Hành trình tiếp bước

Thế hệ “giữ lửa”

Thế hệ nghệ sĩ trẻ nổi bật, tạo dựng tên tuổi từ các cuộc thi Chuông vàng vọng cổ, giải thưởng Trần Hữu Trang cũng chính là thế hệ kế thừa của sân khấu cải lương thời gian qua: Võ Minh Lâm, Minh Trường, Hồ Ngọc Trinh, Nhã Thi, Võ Thành Phê, Thanh Đông, Lê Trung Thảo, Như Huỳnh, Phương Cẩm Ngọc… Mỗi người, với trải nghiệm và lợi thế riêng, đều đã khẳng định mình trên sân khấu qua các vai diễn đậm dấu ấn. Dù cải lương hôm nay đang đứng trước nhiều khó khăn, những người trẻ vẫn dành trọn tình yêu, tâm huyết với nghề.

Từ trái sang: Các nghệ sĩ Võ Minh Lâm, Nhã Thi, Thanh Toàn tại buổi ghi hình chương trình - Ảnh: Nguyễn Quang

Nghệ sĩ Võ Minh Lâm từng gắn bó với sân khấu từ thuở còn theo chân cha mẹ (cố nghệ sĩ Duy Sơn và nghệ sĩ Như Linh) đi diễn ở các tỉnh, thành. Anh nhớ hoài cảm giác mỗi khi vãn tuồng, khán giả đã về hết, sân bãi chỉ còn lại các nghệ sĩ dọn dẹp đồ đạc, chuẩn bị di dời sang điểm diễn khác. “Ngày ấy tôi chưa từng nghĩ sau này sẽ trở thành nghệ sĩ, vì thấy nghệ sĩ vất vả quá. Trên sân khấu có thể làm ông hoàng bà chúa, nhưng cực khổ sau lớp màn nhung đâu ai thấu, lại thường xuyên xa nhà. Vậy mà sau này, tôi đã trải qua mọi điều ấy và cảm nhận rõ hơn về trách nhiệm của mình, của thế hệ kế thừa” - nghệ sĩ Võ Minh Lâm tâm tình.

Nghề chọn người cũng là điều mà nghệ sĩ trẻ Nhã Thi cảm nhận khi chia sẻ về thuở ban đầu đến với cải lương. Khi thi tuyển vào Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM, cô không hề chọn khoa cải lương. Thế nhưng, vô tình hát câu vọng cổ bài Hoa mua trắng, cô được các thầy đưa qua khoa cải lương cho “thi thử” và trúng tuyển.

“Thời đại công nghệ 4.0, nghệ sĩ trẻ có nhiều tư liệu tìm hiểu về vai diễn, xem các nghệ sĩ đi trước qua các vở xưa đăng trên YouTube, được học hỏi và cải thiện vốn nghề. Mỗi thời đại có những lợi thế khác nhau, nhưng người trẻ luôn chịu áp lực so sánh với thế hệ trước. Tôi luôn xem đó là thử thách để nỗ lực hoàn thiện. Lúc mới vào nghề, được nhận một vai nhỏ thôi đã là hạnh phúc lớn rồi. Sau này, tôi luôn tự nhủ phải cố gắng làm tốt nhất những gì có thể để hoàn thành tốt từng vai diễn” - nghệ sĩ Nhã Thi bày tỏ. 

Vượt qua “cái bóng” của thế hệ nghệ sĩ đi trước để khẳng định mình, góp nhặt mọi lời khen chê để rèn giũa bản thân, học hỏi nâng cao bản thân, trau dồi từng ngày để rèn nghề và giữ nghề. Đó là những giá trị mà thế hệ kế thừa đã và đang làm được cho sân khấu cải lương hôm nay. Họ cũng không ngần ngại hóa thân và khẳng định mình với những vai tính cách, như nghệ sĩ Thanh Toàn - gương mặt trẻ chuyên trị vai lão, vai độc từ khi còn theo học diễn viên. Một trong những vai diễn đặc biệt ấn tượng của anh là vai Tám Khỏe (vở Người ven đô, vai diễn cũng mang đến cho Thanh Toàn huy chương Vàng cuộc thi Tài năng diễn viên sân khấu cải lương Trần Hữu Trang năm 2020). Đây cũng là vai diễn mà cố Nghệ sĩ nhân dân Út Trà Ôn từng ghi dấu ấn sâu đậm. “Thời tôi đi học, thầy cô có lẽ thấy tôi nhỏ con, đen đúa, ốm nhom, nhìn đã ra chất già rồi nên rèn giũa cho tôi dạng vai này. Những gì được thầy cô truyền dạy cũng chính là dưỡng chất để sau này tôi có thể tự tin đảm nhận những vai lão, vai tính cách” - nghệ sĩ Thanh Toàn nhớ lại.

Thế hệ giữ lửa luôn tràn đầy nhiệt huyết, nhưng họ cũng luôn đứng trước những thử thách của “cơm áo gạo tiền”. Chạy show kiếm tiền hay dành thời gian cho sân khấu là trăn trở mà cả ba nghệ sĩ Võ Minh Lâm, Nhã Thi và Thanh Toàn cùng bày tỏ tại tọa đàm Cải lương hôm nay: Hành trình tiếp bước. 

