Hành trình minh oan cho tử tù

"Niềm tin nội tâm"

Ngày 20/12/2016, tử tù Hàn Đức Long (57 tuổi) được trả tự do, sau 11 năm ngồi tù oan với 4 bản án tử hình về các tội giết người, hiếp dâm và hiếp dâm trẻ em. Vụ án gây chấn động tỉnh Bắc Giang này khép lại bằng buổi xin lỗi công khai của Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội ngày 25/4/2017. Cùng với án oan Nguyễn Thanh Chấn (cũng tại tỉnh Bắc Giang), vụ oan sai này đã để lại những ám ảnh khôn nguôi với cả người trong lẫn ngoài cuộc. Luật sư Ngô Ngọc Trai, trong hai năm qua, đã ngồi viết lại quyển sách Hành trình minh oan cho tử tù Hàn Đức Long - tâm nguyện của anh khi bắt đầu tiếp cận hồ sơ vụ án này năm 2011.

Luật sư Ngô Ngọc Trai trong buổi ra mắt sách

Đó là cuộc lần giở lại hàng ngàn trang tư liệu, bút lục để tìm ra manh mối hiếm hoi có thể minh oan cho tử tù, khi mọi nẻo đường đều bất lợi. Ngay cả “tử tù” Hàn Đức Long cũng đã nhận tội với bản án dài 4 trang giấy, thư tay về cho người thân cũng bày tỏ sự ăn năn, hối lỗi. Luật sư Ngô Ngọc Trai nói, anh tin Hàn Đức Long hàm oan, chỉ bằng “niềm tin nội tâm” - một khái niệm tư pháp mà đôi khi là cơ sở xét đoán trong quá trình xét xử vụ án. Quyển sách viết rất chi tiết về hành trình lần theo manh mối, trong hy vọng mong manh của Ngô Ngọc Trai và các cộng sự; có lúc tưởng chừng đã phải buông xuôi, khi ở 4 phiên tòa, Hàn Đức Long đều bị kết tội và tuyên án tử hình.

Báo chí  đã viết nhiều về vụ án này, cùng với án oan Nguyễn Thanh Chấn. Nhưng khi đọc Hành trình minh oan cho tử tù Hàn Đức Long, do chính luật sư bào chữa viết lại, mới thấy hết mọi ngóc ngách lắt léo, những bất ngờ và cả đau xót của vụ án oan. “Trong luật đã quy định, không được chỉ căn cứ vào lời khai của bị cáo mà kết án. Trong  quá trình nghiên cứu, tìm hiểu vụ án, tôi nhận ra, vụ án này không có cả nhân chứng lẫn vật chứng. Nếu vậy, không có gì chứng minh ông Hàn Đức Long là hung thủ. Tôi vẫn có niềm tin rằng, ông Long vô tội, còn kẻ thủ ác vẫn đang nhởn nhơ ngoài kia. Một mặt tôi gửi đơn kêu oan khắp nơi, một mặt sử dụng mạng xã hội để mong tạo sự chú ý của dư luận; cũng là cách gây sự chú ý cho các cơ quan chức năng ở thời điểm lúc bấy giờ” - luật sư Ngô Ngọc Trai chia sẻ. 

Nếu không có “niềm tin nội tâm” và cả sự kiên cường của các luật sư trong 6 năm ròng kêu oan cho tử tù mà hoàn toàn không nhận thù lao, có lẽ Hàn Đức Long đã chết từ hai năm trước.

Thúc đẩy xây dựng nền tư pháp 

Hành trình minh oan cho tử tù Hàn Đức Long thuộc thể loại phóng sự điều tra. Tuy nhiên, bên cạnh các chương viết về vụ án, hơn nửa nội dung sách là những bài viết về quá trình đấu tranh cho cải cách tư pháp, thông qua những bất cập từ vụ án. Sự thuyết phục trong luận chứng và lý lẽ xác đáng mà luật sư Ngô Ngọc Trai trình bày, đã có tác động không nhỏ trong việc thay đổi, xây dựng nền tư pháp sau này. Đó là đấu tranh cho “quyền im lặng”, thúc đẩy việc ghi âm - ghi hình khi hỏi cung, cải thiện môi trường giam giữ, chỉ ra trách nhiệm của cơ quan kiểm sát…

Mặt khác, trên phương diện cá nhân, luật sư Ngô Ngọc Trai cũng bày tỏ quan điểm về việc nâng cao vai trò của luật sư bào chữa. Theo anh, cũng chính vì ý kiến của luật sư tại tòa có thể không được chú trọng, quan tâm mà nhiều chi tiết nghi vấn có lợi cho việc minh oan đã bị bỏ qua. Thực tế, thông qua sách, tác giả cũng không ngại phơi bày thực trạng xét xử có “bức cung nhục hình” và giấu bớt thông tin vụ án của cơ quan điều tra, xét xử tại tỉnh Bắc Giang trong vụ Hàn Đức Long.

Ban đầu, luật sư Ngô Ngọc Trai chỉ định in Hành trình minh oan cho tử tù Hàn Đức Long ở dạng photocopy, phát hành trong phạm vi nhỏ. Nhưng nhờ sự động viên của bạn bè và cả những người làm trong giới xuất bản, anh đã cho phát hành rộng rãi quyển sách này. “Niềm vui lớn nhất của tôi là đã minh oan được cho tử tù Hàn Đức Long. Còn lại, những rắc rối trước đây hay sau này khi in sách (nếu có), đối với tôi cũng không quan trọng nữa. Trong sách, tôi có viết rõ về những tiêu cực trong quá trình tra án, xét xử của cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang. Nhưng đó cũng là những phê phán tích cực, mang tính xây dựng, nhằm thúc đẩy xây dựng, kiện toàn nền tư pháp mà thôi” - luật sư Ngô Ngọc Trai nói. 

Luật sư Ngô Ngọc Trai hiện là giám đốc Công ty luật Công Chính, thuộc Đoàn Luật sư TP.Hà Nội. Anh cũng là cây viết chuyên phân tích các vấn đề pháp lý, chính sách pháp luật và các vấn đề của nền tư pháp. Việc minh oan cho một tử tù, có thể nói, là thành tựu lớn của một luật sư. Có lẽ khó có luật sư nào như Ngô Ngọc Trai - 6 năm ròng kêu oan cho tử tù mà không hề tính thù lao, lại còn nhiều lần đối diện với ngăn trở, chán chường và cả nguy hiểm cho bản thân.

“Những luận chứng, phân tích của tôi trong sách là để bênh vực ông Hàn Đức Long, củng cố niềm tin của dư luận và bảo vệ ông Long khỏi sự nghi ngờ của mọi người” - luật sư Ngô Ngọc Trai khẳng định.

Lục Diệp