Hạt vi nhựa - Nỗi lo mới về sức khỏe con người

Các hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong máu và phổi người, đem lại nỗi lo ngại lớn về sức khỏe - Ảnh: Getty Images

Có vi nhựa trong phổi và máu người

Giới nghiên cứu biết rằng nhựa liên tục phân mảnh trong môi trường. Theo thời gian, chúng bị cắt nhỏ thành sợi, thậm chí nhỏ hơn sợi tóc và tiếp tục biến thành hạt li ti có thể dễ dàng bay trong không khí. Nghiên cứu của Đại học Plymouth (Anh) kết luận: con người đã hấp thụ nhiều nhựa khi hít hoặc ăn phải những hạt nhỏ vô hình trôi nổi xung quanh hơn cả khi ăn phải hải sản ô nhiễm.

Đến năm 2022, các nhà khoa học Hà Lan và Anh đã tìm thấy hạt vi nhựa trong cơ thể người. Chúng được tìm thấy sâu bên trong phổi và máu được hiến. Nghiên cứu khác ghi nhận sự hiện diện của các hạt vi nhựa trong nhau thai. Đây là những điều y học chưa từng chứng kiến trước đây.

Dù các nghiên cứu trên chưa thấy được tác hại của vi nhựa đối với sức khỏe nhưng đã góp phần cảnh báo tình trạng ô nhiễm nhựa đã chuyển sang dạng “đám mây bụi” trong không khí. Giáo sư chuyên nghiên cứu về độc chất Dick Vethaak (Amsterdam) không cho rằng kết quả nghiên cứu là đáng báo động nhưng vẫn tỏ ra lo ngại:

“Nhựa không nên có trong máu người. Chúng ta đang sống trong một thế giới bị ô nhiễm bởi nhiều hạt như bụi bẩn, bồ hóng, khí thải hay phấn hoa. Con người đã hít chúng hằng ngày và việc phát hiện hạt vi nhựa mang ý nghĩa giúp cộng đồng thấy thêm gánh nặng về ô nhiễm hạt mịn trong không khí”.

Hạt vi nhựa được xác định có kích thước nhỏ hơn 5mm từ 25 năm qua. Ngoài hiện diện trong không khí, vi nhựa còn xuất hiện trong muối, bia, trái cây, rau quả tươi và nước uống. Theo Hội đồng Hóa chất Hoa Kỳ (ACC), riêng trong năm 2020 đã có 367 triệu tấn nhựa được sản xuất. Dự đoán con số này sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2050.

Tạp chí Science ước tính có đến 11 tỉ tấn nhựa sẽ tích tụ trong môi trường vào năm 2025. Nhưng ACC cũng trấn an rằng lượng hạt vi nhựa chỉ chiếm 4% tổng số hạt được thu thập trung bình trong môi trường, 96% hạt còn lại là khoáng chất tự nhiên, bụi bẩn, cát, các bộ phận côn trùng, phấn hoa…

Dấu hỏi về tác hại

Việc đánh giá tác động bất lợi của nhựa đối với sức khỏe của con người khó hơn nhiều so với động vật; bởi không giống như chim hay cá, con người chỉ vô tình ăn phải thực phẩm có nhựa. Các thử nghiệm đã cho thấy hạt vi nhựa gây dị ứng và làm chết tế bào. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu dịch tễ học nào về mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với hạt vi nhựa và tác động đối với sức khỏe.

“Vẫn chưa rõ liệu những hạt như vậy có thể đi từ máu vào các cơ quan khác hay không, đặc biệt là vào não, nơi được bảo vệ bởi một mạng lưới tế bào dày đặc” - giáo sư Vethaak nói.

Nhà sinh thái học Jeannette Rotchell (Đại học Hull, Anh) cho biết: không ai mong đợi tìm thấy hạt vi nhựa trong những phần nhỏ nhất của phổi nhưng nó đã xảy ra. Nhóm nghiên cứu của bà đã chuyển sang cấp độ sử dụng tế bào hoặc mô nuôi cấy để khám phá tác động của hạt vi nhựa tìm thấy trong phổi người.

“Còn quá nhiều câu hỏi, nhưng trước hết tôi muốn biết mức độ chúng ta đã tiếp xúc với nhựa trong suốt cuộc đời. Từ làm việc ở nhà, ngoài trời hay đến văn phòng, chạy bộ trong các môi trường khác nhau, chúng ta đang phải hít thở loại vi nhựa nào mỗi ngày” - bà nói.

Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy những căn bệnh giết chết hàng triệu người mỗi năm như hen suyễn, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ung thư phổi có liên quan đến việc tiếp xúc với các chất ô nhiễm.

Báo cáo năm 2022 của Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ (ALA) cho biết, con người đã hít phải quá nhiều loại hạt lạ mỗi ngày. Phản ứng của cơ thể là tìm cách trục xuất chúng. Những hạt lớn vào đường thở thường bị phản ứng ho hắt ra ngoài. Cơ thể tạo chất nhầy bao xung quanh các hạt vào sâu hơn trong đường hô hấp, tạo ra một “thang máy chất nhầy” đẩy chúng ngược lên phía trên, tống ra khỏi cơ thể hoặc các tế bào miễn dịch bao quanh các tế bào nhiễm nhằm cô lập chúng.

Có những hạt tồn tại dưới dạng “trơ”, không tác động gì đến cơ thể nhưng cũng có những hạt gây kích ứng dẫn đến một loạt các triệu chứng như viêm, nhiễm trùng và cả dấu hiệu gây ung thư. Theo Albert Rizzo - Giám đốc y tế của ALA - vẫn chưa có gì rõ ràng về tác động của hạt nhựa đối với sức khỏe để khoa học đưa ra kết luận.

“Có phải nhựa chỉ đơn giản nằm ở đó và trơ ra hay chúng sẽ dẫn đến các phản ứng miễn dịch của cơ thể gây ra xơ hóa hoặc ung thư? Chúng tôi biết những hạt vi nhựa này đang ở khắp mọi nơi. Dù không biết liệu sự hiện diện trong cơ thể có dẫn đến một vấn đề nghiêm trọng nào hay không nhưng chắc chắn số lượng và thời gian tiếp xúc hạt nhựa trong bao lâu là vấn đề rất quan trọng cần lưu ý” - ông cho hay. 

Nam Anh (theo NG, ACC)