Giải Nobel Hóa học 2022 thuộc về ba nhà khoa học phát triển các phản ứng gắn kết phân tử

05/10/2022 - 17:20

PNO - Giải Nobel Hóa học 2022 được trao cho Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal và K. Barry Sharpless "vì đã đặt nền mống cho sự phát triển của hóa học click và phản ứng hóa sinh trong cơ thể sống".

 

Ba nhà khoa học Carolyn R. Bertozzi (Mỹ), Morten Meldal (Đan Mạch) và K. Barry Sharpless (Mỹ) cùng chia sẻ giải Nobel Hóa học 2022
Ba nhà khoa học Carolyn R. Bertozzi (Mỹ), Morten Meldal (Đan Mạch) và K. Barry Sharpless (Mỹ) cùng chia sẻ giải Nobel Hóa học 2022

Các nhà hóa học từ lâu đã bị thúc đẩy bởi mong muốn chế tạo các phân tử ngày càng phức tạp. Trong nghiên cứu dược phẩm, điều này thường liên quan đến việc tái tạo nhân tạo các phân tử tự nhiên có đặc tính y học. Điều này đã dẫn đến nhiều cấu trúc phân tử đáng ngưỡng mộ, nhưng việc sản xuất chúng thường tốn thời gian và rất tốn kém.

Johan Åqvist, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, cho biết: “Giải thưởng Hóa học năm nay đề cập đến những vấn đề không quá phức tạp. Chúng là những câu trả lời dễ dàng và đơn giản”, và giải thích thêm rằng các phân tử chức năng có thể được tạo ra ngay cả với một lộ trình đơn giản.

Giải Nobel Hóa học 2022 hoàn toàn thuộc về ý tưởng biến các quá trình khó trở nên dễ dàng hơn. Barry Sharpless và Morten Meldal đã đặt nền móng cho một nhánh của hóa học - hóa học click, trong đó kết hợp các cấu trúc phân tử nhỏ với nhau một cách nhanh chóng và hiệu quả bằng phản ứng hóa học để trở thành cấu trúc lớn hơn.

Riêng Carolyn Bertozzi đã thúc đẩy hóa học click theo chiều hướng mới và bắt đầu áp dụng nó trong cơ thể sống.

Cụ thể, Barry Sharpless, người từng giành giải Nobel Hóa học vào năm 2001 chính là “cha đẻ” của hóa học click. Vào khoảng năm 2000, ông đã đưa ra khái niệm về hóa học click, là một dạng hóa học đơn giản và đáng tin cậy, nơi các phản ứng xảy ra nhanh chóng và tránh được các sản phẩm phụ không mong muốn.

Sau đó, Morten Meldal và Barry Sharpless trong hai nỗ lực độc lập với nhau đã trình bày thứ mà ngày nay là viên ngọc quý của hóa học click: phản ứng đóng vòng azide-alkyne được xúc tác bằng đồng.

Đây là một phản ứng hóa học cơ bản và hiệu quả, hiện đang được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành khác nhau như phát triển dược phẩm, lập bản đồ DNA và tạo ra các vật liệu phù hợp hơn với mục đích sử dụng.

Carolyn Bertozzi đã đưa hóa học click lên một tầm cao mới. Để lập bản đồ các phân tử sinh học quan trọng nhưng khó nắm bắt trên bề mặt tế bào - glycan, cô đã phát triển thành công các phản ứng click hoạt động bên trong cơ thể sống. Chúng diễn ra mà không làm gián đoạn quá trình hóa học bình thường của tế bào.

Những phản ứng này hiện được sử dụng trên toàn cầu để khám phá tế bào và theo dõi các quá trình sinh học. Bằng cách sử dụng các phản ứng sinh học, các nhà nghiên cứu đã cải thiện khả năng nhắm mục tiêu của dược phẩm ung thư, hiện đang được dùng trong các thử nghiệm lâm sàng.

Hóa học click và phản ứng hóa sinh học trong cơ thể sống đã đưa hóa học vào kỷ nguyên mới, mang lại lợi ích lớn cho loài người.

Linh La (theo Nobel Prize)

 

news_is_not_ads=
TIN MỚI