Hành trình nửa thế kỷ phong trào phụ nữ thành phố

Từng bước trao quyền cho phụ nữ

Song song với việc hỗ trợ vốn, Hội LHPN TPHCM đã tổ chức nhiều chương trình tập huấn giúp phụ nữ nghèo có thêm kiến thức, kỹ năng để buôn bán, phát triển kinh tế - Ảnh: T.L.

Vào một buổi chiều cuối tháng Mười một, trong cuộc trò chuyện với dì Lê Thị Thu - nguyên Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em, nguyên Phó chủ tịch thường trực Hội LHPN Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội LHPN TPHCM - tôi được biết thêm những phụ nữ vượt khó, vươn lên trong cuộc sống.

Chẳng hạn, ở xã Tân Thạnh Đông, huyện Củ Chi, TPHCM, có một phụ nữ nổi tiếng với nghề làm bánh tráng. Vì không có tiền đắp lò, mỗi ngày, chị phải dậy sớm đi bộ qua xã bên tráng bánh thuê. Trời nhập nhoạng tối, chị trở về nhà cùng với xị rượu cho chồng. Vậy mà chị vẫn bị chồng mình đuổi đánh khắp xóm.

Qua tiếp xúc, tìm hiểu, hội phụ nữ đã hỗ trợ chị vay 500.000 đồng để đắp lò, mua liếp phơi và nguyên liệu làm bánh tráng. Từ đó, nhờ nỗ lực của bản thân, chị trở nên khấm khá và đắp thêm lò mới, kinh tế ổn định giúp chị nuôi dạy con tốt hơn. Từ một người phụ nữ lầm lũi trốn chạy đòn roi của chồng, chị mạnh dạn bước ra xã hội. Chị được tín nhiệm bầu làm tổ trưởng, chi hội trưởng chi hội phụ nữ, được kết nạp Đảng và tham gia Ban Chấp hành Hội LHPN phường.

Ở Bình Chánh, TPHCM, cũng có một phụ nữ thường xuyên bị chồng nặng nhẹ, xem thường. Chồng chị bán cà rem, mỗi ngày đưa chị 20.000 đồng để lo cơm nước cho gia đình 4 người. Biết chuyện, ban đầu, hội cho chị vay 200.000 đồng, hướng dẫn chị nuôi gà công nghiệp. Sau một thời gian bầy gà xuất chuồng giúp chị thu về hơn 500.000 đồng.

Trả xong nợ, hội tiếp tục cho chị vay vòng thứ hai, hướng dẫn chị nuôi heo và trồng rau trên mảnh đất trống kế bên nhà. Đến khi heo xuất chuồng, chị bán 1 con để trả vốn vay, còn 1 con để sinh sản. Cứ như vậy, chị dần trở thành lao động chính trong gia đình.

Bà Nguyễn Trần Phượng Trân - Chủ tịch Hội LHPN TPHCM - trao nguồn vốn hỗ trợ sinh kế cho phụ nữ nghèo tại huyện Bình Chánh, TPHCM vào tháng 6/2024 - Ảnh: Ngọc Trăm

Dì Lê Thị Thu cho biết, dù đã về hưu gần 20 năm, thế nhưng đi đâu, làm gì, dì vẫn luôn dành tình cảm cho phụ nữ và nhớ như in những phong trào của Hội LHPN TPHCM - nơi dì công tác ngay sau khi đất nước thống nhất - cách đây bốn, năm mươi năm.

Trong cuộc trò chuyện, dì nhắc đi nhắc lại: “Muốn bình đẳng, người phụ nữ phải tạo ra của cải, đóng góp vào kinh tế gia đình. Đây là kinh nghiệm mà đi đâu dì cũng nói với chị em phụ nữ”. Câu nói đó xuất phát từ phong trào “Phụ nữ giúp nhau làm kinh tế gia đình” - một hoạt động trọng tâm của Hội LHPN TPHCM từ cuối những năm 1980, đã trở thành phong trào chung của phụ nữ cả nước mà dì Thu - khi đó là Phó chủ tịch, rồi sau là Chủ tịch Hội LHPN TPHCM - đã trực tiếp tham gia, chỉ đạo.

Câu hỏi tiền đâu để giúp nhau làm kinh tế trong hoàn cảnh đất nước còn bị bao vây, cấm vận đã thôi thúc hội đề ra phong trào “Ngày tiết kiệm vì phụ nữ nghèo” bằng cách nuôi heo đất. Không chỉ phát động cán bộ, hội viên phụ nữ tham gia phong trào, hội còn vận động đảng ủy, ủy ban và đoàn thể các cấp tham gia ủng hộ.

