"Geniusa: Aretha": Tưởng nhớ một tài năng lớn

Nhắc đến Aretha, người ta luôn nhớ đến vinh hạnh của “Queen of Soul”, của sự ngạo nghễ, tự tin và hài hước. Thế nhưng, cũng như góc khuất nơi các nghệ sĩ lớn khi được tái hiện bằng ngôn ngữ điện ảnh, đó còn là cuộc đời của một phụ nữ sống hết mình vì tình yêu, gia đình, đức tin và âm nhạc của người gốc Phi. 

Sau khi bà mất, những dự án phim bắt đầu khởi động, mà trong số đó, đáng kể nhất là phim điện ảnh Respect với sự thủ vai chính của Jennifer Hudson - gương mặt được Aretha chọn lựa từ trước. Do ảnh hưởng của đại dịch COVID- 19, bộ phim bị dời đến trung tuần tháng 8/2021, và nhờ đó, series nhiều tập Genius của đài National Geographic được đẩy lên cách quãng không quá cạnh tranh giữa hai dự án. Như chia sẻ từ nữ biên kịch Suzan-Lori Parks: “Aretha xứng đáng với tất cả tình yêu và sự chú ý mà thế giới có thể dành cho bà. Nếu có 100 dự án, điều đó sẽ còn tuyệt vời hơn nữa”.

Cynthia Erivo trong vai diễn tái hiện Nữ hoàng nhạc Soul Aretha Franklin

Và với mùa ba của series Genius, các đạo diễn Anthony Hemingway, Neema Barnette và Bille Woodruff đã không làm người xem thất vọng, khi tái hiện một cách hoàn hảo quãng thời gian từ thuở ấu thơ, đến khi cuộc đời đã thôi bấp bênh của nữ hoàng nhạc Soul. Trong cách diễn đạt của Cynthia Erivo - nữ diễn viên từng chiến thắng Oscar - gương mặt của một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời đại đã được tái hiện một cách trọn vẹn, mà một câu thoại dường như đã bao trùm lên hết tất cả: “Aretha không phải một phần của Soul. Mà bà là Soul, tất cả của Soul”.

Bộ phim được kết cấu với hai phần xen kẽ giữa tuổi thơ và quãng thời gian bắt đầu ca hát chuyên nghiệp của Aretha. Nếu những thước phim đen trắng mang cảm giác hoài cổ, sang trọng, đậm dấu ấn tinh thần da màu khắc họa lúc nhỏ, thì những năm 1950, khi vừa bước chân vào con đường sự nghiệp lại đầy sắc màu và nhiều cung bậc cảm xúc. Trong hai màu cơ bản đen - trắng, gia đình nhà Franklin hiện lên với đầy đủ cảm xúc khác nhau. Vừa làm nên con người Aretha, nhưng cũng giam hãm bà một mặt nào đó nơi chiếc lồng của thế lưỡng nan.

Với một người bố mục sư có phần phong lưu và liên tục dối lừa những người phụ nữ quanh mình, trong Respect là sự đắn đo giữa lựa chọn thoát ly hay ở lại; khi cũng chính người bố ấy tạo mọi điều kiện cho bà đến với âm nhạc, mà khởi đầu là nhà thờ nơi ông phụ trách, hay các trại hè rao giảng. Ông luôn ủng hộ bà không chỉ trong sự nghiệp ca hát, mà còn cả cuộc sống riêng.

Việc thiếu vắng mẹ từ nhỏ, sống với người bố có phần trác táng, thì lời hứa với huyền thoại Dinah Washington đừng lớn quá nhanh, đừng có con trước khi tìm được một người chồng thật sự đã bị phai mờ. Có thai ở tuổi 12 trong một trại hè, và liền sau đó ở tuổi 15, cuộc đời Aretha đầy những bước ngoặt bởi sự kiềm tỏa không phải ở mặt vật chất, mà luôn là một trạng thái tinh thần nơi cha bà, người luôn tỏ vẻ ủng hộ, nhưng kiểm soát một mặt nào đấy.

Bước sang thời gian trưởng thành và bắt đầu nghiêm túc với sự nghiệp âm nhạc, giữa thời nam giới chiếm thế thượng phong của The Rolling Stones, The Beatles, Elvis Presley… thì việc một nghệ sĩ nữ, hơn nữa là da màu, đòi hỏi được đứng tên sản xuất các sản phẩm của mình là điều không tưởng. Như chính Jerry Wexler, nhà sản xuất cộng tác cùng bà ở hãng Columbia cũng đã nói rằng, đó là điều không thể và chưa từng có tiền lệ. Thế nhưng, với Aretha, mọi thứ đều có thể, và đó là dấu mốc chói lọi khi dự án Amazing Grace ra đời, thách thức mọi tiêu chuẩn và giới hạn.

Trong bộ phim tài liệu về Nina Simone năm 2015, chồng cũ của Nina từng tiết lộ rằng bà luôn ganh tỵ với vị trí của Aretha, khi bản thân mình đã tiến quá sâu vào chính trị, dẫn đến bị bỏ mặc bởi các hãng đĩa. Thế nhưng, điều đó không hoàn toàn đúng. Việc sống trong một thời đại vô cùng biến động với người da màu, chiến tranh Việt Nam, cũng như cái chết của người bạn thân là Dr.King… tất cả đã dội lại và âm ỉ trong Aretha. Ta thấy ở đây bản lĩnh một nghệ sĩ lớn, khi bà luôn ngạo nghễ, không chịu khuất phục, và gắn bó mình với cộng đồng da màu. Có khác là bà tránh nói trực diện, mà linh hoạt và tỉnh táo hơn với những sáng tạo nơi mình.

Trailer Genius: Aretha: 

Lịch sử âm nhạc trải dài qua nhiều thời kỳ trong rất nhiều năm, và Aretha cũng là nghệ sĩ, tuy không thay đổi cái cốt lõi của bản thân mình, nhưng luôn tìm cách nương theo dòng chảy. Từ Jazz ban đầu đến Soul, Gospel hay sau này là cả Disco… bà luôn biến hóa và dĩ nhiên, luôn tìm cách để phô bày mình ra trước ánh sáng, như câu tuyên ngôn “Tôi chỉ làm những gì mình muốn”. Xuyên suốt tám tập bộ phim, một hình ảnh Aretha Franklin chao đảo giữa những mối quan hệ tình cảm, việc tìm hướng đi mới nhưng không bao giờ ngã mũ hay quy lụy; là thứ nổi bật và thành công nhất mà các đạo diễn đã mang đến được.

Trong tháng tưởng niệm một huyền thoại lớn, Genius: Aretha đã phần nào cho thấy những lát cắt của một trong những nghệ sĩ lớn nhất mọi thời đại. Từ nỗi đau mất mẹ, cha bị ám sát đến những người đàn ông dối lừa; thế nhưng cái ngạo nghễ và không bao giờ khuất phục của nữ hoàng nhạc Soul là điều duy nhất khiến ta nhớ nhất, và mãi tin rằng - sẽ chỉ có một và duy nhất một Aretha Franklin - người đã đến xoa dịu nơi đây. Tưởng nhớ bà, một nghệ sĩ vĩ đại. 

Ngô Min