Ngọc nghề truyền lưu

Minh Tơ và Huỳnh Long là 2 gia tộc cải lương đã có sự truyền nối qua nhiều thế hệ. Đến nay, gia tộc Minh Tơ đã có truyền nhân đời thứ sáu: nghệ sĩ trẻ Tú Quyên, Hồng Quyên (con gái Nghệ sĩ ưu tú Tú Sương), nghệ sĩ nhí Thảo Trâm (con gái nghệ sĩ Lê Thanh Thảo); gia tộc Huỳnh Long nối nghiệp đến đời thứ tư: nghệ sĩ nhí Bella (con gái của nghệ sĩ Bình Tinh)… Thời gian qua, đoàn Huỳnh Long đã trở lại với sân khấu TPHCM qua những vở tuồng cổ từng được yêu thích một thời: Xử án Phi Giao, Mạnh Lệ Quân, Ngọc Kỳ Lân, Ngũ biến báo phu cừu… Trong đó, có những vai diễn từng làm nên dấu ấn đầu đời của nghệ sĩ Bình Tinh từ hơn 30 năm trước, nay được truyền lại cho bé Bella - con gái chị - mới 8 tuổi. 

Từ trái sang: Nghệ sĩ Lê Thanh Thảo, nghệ sĩ trẻ Hồng Quyên, nghệ sĩ Bình Tinh và nhà văn Bùi Tiểu Quyên trong tập cuối của chương trình - Ảnh: Nguyễn Quang

“Tập cho con ca diễn, vũ đạo, thấy con thể hiện những vai mình từng đóng ngày xưa, tôi vui và xúc động lắm. Hồi đó, mỗi lần tập tuồng phải nói là vô cùng áp lực, mỗi buổi tập đều có nước mắt vì bị rầy la. Nhớ nhất là vở Long lân quy phụng, vai diễn của tôi và Lê Thanh Thảo đều rất nặng ký, vũ đạo khó, 2 đứa bị thầy Bạch Long la rất nhiều. Nhưng giờ nhớ lại, rất nhớ những kỷ niệm ngày xưa, vì có thương mới có la rầy, rèn giũa để mình tốt hơn. Bây giờ tôi trở thành người truyền nghề cho con, cũng chỉ dạy Bella từng chút, có la mắng cũng đều là muốn con thể hiện được vai diễn tốt nhất” - nghệ sĩ Bình Tinh chia sẻ. 

“Áp lực” cũng là điều mà nghệ sĩ trẻ Hồng Quyên nhớ nhất khi nhắc về thời còn là nghệ sĩ nhí, được mẹ là Nghệ sĩ ưu tú Tú Sương rèn giũa. Nhưng dù có khóc bao nhiêu lần trên sàn tập thì Hồng Quyên cũng như Tú Quyên đều luôn nỗ lực hết mình. Tình yêu sân khấu của Hồng Quyên, cũng như mẹ, đã bắt đầu từ thuở còn ấu thơ, khi được theo gia đình đi diễn. Mọi thứ như đã ngấm vào máu và Hồng Quyên, Tú Quyên nghiễm nhiên trở thành hậu nhân nối nghiệp gia tộc. Hiện tại, cô đang theo học khoa đạo diễn của Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM. “Tôi muốn hiểu biết hơn về nghệ thuật, không chỉ với sân khấu cải lương mà còn về các loại hình khác. Học để nâng cao kiến thức và khả năng làm nghề sau này được đa dạng hơn, nhưng tôi vẫn muốn mình gắn bó với cải lương, tiếp tục trau dồi kỹ năng và gìn giữ đạo đức với nghề, như lời dạy dỗ của ông bà, cha mẹ” - nghệ sĩ Hồng Quyên chia sẻ. 

Nghệ sĩ Lê Thanh Thảo tâm tình, mang danh “con nhà nòi” là áp lực rất lớn đối với chị từ khi còn bé. Đó là cảm giác phải vượt qua cái bóng quá lớn của cha mẹ, cô dì, chú bác trong gia tộc, luôn phải nỗ lực để có thể khẳng định mình bằng chính khả năng, sức lực của mình. Chưa kể còn gánh trên vai trách nhiệm truyền nối, gìn giữ loại hình nghệ thuật mà cha ông đã tạo dựng. “Tôi luyện tập cho con như những gì tôi đã được thầy Bạch Long chỉ dạy ngày xưa, những điệu bộ cơ bản, những vai diễn tôi từng đóng. Quan sát và lắng nghe con, nhận biết ưu khuyết của con để truyền dạy. Thảo Trâm vẫn còn nhỏ, tương lai tôi sẽ để bé tự lựa chọn con đường của mình nhưng vẫn rất hy vọng rằng bé có thể trở thành người nối nghiệp gia đình” - nghệ sĩ Lê Thanh Thảo bày tỏ. 

Nghệ sĩ Lê Thanh Thảo và Bình Tinh đều trưởng thành từ cái nôi Đồng ấu Bạch Long, do nghệ sĩ Bạch Long khởi xướng thành lập và truyền dạy. Từ đó đã đào tạo những diễn viên tên tuổi cho sân khấu cải lương: Quế Trân, Tú Sương, Thy Trang, Trinh Trinh…

Thời đại thay đổi, dù tình yêu sân khấu của các nghệ sĩ vẫn vẹn nguyên, nhưng cơ hội sáng đèn của những vở cải lương tuồng cổ đã không còn nhiều như trước. Nghệ sĩ Bình Tinh nói chị chạnh lòng khi một vở tuồng bây giờ, tập rất cực, đầu tư kinh phí rất nhiều cũng chỉ diễn được vài suất, cơ hội diễn xuất của các nghệ sĩ nhí không nhiều. “Nhưng điều đó cũng không cản trở được tình yêu sân khấu của các bé. Tôi vẫn mong cải lương hôm nay sẽ được sự quan tâm của các cấp, các ngành, để bảo tồn và phát huy giá trị”. 

Lục Diệp - Ngọc Tuyết