Hàng triệu người Bangladesh đối mặt nguy cơ ung thư do biến đổi khí hậu

Trẻ em lấy nước uống tại trại tị nạn ở Cox’s Bazar, Bangladesh - Ảnh: Shafiqur Rahman/AP

Các nhà khoa học cho biết mực nước biển dâng cao, lũ lụt khó lường và thời tiết khắc nghiệt do khí hậu nóng lên sẽ đẩy nhanh việc giải phóng asen ở mức độ nguy hiểm vào nguồn nước uống của người dân.

Kết quả sẽ là sự gia tăng của cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng đang bao trùm đất nước, nơi hàng triệu người mắc bệnh ung thư da, bàng quang và phổi do nhiễm độc asen.

Trưởng nhóm nghiên cứu, tiến sĩ Seth Frisbie - giáo sư danh dự về hóa học tại Đại học Norwich (Mỹ) - cho biết: “Ngộ độc asen mãn tính từ nước uống là một vấn đề thực sự, không phải là vấn đề lý thuyết”. Ông nhớ lại: “Có lần tôi bước vào một ngôi làng, nơi không ai sống quá 30 tuổi”.

Nguồn gốc của cuộc khủng hoảng ô nhiễm nước chứa asen bắt nguồn từ những năm 1970, khi Bangladesh có tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh cao nhất thế giới do nguồn nước mặt bị ô nhiễm.

Các cơ quan viện trợ của Liên hiệp quốc và các tổ chức phi chính phủ đã tài trợ một chương trình khoan giếng sâu để cung cấp nước sạch cho sinh hoạt, tưới tiêu cho cây trồng và nuôi cá.

Các giếng mới làm giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ em bằng cách hạn chế sự lây lan của các bệnh lây truyền qua đường nước, nhưng đến những năm 1990, nước lấy từ đá trầm tích bên dưới Bangladesh có hàm lượng asen tự nhiên cao.

Trường hợp ngộ độc asen mãn tính đầu tiên từ nước giếng khoan được chẩn đoán ở Bangladesh vào năm 1993 và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiếp tục mô tả đây là “vụ ngộ độc hàng loạt lớn nhất đối với người dân trong lịch sử”.

Ông Frisbie cho biết: “Asen xuất hiện một cách tự nhiên từ việc nước ngầm cuốn trôi trầm tích từ quá trình nâng lên của dãy Himalaya. Không có vấn đề gì khi con người uống nước mặt, vì nước mặt tiếp xúc với oxy trong khí quyển và điều đó giúp loại bỏ asen khỏi nước.

Nhưng nước giếng sâu không tiếp xúc tốt với oxy trong khí quyển. Đó là lý do tại sao việc đột ngột cho phép mọi người tiếp cận những giếng nước sâu này lại là một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng”.

Ngộ độc asen mãn tính dẫn đến sự tích tụ asen bên trong cơ thể của những người bị ảnh hưởng. Nó biểu hiện ra bên ngoài thông qua sự sừng hóa của da ở lòng bàn tay và lòng bàn chân. Các quá trình tương tự cũng diễn ra bên trong cơ thể, khiến chất lắng đọng tích tụ trong phổi và các cơ quan nội tạng khác, gây ra bệnh ung thư.

Ông Frisbie cho biết các giếng ở khoảng 49% khu vực có nước uống vượt quá giới hạn asen tối đa của WHO là 10 phần tỉ. Khoảng 45% giếng chứa nước có hàm lượng asen cao gấp 5 lần giới hạn hoặc hơn. Trong quá trình nghiên cứu thực địa, ông Frisbie đã thử nghiệm nước từ một giếng có nồng độ asen là 448 phần tỉ.

Rủi ro sự cố khí hậu làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn nhiều khi mực nước biển tiếp tục tăng. Bangladesh, nằm trên một trong những đồng bằng lớn nhất thế giới, dự kiến sẽ bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lũ lụt. Điều này sẽ làm thay đổi tính chất hóa học của tầng ngậm nước khiến asen từ trầm tích hòa tan nhiều hơn.

Những tác động từ sự thay đổi thành phần hóa học cơ bản của nước tầng ngậm nước do biến đổi khí hậu gây ra không chỉ giới hạn ở Bangladesh, chúng diễn ra trên toàn thế giới. Giáo sư Frisbe nhận xét: "Những quá trình hóa học do biến đổi khí hậu này mang tính toàn cầu".

Linh La (theo The Guardian)