Giải thưởng Sách Quốc gia lần V-2022:Gọi tên những giá trị

Những công trình quý "ẩn mình" 

Giải thưởng Sách Quốc gia lần V-2022 thu hút 48/57 nhà xuất bản (NXB) tham gia, với 298 tựa/bộ sách. Đây cũng là những công trình/tác phẩm đặc sắc trong năm, được các đơn vị chọn gửi dự giải. Trải qua ba vòng sơ khảo, chung khảo và vòng quốc gia, có 26 tựa/bộ sách được trao giải. Trong đó có 1 giải A, 9 giải B và 16 giải C cho các hạng mục: sách chính trị - kinh tế, khoa học tự nhiên và công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn, văn hóa - văn học và nghệ thuật, sách thiếu nhi.

Các tác phẩm thuộc mảng sách văn học và sách thiếu nhi được trao giải năm nay

Giải thưởng Sách Quốc gia cho công chúng nhận diện và tiếp cận những công trình/tác phẩm hay, có giá trị từ nhiều lĩnh vực. Đó có thể là những cuốn sách chưa được quảng bá rộng rãi, hoặc chỉ mới được biết đến trong khuôn khổ hẹp của giới nghiên cứu. Trong số đó, có thể kể đến những công trình nghiên cứu: Huyền thoại về một vùng đất - Không gian văn hóa Tây Nguyên qua sử thi Ê-đê (tác giả: Nguyễn Văn Kim, Công ty TNHH Quốc tế Mai Hà và NXB Khoa học xã hội ấn hành), Con đường giải mã văn học trung đại Việt Nam (phó giáo sư - tiến sĩ Nguyễn Đăng Na, NXB Đại học Sư phạm), Lịch sử tiền đồng Việt Nam (nhiều tác giả, NXB Hồng Đức), Lịch sử Trung Quốc họa (Tạ Duy, NXB Mỹ thuật) - công trình biên soạn về nền hội họa Trung Hoa từ khởi thủy đến nay, Trống đồng Kính Hoa - Bảo vật Quốc gia Việt Nam (giáo sư - tiến sĩ Trịnh Sinh và Nguyễn Văn Kính, NXB Thế Giới) - công trình nghiên cứu trống đồng để nhìn thấy cả nền văn hóa của thời Đông Sơn…

Việc chấm giải cho tác phẩm in lẫn tái bản trong năm của giải thưởng Sách Quốc gia cũng tạo cơ hội cho nhiều tác phẩm đã in từ các năm trước có mặt trong danh sách giải thưởng: Văn minh vật chất của người Việt (Phan Cẩm Thượng, Zenbooks và NXB Thế Giới), Nguồn gốc các loài (Charles Darwin, dịch giả: Trần Bá Tín, NXB Tri Thức)… Đặc biệt có tác phẩm tuổi đời hơn 200 năm: Hoàng Việt nhất thống dư địa chí (Lê Quang Định, dịch giả: Phan Đăng, Thái Hà Books và NXB Thế Giới). Đây là bộ sách do Thượng thư Bộ Binh Lê Quang Định biên soạn chỉ sau một năm ngày vua Gia Long lên ngôi (1806). Bộ sách đã mô tả chi tiết, chính xác về các địa danh, đường sá, dịch trạm, sông ngòi… kèm theo những ghi chú về điểm mạnh - yếu của từng địa phương. Công trình có ý nghĩa rất lớn trong công cuộc xây dựng đất nước của triều Nguyễn.