Mỗi năm 2 lần, vào dịp 8/3 và 20/10, các tổ hội sẽ đập heo. Số tiền thu được từ “Ngày tiết kiệm vì phụ nữ nghèo” sẽ được hội phụ nữ quận giữ lại 50% để thực hiện phong trào, 50% còn lại nộp về thành phố để hỗ trợ các huyện ngoại thành. Từ nguồn kinh phí đó, Hội LHPN TPHCM thực hiện mô hình điểm ở xã Tân Thạnh Đông, huyện Củ Chi. Tùy nhu cầu, điều kiện sản xuất, chăn nuôi hay buôn bán nhỏ mà số tiền hội cho vay sẽ từ 200.000-500.000 đồng, tương đương thời gian thu hồi vốn kéo dài từ 3-6 tháng. Phương thức thu hồi vốn lẫn lãi là mỗi ngày chị em tiết kiệm 2.000 đồng để mỗi tháng trả 14.000 đồng cho hội.

Ngày về Tân Thạnh Đông làm hồ sơ vay vốn cho phụ nữ nghèo, dì Lê Thị Thu bật khóc khi chứng kiến gần 90% chị em vì không biết chữ nên chỉ có thể lăn tay hoặc đánh dấu thập nguệch ngoạc trên trang giấy. Dù vậy, dì vẫn kiên quyết: “Vòng vay vốn đầu tiên tôi chấp nhận để các chị em lăn tay. Nhưng đến vòng vay thứ hai, chị em phải biết viết tên vào đơn xin vay vốn, nếu không sẽ không được tham gia chương trình nữa”.

Nói vậy nhưng không thể bỏ mặc chị em, Hội LHPN TPHCM đã lồng ghép chương trình xóa mù chữ vào những buổi sinh hoạt tổ hằng tuần. Mỗi tổ vay vốn gồm 5 thành viên thì hội sắp xếp sao cho ít nhất phải có 1 người trong tổ biết chữ. Trong những buổi họp tổ, cộng tác viên chương trình sẽ hướng dẫn chị em cách thức nuôi heo, nuôi gà, trồng rau, buôn bán… Thời gian còn lại, người biết chữ sẽ dạy những người còn lại 4 chữ cái. Trong buổi họp sau, họ sẽ phải trả bài và được dạy 4 chữ cái khác. Cứ thế, sau 6 tháng, các chị em đã đọc được báo và tự viết đơn xin vay vốn ở vòng vay thứ hai.

Nhớ lại những ngày này, dì Lê Thị Thu bồi hồi: “Khi các chị biết đọc, hội tặng mỗi tổ 1 tờ báo Phụ nữ TPHCM để luân phiên nhau đọc. Ai cũng háo hức chờ đến lượt mình để được đọc báo, qua đó học thêm cách làm vợ, làm mẹ, chăm sóc gia đình, nuôi dạy con cái. Năm 1994, lần đầu tiên các chị tự cầm lá phiếu đi bầu cử Quốc hội, HĐND. Điều đó khẳng định, hội không chỉ nâng cao quyền năng kinh tế cho chị em phụ nữ mà còn trao cho họ quyền làm chủ cuộc đời”.

Từ thành công của mô hình điểm Tân Thạnh Đông, phong trào “Phụ nữ giúp nhau làm kinh tế gia đình” đã được nhân rộng ra toàn thành phố. Nguồn quỹ vốn vay 40 triệu đồng (năm 1989) đã tăng lên 459 triệu đồng (năm 1992), giúp hơn 2.200 chị em có vốn mua sắm thiết bị, phương tiện làm ăn. Nguồn vốn tới đâu, hội mở rộng giúp phụ nữ tới đó và đây cũng chính là tiền đề để sau này thành phố phát động phong trào xóa đói giảm nghèo lan tỏa trên cả nước.

Dòng chảy nối dài suốt 50 năm

Đón tiếp Hội Phụ nữ tỉnh Chiang Mai (Thái Lan) đến thăm TPHCM vào những ngày đầu tháng Mười hai, bà Trịnh Thị Thanh - Phó chủ tịch thường trực Hội LHPN TPHCM - thông tin, TPHCM hiện có gần 30% phụ nữ làm chủ doanh nghiệp và cũng là thành phố có tỉ lệ nữ chủ doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam. Nhiều nữ chủ doanh nghiệp của thành phố không chỉ trưởng thành trong nước mà còn ghi dấu ấn ở nước ngoài.
Con số trên cho thấy thành quả của một dòng chảy nối dài suốt 50 năm qua. Chưa có lúc nào, câu chuyện tạo điều kiện, hỗ trợ phụ nữ làm kinh tế trở thành nhiệm vụ thứ yếu của hội.

