Giải mã tin đồn rạn nứt của cặp đôi Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ

Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ đến với nhau khi cả hai đều trải qua một cuộc hôn nhân đổ vỡ. Họ sống với nhau trong căn phòng tập thể rộng 6m2 ở 96A phố Huế với những năm tháng hạnh phúc, sướng vui nhưng cũng đầy vất vả, nhọc nhằn.

Nhà thơ Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ - Ảnh tư liệu

Trong bài Nhà chật, Lưu Quang Vũ từng viết về tổ ấm của mình: “Nhà chỉ mấy thước vuông, sách vở xếp cạnh nồi/ Nếu nằm mơ, em quờ tay là chạm vào thùng gạo/ Ô tường nhỏ treo tranh và phơi áo/ Ta chỉ có mấy thước vuông cho hạnh phúc của mình/ Nhà chật như khoang thuyền hẹp nhỏ giữa sông/ Vừa căng buồm để đi, vừa nấu cơm để sống/ Phải bỏ hết những gì không cần thiết/ Ta chỉ có mấy thước vuông cho hành lý của mình/ Khoảng không gian của anh và em/ Khi buồn bã em không thể quay mặt đi nơi khác/ Anh không giấu em một nghĩ lo nào được/ Ta chỉ có mấy thước vuông để cùng khổ cùng vui/ Anh ngẩng lên là ở cạnh em rồi”.

Ảnh tư liệu

Dù hơn 30 năm đã trôi qua, bên cạnh gia sản văn chương – nghệ thuật đồ sộ, chuyện tình của Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ cho đến nay vẫn có một sức hấp dẫn không hề thuyên giảm. Bằng một cách nào đó, người ta không ngừng đắm đuối, say mê và nói về nó, bàn tán về nó. Chính tình yêu đẹp mà hai người dành cho nhau đã in sâu vào tâm trí của công chúng cả nước; thế nên, trước một số tin đồn rạn nứt, thậm chí đổ vỡ của vợ chồng Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, một số người không khỏi cảm thấy sốc.

Trong chương trình Gặp lại Đông Mai: Xuân Quỳnh một nửa cuộc đời tôi thuộc khuôn khổ sự kiện vào tối 28/8, chị gái ruột của nữ sĩ Xuân Quỳnh – nhà giáo Đông Mai “hé lộ” phần nào câu chuyện này. Bà Đông Mai kể, Quỳnh rất thương quý chị nên hay hỏi ý kiến bà về nhiều việc và luôn làm theo lời khuyên của bà. Tuy nhiên, có một chuyện Quỳnh không nghe chị gái, đó là đến với Vũ.

“Tôi khóc biết bao nhiêu là nước mắt, Quỳnh cũng khóc. Tôi không đồng ý vì lúc đó, trông Lưu Quang Vũ rất thất thểu, bất cần đời. Không có công ăn việc làm. Lại ít tuổi hơn em gái mình. Quỳnh bảo, do chị không hiểu Vũ nên chị nghĩ thế. Chị có ghét em thì em cũng đành chịu. Em thấy Vũ được. Thế là Quỳnh nhất quyết lấy Vũ.

Thậm chí Quỳnh còn viết thơ khi giận chị thế này: Em đã viết những điều em đã sống/ Mà trước chị em lại thường im lặng/ Nên chẳng bao giờ chị hiểu em/ Ai nói gì về em chị cũng không tin/ Vì chị nghĩ chị hiểu em hơn tất cả.

Khi ấy, tôi cũng không có con mắt tinh đời, nhìn ra được Vũ như Quỳnh. Bạn bè khi ấy cũng thấy đôi này chênh lệch. Anh Chế Lan Viên nói với tôi, anh cũng thương và lo cho Quỳnh lắm. Sau này, Quỳnh với Vũ sống với nhau rồi, khi vào Sài Gòn, anh có nói với tôi ‘thôi cũng mừng cho chúng nó. Thế mà cũng được”, bà Đông Mai nhớ lại.

Vũ từng nói với Quỳnh, đại ý, ngày xưa anh như cái giẻ rách, có ai nhặt đâu mà Quỳnh nhặt. Cho nên, trong bài , Vũ viết "Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài/ Chỉ một người ở lại với anh thôi/ Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi/ Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới…/ Khi những điều giả dối vây quanh/ Bàn tay ấy chở che và gìn giữ/ Biết ơn em, em từ miền gió cát/ Về với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng/ Anh thành người có ích cũng nhờ em/ Anh biết sống vững vàng không sợ hãi…" là vì thế.

Ảnh tư liệu

Về tin đồn rạn nứt trong chuyện tình cảm của em gái, bà Đông Mai nói thêm: “Tôi có nghe đồn cô này thích Vũ, Vũ có cảm tình với cô kia. Tôi cũng chả hiểu Quỳnh nói với Vũ điều đó hay ai nói với Vũ mà sau đó, Vũ có viết cho tôi một lá thư đến giờ tôi vẫn còn giữ. Vũ nói, chị ơi, người ta đồn như thế nhưng chúng em đang sống rất hạnh phúc. Đang vun đắp gia đình”.

Đông Mai chia sẻ suy nghĩ của bà: “Đúng là Lưu Quang Vũ được nhiều người thích nhưng Vũ cũng ý thức được Vũ không thể nào xa được Quỳnh. Khi đọc bài gần như là cuối cùng của Vũ - Thơ viết cho Quỳnh viết trên máy bay, rõ ràng đó là tình cảm chân thật của Vũ. Khi Quỳnh bị bệnh tim phải nhập viện, tôi ra thăm em, Quỳnh còn khoe với tôi Vũ vừa tặng Quỳnh bài thơ này, rồi đọc cho tôi nghe với vẻ mặt rỡ ràng hạnh phúc”.

