Hiền lành như cây cỏ

Má tôi thường nói “rau ăn non, thuốc hái già”. Đó là khi má cắp rổ ra vườn hái mớ tần dày lá, thêm ít lá hẹ vào nhà chưng với đường phèn thêm vài trái tắc khi nghe con trai tôi húng hắng ho. Thời tiết mùa này thật lạ, người lớn trẻ con gì cũng bệnh.

Má cắt mấy trái tắc, bỏ hạt cho khỏi đắng. Mớ lá hẹ, tần dày lá cắt nhuyễn, để hết vào một cái chén, thêm ít đường phèn đem chưng cách thủy. Vừa làm má vừa giảng giải, rau thì hái lá càng non càng ngon nhưng hái để làm thuốc thì nên hái lá già mới nhiều tinh dầu và phát huy hết vị thuốc của nó.

Rổ cây lá má hái trong vườn để nấu nồi nước mát

Từ nhỏ đến lớn, chỉ trừ khi bệnh nặng mới uống thuốc tây hoặc đi bác sĩ, còn những bệnh lặt vặt như nhức đầu, sổ mũi, ho… thì tôi luôn được uống những vị thuốc ngòn ngọt má chưng từ cây lá trong vườn với đường phèn hay mật ong. Mà trong vườn nhà tôi không có ranh giới của rau hay thuốc. Những loài rau hằng ngày để ăn sống, nấu canh, xào nấu; khi cần thì chúng lại biến thành những vị thuốc rất hiệu nghiệm. 

Trời oi bức, cái nóng hầm hập phả từ mặt đường bê tông hắt lên người mỗi khi chạy xe ngoài đường. Về đến nhà, việc đầu tiên của tôi là mở tủ lạnh tìm chai nước mát má nấu sẵn để uống. Uống đến đâu mát đến đó, cái nóng nực khó chịu chợt tan biến. Biết con cháu ghiền nên cứ cách vài ngày má lại nấu một nồi nước mát thật to rồi rót vào chai bỏ tủ lạnh. Tụi con nít trong nhà mê thứ nước bà nấu nên cũng xa dần mấy thứ nước ngọt xanh xanh đỏ đỏ ngoài tiệm tạp hóa. 

Vườn sẵn cây lá nên lúc nào má rảnh là có một nồi nước mát thơm ngon. Mã đề mọc thành đám, những cây già có bông rụng xuống lại mọc lên chi chít cây con, mùa này qua mùa khác chẳng cần chăm bón gì nhiều. Má nói mã đề mát ở bộ rễ nên luôn nhổ nguyên cây.

Ra góc vườn bẻ mấy lá lẻ bạn, thêm ít cây thuốc dòi - những cái tên cây ngồ ngộ mà đến bây giờ tôi không ngừng thắc mắc sao chúng lại mang tên như thế. Cắt thêm ít lá dứa, vài khúc mía lau là đã đủ nguyên liệu để nấu một nồi nước ngon lành. Có khi má còn xin hàng xóm được mớ râu bắp bỏ vào nấu chung. Nhà nhiều con nít, khi tắt bếp má không quên cho vào một ít đường phèn cho nước thêm ngọt thơm.

Mùi thơm của cây lá hòa quyện với vị ngọt của mía lau, của đường phèn thấm vào cuống họng khiến cả nhà đều mê. Có khi tôi vắt thêm trái chanh, thả vài viên đá lạnh ra ngồi dưới tán cây thưởng thức. Ly nước mát bỗng trở thành thứ nước giải khát ngon lành mát lịm. 

Má tôi thường nói, không gì hiền lành bằng cây bằng cỏ, “cơm không rau như đau không thuốc”. Trong vườn má còn trồng thêm nhiều loại cây có vị thuốc khác như ngải cứu, tía tô, hương nhu, đu đủ đực… 2 cây đu đủ đực trong vườn nhà ra hoa không biết bao mùa. Những dây hoa dài sọc, cứ tàn rồi lại chi chít trổ lứa hoa mới.

Má cắt từng dây hoa dài, nhặt kỹ từng bông rồi cho vào hũ thủy tinh đổ ngập mật ong rừng. Ai cũng biết hoa đu đủ đực là đệ nhất đắng. Nhưng thật lạ, để chừng 2 tháng, thứ nước chiết ra từ loài hoa đắng nghét ấy quyện với mật ong rừng chẳng còn đắng nữa. Má lụi cụi hái hoa, ngâm hết lọ này đến lọ khác để cho con cháu uống chữa ho. Má còn nói đu đủ đực ngâm mật ong còn chữa đau bao tử, trị sưng viêm, dùng được cho người bị ung thư nữa…

Hoa đu đủ đực ngâm với mật ong rừng trị ho

Tôi nhớ đợt mình phải đi công tác dài ngày, má nhét theo mấy viên kẹo để trong cái bọc ni lông. Viên kẹo méo méo chứ không tròn trịa như mua ngoài tiệm. Đây là thứ kẹo má dùng tần dày lá, thêm tắc, đường phèn, lá hẹ, tía tô, gừng, rau diếp cá… nấu thật lâu trên bếp rồi cô đặc lại làm kẹo chữa ho. Má dặn tôi ráng ngậm ngày vài viên sẽ tốt cho công việc suốt ngày phải nói như của tôi.

Ngậm viên kẹo chua chua ngọt ngọt mà tự nhiên thấy lòng mình rưng rưng. Lòng má thương con cháu rộng dài như trời biển. 

Chiều chiều, má lại lúi húi tưới nước cho mấy cái cây trong vườn nhà. Khu vườn nhỏ mà xanh um cây cối bình yên trong nắng cuối ngày. Tụi cháu loi choi chơi đùa, thỉnh thoảng lại nhắc chừng “mai nấu nước mát uống nha bà ngoại!”. 

Như Hiền