ đường phố có rất nhiều hạn chế, cả về tính mạng, thiệt hại tài sản cũng như trách nhiệm trước pháp luật.  

Lực lượng hiệp sĩ đường phố cần hiểu rằng mình  hành động nhân danh một công dân, phải chịu trách nhiệm như một công dân trên tinh thần, ý thức đấu tranh tội phạm, sẵn sàng làm việc nghĩa. Nhưng hoạt động của chính mình không được điều chỉnh bởi bất kỳ một văn bản pháp luật nào. Vì vậy, phải có một ranh giới bảo vệ bản thân mình an toàn về tính mạng, sức khỏe và rủi ro pháp lý. 

Lãnh đạo UBND TP.HCM đến thăm và động viên các hiệp sĩ bị thương. Ảnh: Hiếu Nguyễn.

Điều này chỉ có thể khác đi khi hệ thống pháp lý thực sự nhìn nhận vai trò và sự đóng góp thiết thực của hiệp sĩ đường phố cho sự bình an của xã hội, thừa nhận mô hình này một cách hợp pháp. Trao cho họ một số quyền cụ thể, ghi nhận phạm vi họ có thể hành động và cách thức phối hợp với cơ quan chức năng khác. Hiệp sĩ phải được tập huấn những kỹ năng cần thiết để đấu tranh với tội phạm để hạn chế tổn thương; trang bị kiến thức pháp lý cần thiết. Điều này vừa bảo vệ họ, vừa bảo vệ những người quanh họ.

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn luật sư TP.HCM

Tất cả mọi công dân đều có quyền và nghĩa vụ phòng chống tội phạm. Tuy nhiên, việc bắt tội phạm, trộm cướp phải mang tính tương xứng, vừa mang tính phòng vệ. Đến thời điểm hiện tại, hiệp sĩ đường phố vẫn là danh xưng tự phong, không phải cá nhân hay tổ chức đại diện cho nhà nước thực hiện quyền bắt cướp, hay những nhiệm vụ mang tính chuyên môn cao. 

Việc họ bắt cướp, tội phạm chỉ trong phạm vi tương xứng, phòng vệ và mang tính cấp thiết, họ phải có sự hỗ trợ kịp thời từ phía cơ quan nhà nước. Đã đến lúc cần có luật điều chỉnh về vấn đề này, lực lượng này nên có thẻ tên cụ thể cần trang bị các công cụ hỗ trợ, huấn luyện về chuyên môn, nghiệp vụ bài bản cho hiệp sĩ.

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn luật sư TP.HCM.

Trao cho họ được một số quyền hạn nhất định khi bắt cướp. Tránh để xảy ra hậu quả đáng tiếc có thể dễ dẫn đến hành vi phạm tội. Điển hình, có nhiều vụ bắt trộm, cướp mà vẫn bị xử lý hình sự. Đây là ranh giới rất mong manh giữa dân sự và hình sự.

Khi được hoạt động đúng chuyên môn, trách nhiệm, hiệp sĩ có thể tự bảo vệ mình, bảo vệ người dân. Hạn chế những trường hợp đáng tiếc như vụ việc hai hiệp sĩ tử vong và ba người trong đội hiệp sĩ đường phố quận Tân Bình bị thương như vụ bắt băng trộm SH vừa qua. Đồng thời, trong những trường hợp cấp bách, người dân có thể nhờ cậy đúng người, đúng việc.

Việc này cũng sẽ kiểm soát được lực lượng hiệp sĩ, vì hiện nay hiệp sĩ tự phát rất nhiều, cơ quan chức năng rất khó để biết được ai là hiệp sĩ thật hay giả. Hạn chế được một số người tự phong hay tự nói mình hiệp sĩ lợi dụng tin tưởng của người dân trục lợi sẽ cũng rất nguy hiểm.

Khi đến thăm các hiệp sĩ đường phố quận Tân Bình, lãnh đạo UBND TP.HCM đã động viên tinh thần, chia sẻ thân tình với khó khăn của họ. Bên cạnh đó là những trăn trở làm sao để bảo vệ các hiệp sĩ khi họ vì dân mà làm việc nghĩa. Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thiện Nhân đến Bệnh viện Nhân dân 115 thăm hiệp sĩ Trần Văn Hoàng ngày 14/5 vừa qua. Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thiện Nhân cho biết: “Việc làm của nhóm hiệp sĩ thể hiện sự nghĩa hiệp, truyền thống tốt đẹp của người Việt. Tôi chia sẻ với những nguy hiểm của các hiệp sĩ. Hiệp sĩ cần có áo giáp bảo vệ, không thể tay không bắt giặc, nhất là khi các đối tượng có hung khí nguy hiểm. Cơ quan chức năng cần tính toán xem thành phố có bao nhiêu anh em đang tham gia nhóm hiệp sĩ để có phương án trang bị áo giáp cho họ”. Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong cũng đã chia sẻ những mất mát mà các hiệp sĩ và gia đình đang gánh chịu, coi đây là động lực để thành phố hành động quyết liệt hơn chống tội phạm. Thay mặt UBND TP.HCM, ông khẳng định sẽ làm việc với Công an TP để có biện pháp bảo vệ các hiệp sĩ.

Phạm An