Gián điệp kinh tế - Bài 5: Vồ hụt

Toàn cầu hóa sản xuất và chế biến đã giúp Trung Quốc trở thành một công xưởng của thế giới. Các nhà đầu tư phương Tây đổ vốn và công nghệ vào các nhà máy Trung Quốc, nhưng luôn lo ngại bị ăn cắp bí mật công nghiệp và thương mại. Trong bối cảnh đó, việc sinh viên người Hoa Lili Wang bị bắt tại Pháp lúc 20 tuổi vì tình nghi ăn cắp bí mật công nghiệp trở thành một vụ án gián điệp đình đám năm 2005. Tuy nhiên, sau hai năm điều tra cật lực, các nhà điều tra và tòa án Pháp đã không thể quy kết được cho cô nữ thực tập viên này tội danh chuyển bí mật công nghệ cho Trung Quốc vì thiếu chứng cứ.

Cô sinh viên đến từ Vũ Hán

Lili Wang đến Pháp từ thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, năm 18 tuổi, theo một chương trình trao đổi sinh viên Pháp - Trung cùng 23 đồng hương vừa tốt nghiệp tú tài. Tháng 2/2002, Lili đăng ký học ngành hệ thống công nghiệp Trường đại học công nghệ Compiègne (UTC), tỉnh Oise, miền Bắc nước Pháp, sau bốn tuần học tiếng Pháp cấp tốc.

Lili Wang là cô gái nhỏ nhắn, sức học bình thường nhưng rất cần cù, làm gì cũng tỉ mỉ. UTC đào tạo kỹ sư trong 5 năm. Đến năm thứ ba, Lili xin thực tập tại một công ty của tập đoàn Valeo ở La Verrière, gần thành phố Guyancourt (Yvelines), theo hợp đồng giữa trường và tập đoàn. Valeo là nhà cung cấp linh kiện và phụ tùng xe hơi hàng đầu thế giới có nhà máy ở Thượng Hải, Giang Tô, Hồ Bắc (Trung Quốc). Trong sáu sinh viên UTC được Valeo ký hợp đồng thực tập năm tháng rưỡi, tính từ ngày 1/1/2005, Lili Wang là sinh viên nước ngoài duy nhất.

Ngày 27/4/2005 Lili đến nhà máy làm việc thì được gọi lên phòng nhân sự. Tại đây, Lili bất ngờ khi thấy các nhân viên cảnh sát. Họ thông báo vừa nhận được đơn của Valeo tố cáo cô “bất tín”, “xâm nhập trái phép hệ thống máy tính của tập đoàn” và “chỉnh sửa, xóa bỏ dữ liệu”, cần tạm giữ Lili để điều tra sự việc.

Theo đơn tố cáo của Valeo, một tài liệu mật của tập đoàn đã biến mất khỏi hệ thống máy tính. Tài liệu này là kế hoạch phát triển của tập đoàn tại Trung Quốc từ năm 2005 đến 2006. Valeo tin rằng Lili đã chép tài liệu này vào ổ cứng di động cá nhân. Ngoài ra, hai tài liệu mật khác liên quan đến bản thiết kế động cơ và phụ kiện hai kiểu xe mới của hãng xe BMW và Renault cũng bị Lili sao chép. Cảnh sát khám xét chỗ ở của cô và phát hiện nhiều máy tính, đĩa mềm dung lượng lớn chứa hàng ngàn dữ liệu được cho là bí mật công nghệ của Valeo.

Lili Wang trong vòng vây báo chí

Siêu gián điệp?

