Happy Xmas: Lời chúc Giáng sinh từ John và Yoko

Không nằm trong top những ca khúc nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của John Lennon nhưng Happy Xmas (War is Over) lại là một trong những ca khúc có sức sống bền bỉ và tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất của thủ lĩnh nhóm nhạc người Anh The Beatles bởi tinh thần đấu tranh vì nhân quyền, phản đối chiến tranh phi nghĩa và bạo lực đau othương.

Đến nay, dù đã gần nửa thế kỷ trôi qua kể từ lần đầu tiên vang lên tại Hoa Kỳ năm 1972, Happy Xmas vẫn luôn là một trong những ca khúc Giáng sinh được công chúng nhắc lại nhiều nhất.

Happy Xmas ra mắt vào mùa Giáng sinh 1972 - năm đỉnh cao trong giai đoạn vì hòa bình của John và Yoko

Dấu ấn của Yoko Ono và sự nổi giận của Nixon

Đã có quá nhiều người nói về mối tình dường như trở thành huyền thoại của John Lennon và Yoko Ono, người vợ thứ hai của ông, người hơn ông khá nhiều tuổi, bằng cả những mỹ từ lẫn những lời miệt thị ác ý. Nhưng, dù nhìn ở góc độ nào, vẫn không thể phủ nhận sức ảnh hưởng của Yoko lên John, lên những sáng tác của ông, thậm chí lên cả tư tưởng và cảm xúc, hành động của John trong rất nhiều giai đoạn.

Vốn là một nghệ sĩ trình diễn thể nghiệm về thị giác với sức sáng tạo vô cùng ấn tượng, Yoko không chỉ là “nàng thơ”, là nguồn cảm hứng trong rất nhiều sáng tác của John mà bà còn đồng hành cùng ông trong nhiều tác phẩm và Happy Xmas (War is Over) là một trong số đó.

Vào một ngày tháng 10/1971, những giai điệu đầu tiên của Happy Xmas đã đến với John khi ông đang ngồi trong khách sạn St. Regis ở thành phố New York, nơi ông và Yoko đang sống vào thời điểm đó, với những ca từ chưa rõ ràng trên nền giai điệu ballad nhẹ nhàng đậm chất Anh. Ngay lập tức, ông đã thu âm một bản demo với guitar acoustic ngay trong phòng của mình với tinh thần lạc quan, vui tươi, thoát khỏi sự ủy mị thường thấy của các bài hát Giáng sinh trước đó. Ca khúc được John hoàn thiện dần và được thu âm lần đầu tiên tại Record Plant East ở New York vào ngày 28/10 /1971.

Happy Xmas được công bố lần đầu vào mùa Giáng sinh năm 1972 tại Hoa Kỳ, là năm đỉnh cao trong giai đoạn hoạt động vì hòa bình của John và Yoko. Trong thời gian đó, trên khắp các quảng trường tại 12 thành phố trên thế giới (New York, Rome, Athens, Berlin, Paris, Tokyo…), người ta thấy những tấm pano lớn màu trắng với dòng chữ "War is over! If you want it. Happy Christmas from John and Yoko” (Chiến tranh sẽ kết thúc! Nếu bạn thực sự muốn điều đó. Lời chúc Giáng sinh từ John và Yoko). Khẩu hiệu này trước đây đã xuất hiện trong các bài hát phản chiến năm 1968 The War Is Over của Phil Ochs và The Unknown Soldier của Doors. Tuy nhiên, người ta không biết đây là sự cố ý hay chỉ là ngẫu nhiên.

Happy Xmas là sự tiếp nối chuỗi các hoạt động vì hòa bình và nhân quyền của John và Yoko, mà khởi đầu là chiến dịch Bed in Peace (nằm vì hòa bình) của họ ngay trong tuần trăng mật. 

Sau này, khá nhiều ý kiến cho rằng họ không thấy sự đóng góp của Yoko trong ca khúc và khá vô lý khi tên của Yoko vẫn xuất hiện bên cạnh John với vai trò đồng sáng tác. 

Tuy nhiên, dù không tham gia quá nhiều trong phần âm nhạc của Happy Xmas nhưng Yoko là người truyền cảm hứng mạnh mẽ và khơi nguồn tinh thần phản chiến vốn đang say ngủ trong John với hình ảnh một “Good boy” của The Beatles. Bà mang đến cho John thêm nhiều liên tưởng về hình ảnh và thị giác, với sự tĩnh tại và chảy trôi đậm chất Á Đông, chất thiền trong âm nhạc. 

Đặc biệt, khoảng thời gian sống tại Hà Nội đã cho Yoko nhận thấy rõ sự đau thương mất mát của chiến tranh. Điều này dẫn dắt bà và cả John đi theo con đường hoạt động xã hội gần như suốt quãng đời sau này của mình.
Ra đời vào đúng thời điểm chiến tranh Việt Nam đang ở giai đoạn căng thẳng nhất, Happy Xmas dường như đã trở thành mũi tên chống đối nhắm thẳng đến chính quyền Nixon. Ngay lập tức, tổng thống Mỹ thứ 37 ra lệnh trục xuất đặc biệt với John Lennon. Những chỉ trích công khai về cuộc chiến Việt Nam khiến đế chế Nixon coi Lennon là kẻ nổi loạn cần bị loại với lý do Lennon từng tàng trữ cần sa.

