Giúp con chọn bạn

Ông Đỗ Văn Sự - chuyên viên tâm lý thuộc Trung tâm Ý Tưởng Việt chia sẻ một số thông tin cùng phụ huynh trong việc giúp con chọn bạn.

Một chương trình tư vấn dạy trẻ kỹ năng nhận diện tình bạn tốt

PV: Thông qua các trang mạng xã hội, ngồi một chỗ, con có thể kết bạn với rất nhiều người. Theo ông, cách nào để cha mẹ kiểm soát các mối quan hệ bạn bè của con?

Ông Đỗ Văn Sự: Cha mẹ không thể theo con từng bước, càng khó đếm tất cả bạn bè của con. Tuy nhiên, bằng sự quan sát, quan tâm, cha mẹ có thể kiểm soát, biết được con đang chơi/gần gũi mật thiết với những người bạn nào. Tổ chức cho con các buổi tiệc để con tự do mời bạn bè đến dự, khéo léo quan sát, lân la hỏi chuyện những người bạn của con, sẽ phần nào nắm bắt được con đang “giao du” với người nào. Thực tế, trẻ luôn có một hoặc vài người bạn chí thân, cha mẹ cần lựa lúc hỏi thăm con về những người bạn này - đây là các “địa chỉ” quan trọng trong nhiều trường hợp muốn biết con ở đâu, đang gặp phải vấn đề gì.

Đối với việc trẻ kết bạn trên mạng, chuyện kiểm soát thật sự rất khó. Trước tiên, con đang tuổi đi học, cha mẹ cân nhắc xem có nên cho con dùng smartphone, iPad… Rõ ràng, việc trang bị các thiết bị cá nhân này đồng nghĩa với nới lỏng giám sát, quản lý con. Nếu trẻ chỉ sử dụng máy vi tính, việc giám sát sẽ dễ dàng hơn. Đồng thời, cha mẹ cần giải thích những hiểm nguy mà con có thể gặp phải khi kết bạn với người lạ trên các trang mạng, kết hợp dẫn chứng những vụ việc có thực báo chí đã nêu.

* Những nguyên nhân nào khiến đứa trẻ dễ bị bạn xấu dụ dỗ?

- Một số trẻ không có lập trường sẽ dễ bị bạn lôi cuốn, rủ rê thực hiện hành vi xấu. Một số lớn lên với sự đổ vỡ của gia đình, thiếu quan tâm, chia sẻ của người lớn, dẫn đến xu hướng kết bạn “cẩu thả”, dễ dãi. Cha mẹ cư xử thiếu công bằng giữa các con cũng là nguyên nhân khiến trẻ thường tìm đến người chịu khó lắng nghe mình, lâu dần thành “điểm tựa”, trẻ sẽ nghe theo lời khuyên bất kể đúng sai từ người bạn này.

Khi người bạn kia tạo được lòng tin, trở thành “điểm tựa” thì trẻ khó nhận ra mình bị dụ dỗ, lôi cuốn thực hiện hành vi xấu. Do đó, sự can thiệp, giáo dục tình bạn tốt ngay từ đầu rất quan trọng, tùy trường hợp mà phụ huynh chỉ bảo cho con. Tình bạn đẹp là khi bạn và mình cư xử tốt với nhau, làm những điều tốt đẹp cho nhau, vì nhau. Ngược lại, bạn không tốt luôn nói dối, lợi dụng, rủ làm chuyện xấu như trốn học, đi bụi, tụ tập đánh lộn, trộm cắp, chơi game… Cũng cần nói thêm, trẻ chịu ảnh hưởng lớn từ ứng xử giữa cha mẹ với người thân, với bạn bè của cha mẹ. Đứa trẻ khó lòng phân biệt đâu là người bạn tốt - không tốt nếu thường xuyên nghe cha mẹ kể xấu những người bạn của chính cha mẹ.

* Nếu phát hiện con kết bạn với người không tốt, cha mẹ phải làm gì?

- Khi phát hiện con bị bạn xấu lôi kéo hoặc con đã có sự gắn bó thân thiết với người bạn này, cha mẹ tuyệt đối không nên “cắt đứt” bằng cách chửi rủa con, miệt thị bạn hay nghiêm cấm con tiếp tục chơi với bạn. Hãy kéo giãn mối quan hệ bằng nhiều cách: giải thích, phác họa những viễn cảnh trở thành người thế nào khi con còn chơi với bạn. Nếu thấy người bạn có những hành vi xấu như trộm cắp, đánh lộn, uống rượu, sử dụng ma túy… cha mẹ cần thiết phải “cách ly” con như gửi học trường nội trú, đưa con tham gia các hoạt động có sự quản lý của người lớn hay “kéo” con về với các giá trị gia đình. Tuy nhiên, trong vài trường hợp, nếu có thể, thay vì khuyến khích con “bỏ bạn”, hãy tìm cách cùng con thay đổi bạn, hướng bạn đến điều hay, lẽ phải, bởi hơn ai hết, đứa trẻ kia cũng rất cần sự giúp đỡ.

* Để “an toàn”, nhiều phụ huynh cho mình quyền chọn bạn thay con, ông nghĩ sao về điều này?

- Không ai có thể chọn bạn thay cho người khác. Có rất nhiều cha mẹ “cầm tay” chỉ con bạn này nên chơi, bạn này không nên chơi. Khi một người bạn của con đến nhà, họ vồ vập hỏi “Cháu là ai? Học trường nào? Gia cảnh ra sao?” rồi quy kết người bạn này tốt hay không tốt. Trong khi đó, tiêu chí chọn bạn của đứa trẻ đơn giản là cùng sở thích. Sự trái nghịch này dễ dẫn đến những xung đột giữa cha mẹ - con cái: để bảo vệ bạn, đứa trẻ sẵn sàng “cự” lại cha mẹ nếu bị ngăn cản mối quan hệ.

Do đó, hãy để con tự do kết bạn, sự can thiệp của cha mẹ chỉ nên dừng ở kiểm soát, định hướng.

* Định hướng như thế nào, thưa ông?

- Ngay từ nhỏ, hãy dạy con cách ứng xử hướng đến xây dựng tính cách tốt: yêu thương, lễ phép với bề trên, biết giúp đỡ người khác, cư xử phải phép - trung thực, biết chia sẻ với người chung quanh… Nền tảng này giúp trẻ dễ nhận ra đâu là điều hay và không hay ở một người, từ đó biết cách tự “sàng lọc”, chọn bạn chơi. Hãy khuyến khích trẻ kết thân với những người con của bạn bè mình hay cho con tham gia các câu lạc bộ, đội nhóm, bởi việc vui chơi và tương tác với bạn bè dưới sự hướng dẫn của trưởng nhóm cũng làm tăng tính gắn bó và nhận thức tình bạn trong trẻ.

Nói như vậy để thấy rằng tầm quan trọng của nền nếp gia đình, sự quan tâm của cha mẹ là yếu tố hàng đầu giúp con cái có những mối quan hệ bạn bè tốt đẹp.

* Xin cảm ơn ông.

 TUYẾT DÂN (thực hiện)