Giải thưởng văn chương Việt tiếp tục mất mùa

Đỏ mắt tìm tác phẩm hay

Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2018 vừa có kết quả: không có giải thưởng cho thơ và văn xuôi. Chỉ có ba giải được trao cho một tập lý luận phê bình và hai tác phẩm văn học dịch: Văn học Nga hiện đại - Những vấn đề lý thuyết và lịch sử (Trần Thị Phương Phương), tiểu thuyết Hoàng đế (Ryszard Kapuściński, dịch giả Nguyễn Chí Thuật) và tập thơ Tương lai được viết trên đá cổ (Fernando Rendón, dịch giả Phạm Long Quận).

Buổi giao lưu ra mắt tác phẩm mới của nhà văn - dịch giả Trương Văn Dân cùng vợ - tác giả Elena Pucillo Truong

Trước đó, giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội 2018 cũng chỉ trao cho mỗi tác phẩm văn học dịch: Diệt vong (Thomas Bernhard, Hoàng Đăng Lãnh dịch). Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cũng vừa tổ chức lễ tổng kết và trao giải thưởng năm 2018. Chỉ có một giải A thuộc về lĩnh vực nhiếp ảnh (tác phẩm Chung sức của tác giả Lò Văn Hợp).

Năm ngoái, bộ sách thiếu nhi 18 cuốn của nhà văn Vũ Hùng được trao Giải thưởng sự nghiệp - giải thưởng mới của Hội Nhà văn Việt Nam. Năm nay, giải thưởng cho sách thiếu nhi nhìn chung mất trắng. Theo nhà thơ Trần Đăng Khoa - Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, từ năm 2017, hội đồng xét giải làm việc trên tinh thần: có thể bỏ trống giải thưởng chứ không cố trao cho tác phẩm chưa xứng đáng. Điều này cũng bắt đầu từ những vụ ồn ào ở những mùa giải trước: kiện tụng, phê phán, trả giải…

Giải thưởng Hội Nhà văn TP.HCM năm nay cũng mất mùa. Nhà văn Trần Văn Tuấn - Chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM - cho biết, hội quyết định chỉ trao một giải tôn vinh dành cho nhà thơ Lê Giang, vì những đóng góp của bà cho văn học. Hai tặng thưởng dành cho tác phẩm thơ của Ánh Huỳnh và truyện dịch (dịch giả Trương Văn Dân). Không có giải chính thức cho thơ, văn xuôi và giải Nhà văn trẻ.

Vàng trên biển đá đen- nguyên tác tiếng Ý, dịch giả Trương Văn Dân được trao tặng thưởng

“Tác phẩm được tiến cử năm nay khá nhiều. Chúng tôi cũng đã cố tìm thêm những tác phẩm không do tác giả chủ động gửi, nhưng vẫn không tìm ra tác phẩm hay. Hội Nhà văn TP.HCM quản lý tác phẩm dự giải chủ yếu trên tinh thần tự nguyện của tác giả, còn nói kiểm soát được hết thị trường sách mênh mông trong một năm thì thật khó” - nhà văn Trần Văn Tuấn bày tỏ.

Nói thế để thấy, việc bỏ sót tác phẩm giá trị hoàn toàn có thể xảy ra. Như trường hợp tiểu thuyết Mật đạo của nhà văn - nhà báo Lưu Vĩ Lân, được đánh giá là một trong những tác phẩm văn xuôi khá ấn tượng của năm 2018, nhưng khi phóng viên đặt câu hỏi, Chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM thật lòng nói: “Chưa được tiếp cận”.

Năm 2018 rất nhiều sự kiện ra mắt sách, nhưng lại là ở các thể loại khác

Sự thật là kết quả giải thưởng Hội Nhà văn vài năm gần đây đã dần mất đi sự tín nhiệm từ số đông. Không riêng gì người trong giới, công chúng yêu văn chương cũng đã được/bị tiếp nhận quá nhiều những thông tin ồn ào, thị phi từ hậu trường. Nhiều người không hào hứng dự giải. Có tác giả còn từ chối khi được mời gửi tác phẩm xét giải.

Nhiều nhưng vẫn thiếu

Thực tế, số lượng sách phát hành năm 2018 được đánh giá là tăng vượt trội so với năm 2017. Theo thống kê của Cục Xuất bản, có 32.000 tựa sách mới đã được in trong năm qua. Tuy nhiên, nhìn vào danh sách nộp lưu chiểu, trội lên là dòng sách hướng nghiệp, truyền cảm hứng cho người trẻ; sách kỹ năng, truyện tranh, sách tương tác cho thiếu nhi.

Không kể sách giáo khoa, sách nghiên cứu, sách tái bản từ các tác phẩm trước năm 1975 cũng nhiều vô kể. Tiếp đến là dòng sách tản văn, du ký, mẹ viết cho con… Các thể loại này đều nằm ngoài những hạng mục giải thưởng văn chương (dành cho thơ, văn xuôi, lý luận phê bình và truyện dịch).

Nhà thơ Lê Giang được Hội Nhà văn TP.HCM trao giải tôn vinh sự nghiệp

Năm 2018 có rất nhiều cuộc thi văn chương sôi nổi, như: cuộc vận động sáng tác Văn học tuổi 20, cuộc thi truyện ngắn hay của báo Tiếp thị & Gia đình và webtretho. Tạp chí Nhà văn và tác phẩm cũng mở cuộc thi thơ 2017-2018, nhà xuất bản Văn hóa Văn nghệ có cuộc thi sáng tác Một nửa làm đầy thế giới… Đó là chưa kể hàng loạt cuộc thi từ các hội, ngành địa phương. Lực lượng sáng tác vẫn dồi dào, nhưng tác phẩm được trao giải vẫn thiếu sức lan tỏa. 

Lục Diệp