Kết quả là việc xin thẻ xanh của ông bị gây khó dễ trong nhiều năm sau đó. Nhà riêng của John ở New York bị theo dõi, điện thoại của ông bị cài máy nghe lén và CIA thậm chí còn lập một tủ hồ sơ mật về John Lennon như đối với một phần tử nguy hiểm của chính phủ.

Tuy nhiên, bất chấp những hằn học từ nhà cầm quyền và những hạn chế về khâu quảng bá, hàng loạt ca khúc đỉnh cao của John thể hiện ước mơ về một thế giới không còn tiếng súng, không có đổ máu và giết chóc như Revolution, Give Peace a Chance, Working Class Hero, Power to the people, Imagine và Happy Xmas vẫn lần lượt ra đời và leo lên đỉnh cao của hàng loạt bảng xếp hạng trên toàn thế giới. Đĩa đơn Happy Xmas (War Is Over) vẫn xếp thứ ba trong bảng xếp hạng những đĩa nhạc Giáng sinh tại Hoa Kỳ, lọt top 4 trong bảng xếp hạng âm nhạc tại Anh và trở thành một trong những ca khúc Giáng sinh kinh điển được yêu thích nhất mọi thời đại.

“Chiến tranh sẽ kết thúc, nếu chúng ta muốn vậy!”

Cũng giống như hàng loạt ca khúc ở giai đoạn sau này của John khi đã rời khỏi The Beatles, Happy Xmas không mang giai điệu quá phức tạp và cầu kỳ, với những hòa thanh ngày càng tối giản và tinh tế hơn của John.

Bài hát bắt đầu bằng lời chúc Giáng sinh của John và Yoko dành cho những đứa con của họ trong cuộc hôn nhân trước: Giọng Ono thì thầm "Chúc mừng Giáng sinh, Kyoko", sau đó là Lennon "Chúc mừng Giáng sinh, Julian". 
Rồi với tiếng guitar trầm bổng, ca khúc được vang lên với âm hưởng như một bài đồng dao cổ nước Anh với phần hòa âm đầy cảm xúc của ban nhạc Ono Plastic và dàn hợp xướng thiếu nhi The Harlem. 

Trong đó, giọng hát lững lờ của John cùng chất giọng phi giới tính của Yoko hòa vào nhau trong phần giai điệu chính khiến ca khúc trở nên thân thương bình dị nhưng tạo ra những rung cảm vô cùng mạnh mẽ.

Không chứa đựng những căm phẫn khốc liệt như Revolution, không gay gắt bức bối như Power to the people mà John viết trước đó, Happy Xmas có lẽ gần với Imagine hơn cả bởi màu sắc tươi sáng về niềm hy vọng vào một tương lai mới với những điều tốt lành. Đó cũng là tinh thần Giáng sinh không chỉ John hay Yoko, mà nhiều nghệ sĩ trên khắp nước Mỹ giai đoạn đó không ngừng ước nguyện. Để rồi nửa thế kỷ trôi qua, những mong cầu ấy gần như vẫn còn nguyên vẹn giá trị, khi một mùa Giáng sinh nữa lại về. Năm 2020 với bao đau thương và mất mát, chúng ta lại có quyền mơ về một tương lai tốt đẹp hơn và những giai điệu của Happy Xmas lại vang vọng khắp các nẻo đường.

Mặc dù đề cập trực diện đến cuộc chiến tranh tại Việt Nam nhưng ca khúc lại mang tinh thần đại đồng lan tỏa đến toàn thế giới, vượt qua không gian và thời gian, là thông điệp hòa bình và nhân ái mà John và Yoko muốn gửi đến tất cả mọi người ở mọi độ tuổi, mọi châu lục, mọi màu da, mọi tôn giáo. 

Ca khúc Happy Xmas:

Dù trong rất nhiều năm sau này, khi John đã ra đi, trong dịp công bố bộ phim tài liệu nổi tiếng mang tên Bed peace (Chiếc giường hòa bình) mang thông điệp phản đối cuộc chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam những năm 1969, Yoko đã thú nhận rằng: “Năm 1969, John và tôi đã quá ngây thơ khi nghĩ rằng những hoạt động để kêu gọi chống chiến tranh vào thời điểm đó của chúng tôi sẽ giúp thay đổi thế giới. Vâng, có thể là như vậy…”.

Tuy nhiên, bà vẫn nhấn mạnh: “Thực tế, những điều mà chúng tôi từng nói trong tác phẩm có thể đã khuyến khích và tạo nguồn cảm hứng cho các nhà hoạt động hôm nay… Hãy nhớ chiến tranh sẽ kết thúc, nếu chúng ta muốn vậy”.

Lan Anh