FBI ‘cấm cửa’ một số học giả Trung Quốc

Giống như các chuyến đi khác đến Mỹ, Zhu Feng bỏ bữa trưa tại sân bay Los Angeles để kịp bắt chuyến bay Air China trở về Bắc Kinh. Đột nhiên, hai đặc vụ FBI xuất hiện và chặn ông Zhu ngay tại cổng lên máy bay và yêu cầu ông nộp lại hộ chiếu. Sau đó nhân viên FBI dùng bút đen gạch bỏ thị thực 10 năm đã cấp cho ông.

Christopher Wray, Giám đốc FBI, điều trần tại Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ năm 2018 rằng Trung Quốc đang trở nên một mối đe dọa và yêu cầu Mỹ phải có biện pháp đáp trả toàn diện - Ảnh: New York Times

Ông Zhu, một giáo sư về quan hệ quốc tế, nhớ lại viên đặc vụ đã nói với ông khi ông đến thăm Mỹ tháng Giêng năm ngoái: “Ngài hãy quay về Trung Quốc! Rồi ngài sẽ nhận  được một thông báo về việc này”.

Trong bốn thập kỷ bình thường hóa quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, Washington nhìn chung hoan nghênh các học giả và các nhà nghiên cứu Trung Quốc đến Mỹ, ngay cả khi Bắc Kinh “ít cởi mở hơn” đối với các chuyến trao đổi chuyên gia đến Trung Quốc.

Bây giờ, cánh cửa đó dường như sẽ đóng lại, khi hai quốc gia trở nên đối thủ cạnh tranh chiến lược và mỗi bên nhìn học giả của bên kia với ánh mắt đầy nghi ngờ: họ có thể làm gián điệp, đánh cắp thông tin thương mại và can thiệp về chính trị.

FBI đã tiến hành một chiến dịch phản gián nhằm ngăn cản các học giả Trung Quốc rời khỏi nước Mỹ nếu họ bị nghi ngờ có liên lạc với các cơ quan tình báo Trung Quốc. Năm qua, gần 30 giáo sư Trung Quốc về khoa học xã hội, người đứng đầu các viện hàn lâm và các chuyên gia về chính sách của chính phủ, bị hủy thị thực đến Mỹ hay bị nhà chức trách xét lại thị thực.  

Hai đặc vụ FBI đã chặn học giả Trung Quốc Zhu Feng tại cổng lên máy bay tại sân bay quốc tế Los Angeles để hủy thị thực của ông - Ảnh: AFP

Chiến dịch này diễn ra sau khi Giám đốc FBI Christopher Wray điều trần tại Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ năm 2018 rằng Trung Quốc đang trở nên một mối đe dọa và yêu cầu Mỹ phải có biện pháp đáp trả toàn diện.

Mới đây, một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng các cơ quan tình báo Trung Quốc đang tăng cường sử dụng các học giả nước này đến Mỹ để thu thập thông tin tình báo.

Chính quyền Trump “trấn áp” mạnh mẽ những hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ của các nhà khoa học Trung Quốc làm việc tại các viện nghiên cứu của Mỹ. Năm ngoái, Bộ Ngoại giao Mỹ bắt đầu hạn chế thị thực cho sinh viên tốt nghiệp ở Trung Quốc theo học các lĩnh vực nghiên cứu nhạy cảm và cảnh báo các nhà nghiên cứu y sinh tại các trường đại học Mỹ “cẩn thận với các điệp viên Trung Quốc” đang tìm cách đánh cắp thông tin từ các phòng thí nghiệm của họ.

Trọng tâm mối quan ngại của Mỹ là quan điểm cho rằng Trung Quốc đặt ra mối đe dọa đối với sự thống trị công nghệ của Mỹ. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đặt ra mục tiêu Trung Quốc sẽ trở thành một cường quốc khoa học toàn cầu vào năm 2049.

Chủ tịch Tập Cận Bình đón Tổng thống Trump tại Bắc Kinh năm 2017 - Ảnh: New York Times

Được hỏi về chính sách mới đối với các học giả Trung Quốc, trong đó có một số người có hiểu biết toàn diện về Hoa Kỳ, giới nghiên cứu ở Mỹ nói rằng việc cấm đoán này “không có lý do” và có nguy cơ làm tổn hại danh tiếng của Mỹ là một quốc gia luôn cởi mở và hợp tác trong việc theo đuổi kiến ​​thức.

Susan Shirk, chủ tịch Trung tâm Trung Quốc Thế kỷ 21 tại Đại học San Diego ở California cho biết, các học giả Trung Quốc bị cấm cửa “là những người am hiểu tinh tế nước Mỹ và là những người ủng hộ nhiệt thành quan hệ Trung-Mỹ”. Cô nói rằng “chúng ta đang lạnh nhạt với một số người bạn tốt nhất của Mỹ ở Trung Quốc”.

Một số nhà nghiên cứu khác theo quan điểm cứng rắn hơn, họ lập luận, trao đổi học thuật Mỹ-Trung chỉ mang tính một chiều và chủ yếu mang lại lợi ích cho Trung Quốc.

Nhiều thập kỷ qua, Bắc Kinh đã từ chối cấp thị thực cho một số học giả có ảnh hưởng ở Mỹ từng lên tiếng chỉ trích vấn đề nhân quyền ở Trung Quốc. Và khi Chủ tịch Tập Cận Bình phát động chiến dịch chống lại cái gọi là “các giá trị phương Tây trong giới học thuật”, chính quyền Trung Quốc càng sàng lọc kỹ hơn.

Cẩm Hà (Theo New York Times)