Câu lạc bộ “Mẹ đỡ đầu” phường Thới An, quận 12, TPHCM đưa các trẻ mồ côi vì COVID-19 đi mua đồng phục, giày, ba lô cho năm học mới - Ảnh: Mẫn Nhi

Cùng với nỗ lực nâng cao kiến thức, dạy nghề, hỗ trợ phương tiện sinh kế, giải quyết việc làm, giúp người phụ nữ nâng cao quyền năng kinh tế, hội còn xây dựng nhiều phong trào thiết thực góp phần cùng chính quyền thành phố thực hiện công tác an sinh xã hội.

Học bổng Nguyễn Thị Minh Khai ra đời trong những năm 1989-1990 là một minh chứng cho thấy tầm nhìn xa của hội trong việc hỗ trợ con em phụ nữ nghèo có cơ hội được học tập, thúc đẩy xây dựng con người tri thức, hướng đến một xã hội phát triển bình đẳng. Ý nghĩa nhân văn này đã được hội LHPN các thời kỳ duy trì và ngày càng phát triển.

Gần 35 năm nay, Hội LHPN TPHCM đã nâng bước hơn 400.000 nữ sinh có hoàn cảnh khó khăn với số tiền hơn 215 tỉ đồng, giúp các em tự tin bước vào đời, trở thành những công dân có ích.

Năm 2020, đại dịch COVID-19 quét qua thành phố như một “phép thử” để phụ nữ thành phố một lần nữa thể hiện truyền thống năng động, sáng tạo, khả năng ứng phó trước thách thức của thời cuộc cũng như tô đậm thêm sự đoàn kết, nhân văn vốn được xem là mẫu số chung của phụ nữ Việt Nam.

Gần 2.500 trẻ em thành phố bỗng dưng mất mẹ, mất cha, mất đi người nuôi dưỡng trực tiếp sau đại dịch. Giữa lúc mọi sự gặp gỡ đều trắc trở, chương trình “Vòng tay yêu thương” đã ra đời vào ngày 16/10/2021, thông qua những cuộc điện thoại kết nối.

Từ chương trình này, Hội LHPN TPHCM từng bước kêu gọi, vận động các mạnh thường quân chung tay hỗ trợ, chăm lo cho các em. Tiếp nối ý nghĩa của chương trình, ngày 20/10/2021, Trung ương Hội LHPN Việt Nam đã phát động chương trình “Mẹ đỡ đầu” để chăm lo trẻ em mồ côi trên cả nước do đại dịch COVID-19.

Những thành viên Câu lạc bộ “Mẹ đỡ đầu” phường Tân Hưng Thuận, quận 12, TPHCM gặp gỡ, tặng quà và chuẩn bị bữa ăn nhẹ cho các con tại “Điểm tựa yêu thương” của phường - Ảnh: Mẫn Nhi

Hiện tại, dường như mọi người đã tạm gác lại những mất mát để bước về phía trước. Thành phố đã quay trở lại nhịp sống sôi động, nhộn nhịp vốn có. Trong nhịp sống đó, ở từng khu phố, ấp, những người phụ nữ vẫn đang nỗ lực giúp nhau từng ngày. Mẹ đỡ đầu của những đứa trẻ mồ côi tiếp tục động viên, tất bật cùng các con chuẩn bị cho một mùa thi sắp đến.

Bà Nguyễn Vũ Song Hòa - tiểu thương tại quận 5 - dù bận rộn với công việc kinh doanh, vẫn đều đặn mỗi năm 3 lần tổ chức họp mặt, khi thì tổng kết năm học cho các con, tổ chức mừng ngày Quốc tế thiếu nhi, khi thì “lì xì” để các con chuẩn bị đón tết. Với bà Song Hòa, đó là “cái cớ” để bà hiểu rõ hơn cuộc sống của 62 trẻ mồ côi (ở quận 4, quận 5, quận 8 và huyện Bình Chánh) mà bà và những người bạn của mình đang cưu mang. “Nếu có khả năng, tôi muốn làm nhiều hơn nữa” - bà bộc bạch.

Tại quận 4, nữ doanh nhân Phùng Thiên Ngọc vẫn đều đặn hằng tháng gửi những phần hải sản đến 155 trẻ mồ côi vì COVID-19 với mong muốn bổ sung dinh dưỡng, nâng chất lượng bữa ăn của các em.