Ngoài ra, mỗi lĩnh vực đều cung cấp cho bạn đọc những tựa sách hữu ích: bộ sách Bệnh học ngoại khoa (gồm năm cuốn), Bác sĩ tốt nhất của nhà mình, Ung thư - Tin đồn và sự thật, Ứng dụng vi sinh vật vào canh tác cây ăn quả, Tâm lý học xã hội trong cuộc sống hiện đại, Tôn giáo và chính sách tôn giáo ở Việt Nam…

Cơ hội lan toả tác phẩm 

Các công trình/tác phẩm được gọi tên trong những mùa giải thưởng Sách Quốc gia là vinh dự của tác giả lẫn NXB. Các tác phẩm đoạt giải có nhiều cơ hội được công chúng biết đến rộng rãi hơn, đồng thời, các đơn vị làm sách/xuất bản cũng thường có kế hoạch tái bản/quảng bá các tác phẩm được vinh danh. Đối với các tác phẩm đoạt giải của đơn vị mình, NXB Kim Đồng thường có kế hoạch tái bản, in logo giải thưởng lên bìa sách. “Bộ nhận dạng” giải thưởng này được tìm thấy trong những tựa/bộ sách đoạt giải Sách Quốc gia đã tái bản: Xóm bờ giậu (Trần Đức Tiến), Đoàn binh Tây Tiến (Quang Dũng), bộ sách của nhà văn Vũ Hùng: Sao Sao, Giữ lấy bầu mật, Sống giữa bầy voi…

Năm 2021, khi cuốn sách Súng, vi trùng và thép - Định mệnh của các xã hội loài người (tác giả Jared Diamond, dịch giả: Trần Tiễn Cao Đăng) được trao giải A, Công ty sách Omega Việt Nam đã ngay lập tức cho tái bản với phiên bản bìa đặc biệt, đồng thời tổ chức những buổi giao lưu online với dịch giả, các chuyên gia bàn về nội dung cuốn sách. Giải thưởng trở thành dấu ấn và định vị giá trị tác phẩm, dù ở thể loại, lĩnh vực nào.

Sự tham gia bình luận của bạn đọc, các nhà phê bình, chuyên gia ngành sách về nội dung, các vấn đề nổi bật từ những tựa/bộ sách đoạt giải qua các năm, cũng tạo nên sự cộng hưởng tích cực cho các tác phẩm/công trình nghiên cứu. Từ giải thưởng, nhiều công trình nghiên cứu đã tiếp cận được với bạn đọc theo hướng dễ dàng và phổ quát hơn: các bộ sách Động vật chí và Thực vật chí, Vùng đất Nam Bộ (giải A-2019), Sa Huỳnh - Lâm Ấp - Chămpa thế kỷ 5 trước Công nguyên đến thế kỷ 5 sau Công nguyên (giải B-2019), Điện thần và nghi thức hầu đồng Việt Nam và Thánh Mẫu linh tiêm (giải B-2021), Du hành giữa các văn bản - Nguyễn Huy Thiệp và xã hội Việt Nam sau 1975 (giải C-2021)…

Riêng với mảng sách văn học, trải qua các mùa giải, có thể kể đến các tác phẩm: Hùng binh (tiểu thuyết, Đặng Ngọc Hưng, giải B-2019), Một điểm tinh hoa - Thơ văn Hồng Hà nữ sĩ (giải B-2019), Chào thế giới bây giờ con đã đến (Lê Minh Quốc, giải C-2020), Chang hoang dã (Trang Nguyễn, giải A-2021), Bài thơ của một người yêu nước mình (Trần Vàng Sao, giải B-2021)…

Năm nay, các tựa sách văn học và sách thiếu nhi được chọn trao giải: Cô bé nhìn mưa (hồi ký Đặng Thị Hạnh, NXB Phụ Nữ Việt Nam), Nậm Ngặt mây trắng (Nguyễn Hùng Sơn, NXB Văn học), Cá Voi Eren đến Hòn Mun (Lê Đức Dương), bộ tiểu thuyết kỳ ảo Người sao chổi (Cao Việt Quỳnh)…

Dù có thể không phải là giải cao nhất, thì sự có mặt của các tác phẩm trong danh sách giải thưởng Sách Quốc gia vẫn là sự tôn vinh xứng đáng và lưu dấu cho các tác phẩm trong dòng chảy chung của sách Việt. 

Lục Diệp