Gia vị thân quen trong bữa cơm người miền Bắc

“Bảo bối” tuổi thơ

Mỗi đứa trẻ lớn lên ở miền Bắc những năm sau bao cấp đều nhớ rõ những bữa cơm giản dị, nhớ vị của các loại nước chấm quen thuộc thời ấy. Bởi khi ấy, nước chấm là một trong những món quý giá, luôn được dùng tiết kiệm và giữ gìn cẩn thận. Thậm chí, nhiều bà, nhiều mẹ đã ưu ái dành cất chai nước chấm ma-gi như “bảo bối” trong chạn thức ăn của mình. Ngày tết, trẻ nhỏ trong nhà luôn được người lớn nhắc nhở, khi rót nước chấm phải hết sức cẩn trọng, “kiêng” để rơi vãi.

Ma-gi, món nước chấm thân thương và là một phần trong văn hóa ẩm thực của người Hà Nội.

Những người lớn tuổi ở Hà Nội bây giờ vẫn kể, trong mâm cơm của người Tràng An khi xưa bao giờ cũng có một bát nước chấm đặt ở trung tâm, dù nó là nước mắm, ma-gi hoặc thứ nước chấm pha riêng cho từng món. Tinh tế đến thế, nhưng với người Hà Nội, bữa ăn ngon không đến từ sự xa xỉ, họ kết hợp ma-gi và những món ăn dân dã như bánh chưng rán, xôi lạp xưởng…

Giờ đây, mỗi khi truyền hình phát đi đoạn quảng cáo nước chấm Maggi, những đứa trẻ ngày nào nay đã lớn lên thành chủ gia đình, làm vợ, làm mẹ, làm chồng, làm cha... nhớ lại những kỷ niệm rót nước chấm như những bài học tiết kiệm thực phẩm của một thời khốn khó. Ai cũng hiểu ra, đó là “bài học đầu đời” để con trẻ cẩn thận hơn với từng giọt nước chấm quý giá.

Khi Maggi trở lại thị trường Việt Nam với hình ảnh gần gũi, giản dị trên các phương tiện truyền thông hiện đại, với những chai nhãn vàng nhỏ xinh đều tăm tắp trong siêu thị, không ít người ngờ ngợ, không biết thứ nước chấm thơm ngon sóng sánh đậm màu kia có phải là “ma-gi” của tuổi thơ không?

Gặp lại “người quen”

Nhà sử học Dương Trung Quốc chia sẻ một thông tin thú vị: “Tôi có hỏi mẹ tôi, người đã từng trải qua những năm 1930, năm nay bà 90 tuổi; ấn tượng đầu tiên về chai Maggi là nó có hình dáng giống tháp Eiffel”. Ông cho biết thêm sở dĩ người Việt Nam gọi sản phẩm này là “Ma-gi” vì nó được phát âm theo tiếng Đức, tên của nhà sáng lập ra thương hiệu nổi tiếng này Julius Maggi (vì ông là người Thụy Sĩ gốc Đức).

Hình ảnh Maggi những ngày đầu theo chân người Pháp vào Việt Nam

Chính vì sự gắn bó với bữa cơm gia đình Việt, thế kỷ trước, chữ “Ma-gi” đã trở thành danh từ chung gọi tên các loại nước chấm có màu sẫm như xì dầu, nước tương, và được các nhà làm từ điển đưa vào kho tàng tiếng Việt.

Theo PGS-TS Đinh Ngọc Vượng - Chủ tịch Hội đồng Khoa học, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, nước chấm tên gọi Ma-gi hay Maggi, đã được người Pháp đưa đến Việt Nam vào năm 1935 và trở thành một phần của ẩm thực Hà Nội. Một thương hiệu riêng thân thuộc đến mức trở thành một danh từ chung trong ngành thực phẩm, quả là câu chuyện thú vị có một không hai!

PGS-TS Đinh Ngọc Vượng kể: Hồi đất nước còn khó khăn, hình ảnh quen thuộc là cả gia đình ngồi quây quần bên nồi cơm một phần gạo trắng, hai phần khoai sắn. Đôi khi được bổ sung thêm đĩa rau luộc cùng bát nước chấm Maggi. Tô canh là nước luộc rau bỏ tí muối vắt thêm tép chanh cho lạ miệng. Cả nhà vừa ăn vừa tíu tít chuyện trò.

Do đặc trưng (màu sắc, hương vị, cách dùng...) với xì dầu về cơ bản là giống nhau nên đa số người dân nhầm Ma-gi là một loại “xì dầu hạng sang”. Tuy nhiên, về thực chất thì xì dầu có vị hắc, trong khi đó Ma- gi có mùi thanh nhẹ, ngon hơn nên được nhiều người ưu thích hơn. “Hồi ấy làm gì có kế hoạch tiếp thị sản phẩm, quảng cáo như bây giờ nhưng Maggi vẫn tồn tại và truyền tai nhau qua nhiều người, nhiều thế hệ và được miêu tả bằng cụm từ “nước chấm màu nâu đen, thường làm từ những nguyên liệu có chứa nhiều chất đạm”, ông chia sẻ.

Hóa ra, chỉ là gặp lại “người quen”, một người quen thân thương đã bao đời nay. Các bà nội trợ thở phào khi biết thêm hương vị truyền thống thanh ngọt, hương thơm nhẹ của đậu nành theo công nghệ lên men tự nhiên vẫn được bảo toàn nguyên vẹn trong chai Maggi thời nay.

Nước chấm Maggi ngày nay với dáng chai cao thon thả hơn nhưng vẫn nguyên vị ngon tự nhiên

Vì là “người quen” nên Maggi chưa bao giờ bị quên lãng trong bữa ăn gia đình. Ngày xưa chủ yếu để chấm rau luộc, chấm bánh chưng rán, chấm xôi… Ngày nay, Maggi là thứ nước chấm thông dụng và cực kỳ "linh hoạt" với đời sống hiện đại và bận rộn bởi khả năng tương hợp với rất nhiều món ăn. Với nhà có trẻ nhỏ, chỉ rưới thêm ít Maggi vào cơm trắng, cơm rang, xôi, trứng, rau, thịt… là con ăn ngon lành, nhiều trẻ ăn xong lại còn chép miệng thòm thèm…

Ai cũng hiểu, sức sống của bất cứ một loại nước chấm nào trong lòng người Việt hay trong từng căn bếp còn nhờ sự trợ giúp của chính các bà nội trợ, những người mỗi ngày vắt óc nghĩ “hôm nay ăn gì” và hứng thú sáng tạo không ngừng các công thức nấu nướng phục vụ chồng con. Rót một ít Maggi sóng sánh ra chiếc bát nhỏ, thêm vài lát ớt đỏ tươi và đặt chính giữa bàn ăn là đã có bát nước chấm “thần thánh” làm hạt nhân bữa ăn gia đình hiện đại.

Minh Lê