Mới đây, nữ doanh nhân Pang Mỹ Linh - Giám đốc Công ty Kelly Pang - phối hợp Hội LHPN quận 5 tổ chức chương trình “Vòng tay yêu thương - Chắp cánh cho trẻ mồ côi”, không chỉ hướng đến đối tượng trẻ mồ côi vì COVID-19 mà còn mở rộng sự chăm lo đến những trẻ em mồ côi có hoàn cảnh khó khăn.

Chị Pang Mỹ Linh trải lòng, với mong muốn món quà dành cho các trẻ mồ côi trọn vẹn hơn, chị đã gửi thư ngỏ đến các chị em, bạn bè thân thiết để kêu gọi mọi người cùng chung tay. Vượt xa mong đợi của chị, chỉ trong 1 ngày, chương trình đã nhận được nhiều sự kết nối, hỗ trợ. “Đây là tấm lòng của rất nhiều cô chú gửi đến các con, hy vọng các con có thêm niềm vui, động lực trong cuộc sống” - chị nói.

Phụ nữ thành phố tự tin hội nhập

Có thể khẳng định, trong suốt 50 năm qua, dù ở giai đoạn nào, phong trào của phụ nữ thành phố cũng khởi lên từ thực tế cuộc sống, đáp ứng nhu cầu cấp thiết của trẻ em, phụ nữ. Phong trào không rầm rộ mà đi vào chiều sâu, đi vào từng ngõ ngách của cuộc sống và để lại dấu ấn, tình cảm, sự quan tâm của người dân thành phố.

Bà Trần Thị Phương Hoa (giữa) - Phó chủ tịch Hội LHPN TPHCM - tham quan gian hàng khởi nghiệp của hội viên, phụ nữ quận 7 - Ảnh: T.L.

Có những hoạt động của riêng giới nữ nay đã trở thành hoạt động rộng rãi của cộng đồng, được đông đảo người dân đón nhận. Những “vòng tay yêu thương” đã thực sự nối dài khi tạo ra sức lan tỏa rộng lớn. “Ngày hội phụ nữ vì cộng đồng” đã được nâng chất thành “Tháng cùng phụ nữ hành động” với sự chung tay của cả hệ thống chính trị và nhân dân thành phố.

Trong xu thế hội nhập và phát triển, phụ nữ thành phố tiếp tục phát huy và khẳng định vai trò đối với sự phát triển kinh tế, xã hội. Không để hội viên, phụ nữ lạc hậu trước những yêu cầu của thời đại mới, từ những năm đầu thế kỷ XXI, Hội LHPN TPHCM đã có những bước đi cơ bản nhằm giúp công tác phụ nữ và lực lượng phụ nữ thành phố tiếp cận công nghệ thông tin. Các chương trình đào tạo trực tuyến dần được xây dựng và hoàn thiện, giúp hội viên, phụ nữ nâng cao trình độ, kiến thức.

Hội cũng từng bước quản lý hoạt động hội và hội viên, phụ nữ bằng phần mềm; giải quyết kịp thời những kiến nghị, góp ý của hội viên, phụ nữ thông qua hộp thư điện tử và website của hội. Đến nay, các kênh truyền thông đại chúng, các trang mạng xã hội đã trở thành công cụ đắc lực của hội trong công tác tuyên truyền.

Cũng từ đây, những hình thức thu hút, tập hợp hội viên thông qua hội nhóm online xuất hiện. Tổ chức hội từng bước hiện diện trong những khu nhà trọ công nhân, các chung cư để kêu gọi phụ nữ các giới tham gia vào những hoạt động hướng đến bình đẳng giới, vì hạnh phúc, sự tiến bộ của phụ nữ.

Giai đoạn hội nhập đặt ra nhiều thách thức nhưng cũng tạo cơ hội để phụ nữ các giới nâng cao trình độ, ứng dụng công nghệ thông tin vào cuộc sống. Ngày càng có nhiều hội viên phụ nữ tham gia bán hàng online, họp trực tuyến để chủ động hơn trong việc chăm sóc gia đình.

Đó cũng là cách thức giúp nhiều chị em phụ nữ vừa đảm bảo “việc nhà”, vừa tự tin lo “việc nước”, từng bước hướng đến phong trào “Xây dựng người phụ nữ TPHCM đoàn kết, nhân văn, năng động, sáng tạo, khát vọng vươn lên, xây dựng gia đình hạnh phúc” được Hội LHPN TPHCM phát động tại Đại hội Đại biểu phụ nữ TPHCM nhiệm kỳ 2021-2026.

Thu Lê