Trong cuốn Xuân Quỳnh một nửa cuộc đời tôi, chị gái của nhà thơ còn tiết lộ thêm, trước khi vào lại Sài Gòn, Quỳnh ra viện. Về nhà, Quỳnh nói rất nhiều chuyện, trong đó có nói: “Em và Vũ sống với nhau đã 15 năm, 15 năm em rất hạnh phúc. Em đã trải qua nhiều vất vả khó khăn, đến bây giờ thì tạm ổn rồi”.

Hỏi Đông Mai, tình cảm tốt đẹp thế, tại sao trong thơ Xuân Quỳnh, đặc biệt là những bài thơ viết giai đoạn cuối đời, lại đầy những “phập phồng lo sợ, bất an rất đàn bà” như thế? Bà Đông Mai “giải mã”: "Quỳnh vốn là người rất nhạy cảm. Rất hay lo trước về tương lai. Khi Quỳnh ốm, Vũ cũng rất lo lắng. Không bay bướm gì đâu. Đừng nghĩ như thế mà tội”.

Tiếp lời dì, anh Tuấn Anh – con trai của Xuân Quỳnh với người chồng đầu, nói rằng: “Khi mẹ tôi bị bệnh tim, bà không biết sống được bao lâu nữa, nên rất hay lo lắng. Bởi bà còn rất nhiều điều muốn làm cho chồng, cho con; nếu mình không còn, bà không rõ, chồng và con sẽ xoay xở như thế nào.

Mặt khác, bà lại rất nhạy cảm. Lo vốn là tính của mẹ. Với riêng tôi, khi tôi ra trường rồi, bà cũng suốt ngày lo. Mẹ thường ý thức rằng tuổi xuân không bao giờ kéo dài mãi. Có thể, vào thời khắc đẹp nhất, bà đã lo tới cái cảnh sau đó. Những nỗi lo phập phồng trong thơ mẹ tôi, không nhất thiết là chuyện tình cảm, mà về nhiều thứ khác nữa trong cuộc sống này”.

Là người khởi xướng tuần sự kiện tưởng nhớ này, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp chia sẻ suy nghĩ của mình: “Tôi cảm thấy sự quan tâm của công chúng đối với tình yêu của Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ đến bây giờ vẫn còn nguyên. Dù cho giải thích thế nào, câu trả lời như thế nào đi chăng nữa thì mọi người sẽ vẫn tiếp tục hỏi”.

Nguyễn Hoàng Điệp đưa ra một phát hiện của mình: những người làm thơ hình như đều gặp gỡ ở một điểm khá giống nhau, đó là họ không có những nỗi lo mà người thường vẫn có. Rất khó cắt nghĩa con người thơ ca. Nhiều người cắt nghĩa nỗi lo của Xuân Quỳnh là một nỗi lo rất đàn bà. Nghe thì rất "trơn tai" nhưng theo cá nhân Nguyễn Hoàng Điệp, những so sánh ấy có một cái gì đó không phải không đúng nhưng chưa đủ.

Đạo diễn của Đập cánh giữa không trung nói thêm, con người nói chung rất thích quan tâm đến chuyện tình yêu, những uẩn khúc của một cuộc tình buồn, huống hồ là những câu chuyện tình nổi tiếng như Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ.

Nhìn lại lịch sử thi ca, có thể thấy, không hiếm những nỗi lo như thế. Nỗi sợ hãi sau một hạnh phúc tràn đầy không phải hiếm có. Ta từng biết một Xuân Diệu nhìn mầm non đây mà nghĩ ngày mai rữa tàn. Đã biết một Hàn Mặc Tử, ngắm một mảnh trăng tròn thì nghĩ đến thú đau thương rợn người sau mảnh trăng ấy. Hay như một mối tình được xếp vào hàng đẹp nhất của Tân nhạc Việt Nam là Lê Uyên – Phương thì trong những sáng tác của Lê Uyên Phương cũng đầy rẫy những dự cảm chẳng lành về một thứ “yêu nhau trong lo âu/ biết bao lần tha thiết nhớ mong”…

Ảnh tư liệu

Nguyễn Hoàng Điệp cho rằng, nếu gán Xuân Quỳnh vào một mối lo rất phụ nữ đi chăng nữa, cũng xin là một phụ nữ riêng biệt, riêng có và rất Xuân Quỳnh. Nếu có gán cho Quỳnh một mối lo của thi nhân, xin cho phép chị được lo, được yêu, được buồn, được tưởng tượng theo cách của thi sĩ Xuân Quỳnh chứ không phải theo cách mà ta vẫn hình dung và mặc định.

Nhà phê bình Ngô Thảo bày tỏ ước mong của ông: “30 năm qua, chúng ta đã quên nhiều giá trị. Nhiều người tưởng là lớn nhưng rồi ta cũng quên hết. Nhưng năm nào tháng 8 đến, ta vẫn cứ nhớ Quỳnh, Vũ. Và câu chuyện tình yêu của họ chẳng kém gì những câu chuyện tình yêu kinh điển của thế giới.

Tôi vẫn mong có một đạo diễn tài năng, tâm huyết nào đó có thể làm ra được một bộ phim cho nước ngoài hiểu người Việt Nam chúng ta đã sống, sáng tạo, yêu đương như thế nào.

Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ đã sống và sáng tạo với tất cả hỉ - nộ - ái -ố của cuộc đời. Tôi vẫn chờ đợi một bộ phim có thể làm đắm đuối tất cả thế hệ thanh niên trong tương lai, để các cháu biết rằng, ngày xưa khổ như thế, khó khăn, cực nhọc như thế, đã có những con người tạo nên những viên ngọc lừng lẫy ra sao”.

Đậu Dung