Giữ gìn giá trị tác phẩm kinh điển

Tô đậm những giá trị trường tồn 

Tựa Người đối diện lương tâm nghe khá xa lạ, nhưng nếu nói đấy chính là Tuyệt tình ca hay Ông cò quận 9 thì những “khán giả ruột” của cải lương sẽ nhận ra ngay. Đây là tác phẩm nổi tiếng ra đời từ năm 1965, từng được nhiều đoàn hát danh tiếng dàn dựng mà được nhắc nhớ nhiều nhất là đại bang Dạ Lý Hương của ông bầu Xuân.

Vở diễn gắn liền với tên tuổi lớp nghệ sĩ thế hệ vàng như: cố Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Út Trà Ôn (ông cò Hương), cố Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Út Bạch Lan, nghệ sĩ Hồng Nga (cô giáo Lan), cố NSƯT Thanh Sang (Long Hồ), cố nghệ sĩ Hùng Cường (Nhân)… Đặc biệt, vai Lê Thị Trường An đã góp phần đưa cô đào trẻ Bạch Tuyết đoạt giải Xuất sắc Thanh Tâm ở tuổi 20. Soạn giả Hoa Phượng cũng tặng mỹ danh “Cải lương chi bảo” gắn với sự nghiệp Bạch Tuyết từ ấy đến nay.

Người đối diện lương tâm để lại bài học sâu sắc về trách nhiệm của mỗi người trong gia đình

NSND Trần Ngọc Giàu nhận định, ngày ấy, vở gây tiếng vang lớn bởi ngoài giá trị văn học còn phản ánh hiện thực xã hội sâu sắc. Ít ai biết rằng, tựa gốc kịch bản là Người đối diện lương tâm, khắc họa chân thật và chính xác tâm lý nhân vật trung tâm là ông cò Hương. Ông Hương không chỉ dằn vặt bởi chức trách người đại diện pháp luật với tình thương dành cho đứa con thất lạc phạm pháp mà còn phải chịu trách nhiệm cho chính bi kịch gia đình mình. Ẩn sau một bi kịch gia đình vì biến cố thời cuộc, hiện lên một xã hội nhiễu nhương với nhiều số phận bị chà đạp bởi đồng tiền, sự tắc trách. 

“Có lẽ vì sự gai góc này mà các nơi dựng vở đều không sử dụng tựa gốc Người đối diện lương tâm mà đổi thành Tuyệt tình ca cho nhẹ nhàng hơn. Lần phục dựng này, tôi muốn trả lại tựa gốc cho vở cũng như để các diễn viên và nghệ sĩ trẻ hôm nay hiểu đầy đủ hơn tinh thần vở diễn” - NSND Trần Ngọc Giàu cho biết.

Đó cũng chính là tinh thần chung cho các tác phẩm phục dựng của nhà hát cải lương Trần Hữu Trang. Giám đốc nhà hát Phan Quốc Kiệt cho biết, trong nỗ lực đưa tác phẩm hay đến công chúng thì bên cạnh cố gắng tìm kiếm kịch bản mới, việc phục dựng tác phẩm kinh điển cũng được chú trọng. “Có nhiều tác phẩm rất hay mà khán giả hôm nay ít biết hoặc chưa được tiếp cận. Phục dựng những tác phẩm này cũng là giữ gìn và lan tỏa những giá trị đích thực của tác phẩm đến công chúng; đồng thời tạo điều kiện cho các nghệ sĩ trẻ có cơ hội thực hành những tác phẩm hay, cũng là cách học hỏi hiệu quả” - ông Phan Quốc Kiệt nêu quan điểm.

Cơ hội rèn nghề cho người trẻ 

Nghệ sĩ Điền Trung cho biết, anh rất thích các kịch bản cải lương xưa bởi văn phong mượt mà, trữ tình, cách đặt để bài ca vào tình huống vô cùng hợp lý. “Kịch bản xưa mà điển hình như Người đối diện lương tâm rất kích thích người nghệ sĩ, ca nó sướng lắm nên khi nhận vở tôi rất thích do từ lâu đã mong có cơ hội thể hiện các vai diễn đậm chất văn học như thế này” - Điền Trung chia sẻ.

Trên sàn tập, Điền Trung càng “thấm” và khám phá thêm nhiều điều thú vị về tác phẩm. Anh nói: “Trước đây, mình thích đơn giản vì lời văn quá hay, nhưng vào vở rồi thì càng cảm phục cái tài của soạn giả khi nội dung vở không hề lỗi thời. Các mối quan hệ gia đình được đề cập hoàn toàn có thể bắt gặp ở bất cứ xã hội nào. Đặc biệt, nhân vật Nhân mà tôi đảm nhận lại rất hiện đại. Sự trẻ trung, phóng khoáng và vị tha của Nhân có thể nói là mang tinh thần chung của tuổi trẻ nên vẫn có thể bắt gặp ở những chàng trai xốc nổi hôm nay. Vì thế, vở dù lấy bối cảnh xưa nhưng nhân vật lại rất gần gũi”.

Ngoài Điền Trung, Người đối diện lương tâm còn có sự tham gia của: NSƯT Trọng Phúc, NSƯT Ngọc Đợi, các nghệ sĩ Lê Thanh Thảo, Minh Hoàng, Kim Luận, Đoàn Minh, Kim Thùy… Cũng như Điền Trung, các nghệ sĩ gần như đã “nằm lòng” vở tuồng từ rất lâu và cảm thấy vinh dự lẫn may mắn được góp mặt trong tác phẩm từng làm nên tên tuổi những giọng ca mình mê đắm.

“Tham gia các vở diễn chất lượng vẫn là cách rèn nghề tốt nhất, cũng là cơ hội để các nghệ sĩ trẻ khẳng định năng lực. Không chỉ nỗ lực làm tốt vai diễn của mình mà còn cho mọi người thấy chúng tôi đủ đầy năng lực tiếp bước người đi trước. Diễn lại các vai mang cái bóng quá lớn của các nghệ sĩ cây đa cây đề rất áp lực nhưng phải vượt qua và tìm lối đi riêng cho mình. Bị so sánh là không tránh khỏi nhưng khi mình làm hết sức, có được dấu ấn riêng, không đồ lại hình ảnh người xưa thì khán giả vẫn sẽ chấp nhận. Tôi tin như vậy” - nghệ sĩ Điền Trung lạc quan.

Niềm tin của nghệ sĩ Điền Trung hoàn toàn có cơ sở khi Người đối diện lương tâm - vở cải lương xã hội bi kịch lọt thỏm giữa loạt tuồng cổ trang đầy màu sắc trong đợt diễn tết Nguyên đán 2023 - đã nhận được phản hồi rất tốt và được đề nghị tái diễn. “Đây là niềm vui có phần bất ngờ. Có lẽ giá trị tác phẩm kinh điển vẫn luôn được ghi nhận. Lần tái diễn này, chúng tôi càng nỗ lực hơn để không phụ tình cảm yêu mến của khán giả” - Điền Trung nói.

Ninh Lộc