Giữa khi đang có ruốc…

Vào mùa, ruốc thường được tận dụng để phơi khô và làm mắm. Mắm ruốc để chưng trứng, kho thịt heo sả ớt… Để nêm nếm thức ăn như nấu bún bò mà thiếu mắm ruốc, sao ngon? Rồi làm mắm tép chua và món này mà có thịt luộc, rau thơm, chuối chát… thì đúng kiểu rồi. Còn không thì cà dĩa, cà xanh, dưa leo kẹp mắm, ái chà chà, tốn cơm dữ lắm, nẫu ơi!     

Bánh tráng nướng xúc ruốc xào

Nhớ hồi trước, anh Năm hay rủ chúng tôi ra chồ rớ chơi. Vào mùa biển êm, gần như anh sống ngoài đó; chỉ lẹt xẹt về nhà đưa cá mú cho vợ bán, thăm các con và mua mấy thứ cần. Chúng tôi ra đó chơi cả buổi mà không chán. Biển lồng lộng vây quanh. Chúng tôi ăn đã đời hải sản vừa đánh bắt. Với ruốc, anh Năm rửa bằng nước biển và vắt chanh. Vậy là xong. Cũng phải trên vài chục năm đã đi qua mà tôi vẫn chưa hề quên cái ngọt thiệt thà của những con ruốc biển ngày ấy. Chồ rớ đã bị dẹp để cho biển đẹp hơn. Đẹp hơn chưa chắc đã sạch hơn và bây giờ, có ai dọn cho dĩa ruốc kiểu đó, chưa chắc chúng tôi đã dám cầm đũa... 

Ruốc rẻ tiền lại dễ chế biến. Ruốc có thể nấu canh rau, canh bầu, đổ chả trứng… Bà bạn tôi ở cao nguyên thi thoảng về phố biển. Và, về ngay giữa mùa ruốc như vầy thì mâm cơm bữa đó, ruốc được tận dụng tối đa. Giả như trong món chả, bên cạnh ruốc tươi đã được trộn với trứng, ruốc đã tao sẵn còn được rắc dầy cui lên bề mặt. Thì bởi “Hao ruốc chứ đâu có hao tiền! Thứ này nhiều can-xi…”.

Cũng có thể xào ruốc với cà chua trộn rau xà lách hay cải xoong, diếp cá hoặc làm nước xốt để chấm. Ruốc, khi đó, được thay thế cho thịt bò, ngon và bổ đâu thua sút mà lại rẻ rề. Bánh tráng nướng mà có ruốc xào ăn là ghiền. Bà dì thứ năm của chồng tôi đang sống trong Nam, mỗi dịp về quê mà chợ có ruốc thì ăn sáng với bánh tráng nướng xúc ruốc, cơm trưa cũng phải có bánh tráng xúc ruốc rồi bữa tối cũng ruốc cũng bánh tráng. Khuya đói bụng, dì khều tôi hỏi: “Ruốc còn không con?”.

Ruốc đổ chả trứng

Ở nhà tôi, món ruốc xào và ruốc kho sau khi chế biến trên bếp sẽ được làm khô ráo hơn bằng lò vi ba. Má chồng tôi ít dám ăn tôm vì sợ bị ho nhưng với ruốc, ăn hoài cũng chỉ ho... có một chút thôi. Mẹ tôi - một phụ nữ vùng chiêm trũng ngoài Bắc - lại có món ruốc kho kẹp khế chua rất lạ miệng. Tôi, đôi khi cũng làm món này nhưng ăn hết thấy ngon. Mấy lần đó chỉ thấy nhớ mẹ, nhớ những bữa cơm đầm ấm của gia đình mình ngày trước, tới quắt lòng. 

Có ruốc tươi gặp bữa siêng chỉ cần thêm bột, giá, hành… là có thể đúc bữa bánh xèo tép cho cả nhà hay đám bạn xúm xít bên nhau, thỏa thuê mà chắp hít. Quê của một đứa cháu rất thân thiết với vợ chồng tôi ở ngay bên Vũng (là Nhơn Lý - một xã đảo gần TP Quy Nhơn). Cháu tôi đi câu sát cá khỏi bàn và nhờ đó, mâm cơm ở nhà thường có cá ngân thả ngót, cá dổi kho keo, cá thia chiên... Cháu kể tuần trước qua bển chơi, được bà dì xúc cho cả ký ruốc. Sẵn đang đói bụng, trên đường về, nó tấp vội vô hàng bánh căn. Nhắc bỏ nhiều vô mà bà bán đúc nhiều tép thiệt, cái nào cái nấy đầy vun ruốc. Nó kể: “Con quất liền tù tì 2 mẻ”. Tôi hỏi là bao nhiêu bánh, nó nói: “Dạ 20”…

Ruốc nấu canh rau

Chồng tôi lại thích ruốc khô hơn. Thường khi mua về, tôi hay ngâm ruốc với nước rồi rửa sạch để ráo. Phải dùng nhiều tỏi, đập dập và đổ vô chảo khi dầu đã tới. Sau đó là ruốc: nhớ đảo nhẹ đũa kẻo ruốc bể vụn. Món này làm rất nhanh. Ruốc khi đó giòn, rất hấp dẫn và được chúng tôi gọi vui là tép áp chảo. Cũng có thể chế thêm chút mắm ớt đường để đậm đà hơn. Mà không thì ruốc đó rồi cà chua xanh đã xắt mỏng, bóp cho hết nước, thêm chút rau thơm, đậu phộng rang, mắm ngọt trộn đều. Vậy là có ngay dĩa gỏi ruốc. Ruốc tươi để trộn với rau xanh và ruốc khô để bóp gỏi. Mỗi thứ một màu một mùi và những ngon lành rất riêng. Ruốc vậy ai không ưa, không ghiền? Có gỏi ruốc, quý ông trong nhà thường rất thích lai rai. Mà tức cười, vì người uống rượu chỉ quơ đũa gắp chút xíu gỏi nhâm nhi trong khi người không uống lại gắp lia gắp lịa…

Có ruốc, bữa cơm gia đình bỗng rộn vui. Giọng cười nói xen lẫn tiếng bánh tráng được bẻ nghe rôm rả hết sức và cũng đầy chất… âm nhạc. Hết mùa ruốc, mâm cơm sẽ có các thứ đồ biển, đồ đồng khác thế vào. Nhưng, ăn miếng thịt gà, thịt heo; nhai miếng cá hố chiên, con cá lúi kho nghệ tươi... vẫn da diết một nỗi nhớ ruốc - nỗi nhớ không bộp chộp nông nổi mà đằm thắm dịu êm. Nghe như đã nhớ tự bây giờ, giữa khi đang có ruốc. 

Nguyễn Mỹ Nữ