Đáng chú ý trong vụ án này là thái độ của giới truyền thông Pháp. Trong khi cuộc điều tra đang tiến hành, chưa công bố kết quả, nhiều tờ báo đã đẩy một vụ án mang tính hình sự thành vụ án gián điệp kinh tế. Theo mô tả của một vài tờ báo, Lili Wang là một “siêu điệp viên”, “gián điệp công nghiệp nằm vùng” đội lốt thực tập sinh. Lili là một “sinh viên xuất chúng”, có bằng toán cao cấp, cơ học chất dẫn lưu và vật lý ứng dụng. Lili thông thạo năm ngoại ngữ. Cô học tiếng Pháp chỉ trong vòng ba tháng. Ngoài ra, cô nói được tiếng Anh, Đức, Tây Ban Nha và một ít tiếng Ả Rập, chứng tỏ đã được “đào tạo cơ bản” để ăn cắp bí mật công nghệ cao. Lili còn có khả năng bẻ khóa an ninh mạng máy tính Valeo. “Điệp viên” trẻ này có đến sáu máy tính có cấu hình “khủng” và hai đĩa mềm dung lượng lớn, chứa hàng ngàn dữ liệu được Valeo xác nhận là dữ liệu mật của công ty. Một số nhà bình luận còn nhận định: “Có thể Lili chưa sử dụng ngay bí mật này mà chờ một thời gian sau mới chuyển (hoặc bán) cho Trung Quốc”.

Tuy nhiên, theo Trưởng phòng đào tạo UTC, báo chí đã phóng đại chuyện bằng cấp. Các môn toán cao cấp, cơ học chất dẫn lưu hoặc vật lý ứng dụng chỉ là chứng chỉ cơ bản của bất cứ khóa đào tạo kỹ sư nào ở Pháp. Chứng chỉ không phải là bằng cấp! Về khóa học tiếng Pháp và tiếng Anh, trưởng phòng cũng cho biết Lili học kém, thi ba lần mới đạt. Nhà trường không dạy tiếng Tây Ban Nha và Ả Rập. Về khả năng bẻ khóa an ninh xâm nhập hệ thống máy tính, một bạn học của Lili khẳng định, trình độ tin học của “siêu gián điệp” không đáng kể, vì “không biết cài Window”.

Thực tập viên vụng về?

Sau khi bị tạm giam 53 ngày, Lili Wang được trả về trường UTC tiếp tục học trong thời gian chờ xét xử. Ngày 20/11/2007, phiên xử Lili Wang bắt đầu tại tòa sơ thẩm Versailles, vùng ngoại ô Paris. Trước tòa, Lili - lúc này đã tốt nghiệp kỹ sư - giải thích hành động của mình như sau: “Ổ cứng máy tính công ty đã đầy, tôi dọn dẹp để có thể tiếp tục sử dụng. Trước khi dọn, tôi có chép dữ liệu ra ổ cứng di động cá nhân. Tôi không biết nhân viên thực tập không được làm như vậy”.

Bà Marie - Laure Bouba giữ quyền công tố không chấp nhận lời giải thích của bị cáo, vì “có học vấn cao, bị cáo không thể không hiểu công ty nào cũng có nội quy bảo đảm bí mật công ty”. Tuy nhiên, bà thừa nhận đây không phải là một vụ án gián điệp. Luật sư Raphaël Pacouret bào chữa cho bị cáo cho rằng thân chủ ông là một nhân viên thực tập vụng về nên “chỉ phạm lỗi nghiệp vụ” chứ không có ý làm gián điệp như báo chí gán ghép.

Ông Thierry Morin, Tổng giám đốc Valeo, khẳng định tập đoàn chưa bao giờ dùng từ “gián điệp kinh tế” trong vụ án này. Thực tập viên Lili Wang thay vì chép một vài văn bản lại chép hết dữ liệu trong ổ cứng máy tính, gây tai tiếng cho tập đoàn, nên ông yêu cầu bị cáo bồi thường 150.000 euro.

Chánh án nhận định: Đây không phải vụ án "gián điệp thế kỷ” như truyền thông bình luận, cũng không phải lỗi nghiệp vụ đơn thuần, mà là một vụ vi phạm an ninh nên quyết định xử Lili Wang hai tháng tù giam và 10 tháng tù treo theo mức đề nghị của công tố viên.

Kết thúc phiên tòa, Lili Wang chia sẻ: “Tôi rất bất bình với bản án”. Tuy nhiên, sau đó Lili vẫn ở lại Pháp, học tiếp để lấy bằng tiến sĩ.

TRỌNG NGHĨA

Kỳ cuối: đánh cắp từ công nghệ đến thông tin