Hàng ngàn "cầu tõm" "hoạt động" giữa thành phố?

Chỉ biết rằng, số lượng nhà cửa ven và trên kênh rạch mà Sở Xây dựng đưa ra, lên đến 20.000 căn. Đó là chưa kể, hàng ngàn lượt ghe tàu tấp nập trên các tuyến sông rạch mà mọi sinh hoạt của con người đều trút xuống nước.

Chảy nổi không kênh ơi?

Tại xóm thuyền gần đường Trần Xuân Soạn, Q.7, một đám trẻ con giành nhau chỗ làm “quận công” ngay trên chiếc thuyền neo dưới dòng kênh Tẻ. Người mẹ từ dưới ghe nhoài người lên cười: “Dọc con kênh này có bao nhiêu cái nhà sàn, bao nhiêu thuyền ghe buôn bán neo đậu thì cũng có bấy nhiêu cái nhà tiêu xả thẳng ra sông”.

Chị dẫn chúng tôi ra sau ghe chỉ vào một cái sạp bên dưới có khoét lỗ hình chữ nhật, được quây tạm bằng tấm vải. Nhìn sang ghe cạnh rồi xa hơn, hàng chục ghe lớn, ghe nhỏ đậu chen chúc dọc bờ kênh Tẻ, ghe nào “sang” thì chốn riêng ấy được quây bằng tôn, ván, kém hơn thì quây phên tre, tấm bạt hoặc chỉ để hờ hững tấm vải thưa, khi nào ai có nhu cầu thì quây lại.

Hàng trăm hộ dân đang lấy ghe làm nhà, neo đậu dọc các tuyến kênh của thành phố để buôn bán và lo cho con ăn học. Chỉ riêng hơn 3km dọc đường Trần Xuân Soạn, chúng tôi đếm có gần 100 ghe neo đậu, bám trụ, thi thoảng sáu tháng hoặc một năm mới về quê.

Rào bằng tôn, hoặc gỗ tạm, các cầu tõm cứ thản nhiên thải xuống sông, kênh rạch

Tương tự, bên kia bờ kênh Tẻ là đường Tôn Thất Thuyết, Q.4 cũng tấp nập cảnh buôn bán của giới thương hồ đổ về theo con nước. Dọc bến Bình Đông, Q.8 có hàng trăm phương tiện neo đậu bỏ hàng hóa cho thương lái, hầu hết những người được hỏi về “chuyện tế nhị” đều không ngần ngại nói nếu không đi thẳng xuống kênh thì đi đâu?

Đó là chưa kể, hàng ngàn lượt phương tiện từ khắp các tỉnh đổ về thành phố giao thương, không ai tính nổi lượng chất thải mỗi ngày đổ thẳng ra sông rạch. Dọc các tuyến kênh, hàng trăm căn nhà ven và trên kênh vô tư xả chất thải. Không khó để thấy những cái chòi nhỏ quây bằng tôn, vải hoặc ni lông nhô hẳn ra kênh, dù “cách tân”, kín đáo hơn kiểu “cầu tõm” miền Tây. Những ngôi nhà kiên cố có phần kín đáo hơn, “giấu” được nhà xí nhưng chất thải thì vẫn đổ thẳng xuống kênh.

Q.7 còn có rạch Bà Bướm, với hàng trăm căn nhà lấn chiếm rạch nhiều năm qua. Những ngôi nhà tường gạch, mái tôn với nhà xí không đúng quy cách, nối ống xả thẳng ra kênh. Chúng tôi đến cống xả rạch Bà Bướm nhánh 3 (P.Phú Thuận) nơi có 16 căn nhà chiếm đóng lòng rạch, mục sở thị khung cảnh “trên xả, dưới chịu”.

Khi chúng tôi hỏi về chuyện làm nhà vệ sinh, bà H. - một người dân ở đây hỏi lại: “Nhà sàn trên kênh thì dẫn ống đi đâu?”. Mỗi khi nước ngập, triều cường dâng, rác, phân, xác chuột cứ thế trôi lềnh bềnh khắp nơi, rồi đổ về chỗ trũng.

Tuyến rạch Bàu Trâu dẫn ra kênh Tân Hóa - Lò Gốm, một bên thuộc Q.6 bên kia là Q.Tân Phú cũng nhấp nhô nhà ven hai bên. Con rạch dài hơn 2km, nước đã đen thui, bốc mùi hôi thối, mỗi ngày phải hứng chịu thêm một khối lượng chất thải của người dân. Nhà nào ở đây cũng có một ống nhựa chỉa thẳng xuống kênh.

Đến P.27 và P.28, Q.Bình Thạnh những ngày triều cường nước dâng mấp mé đường chính, nhìn mặt nước đen quánh, nổi lềnh bềnh giấy, rác, phân… chúng tôi không khỏi rùng mình. Ghé vào một quán bún riêu gần khu câu cá giải trí T.T. ở P.28 hỏi thăm, ông Bảy Đ. - một người dân sống lâu năm ở đây ngao ngán lắc đầu: “Nhắc là hết muốn ăn bún. Thấy cán bộ Ủy ban, Hội Phụ nữ phường xuống vận động hoài mà có ai thay đổi thói quen đâu…”.

Chúng tôi qua cầu dọc theo đường Võ Duy Ninh, chạy cặp bờ kênh Văn Thánh, theo nhánh kênh ngang KP.6, P.22, nhìn những ngôi nhà vách tôn rỉ sét trên kênh đang lõm bõm chảy nước mà tiếp tục rùng mình…

Thành phố quyết liệt, nhưng...

Theo thống kê của Sở Xây dựng, TP.HCM có 3.020 tuyến sông, kênh rạch dài tổng cộng 5.075km với hàng chục ngàn hộ dân lấn chiếm. Từ năm 1993 đến nay, thành phố đã giải tỏa di dời và tổ chức lại cuộc sống cho 36.000 hộ dân sống trên và ven kênh. Thực trạng ô nhiễm lòng kênh, mặt nước do việc lấn chiếm kênh rạch đã được nhận diện từ lâu nhưng thành phố chưa thể giải tỏa hết 20.000 hộ còn lại vì chi phí lớn.

Ông Sỳ Bảo Duy, Phó trưởng phòng Quản lý vận hành thoát nước mưa thuộc Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị cho biết: “Chưa có thống kê về số lượng nhà vệ sinh không đúng quy cách của các hộ sống ven kênh rạch. Trừ số ít trường hợp nhà lấn chiếm hành lang an toàn bảo vệ kênh có đất để làm hố xí, còn lại đa số nối ống cho thẳng xuống kênh”.