Dưỡng sinh năm Dần

Bệnh phát sinh nhanh và mạnh

Theo phong thủy, Nhâm Dần 2022 là năm có phong khí lưu hành thái quá. Khí chủ đạo chi phối suốt năm là gió, riêng sáu tháng đầu năm còn kèm theo khí hỏa nhiệt. 

Nhạy cảm với những biến đổi của thời tiết, hệ hô hấp là cơ quan đầu tiên bị tổn thương trước sự hoạt động quá mức của gió, nhiệt. Điển hình là tình trạng viêm hô hấp trên, cảm phong nhiệt với triệu chứng: sốt, mũi khô, họng đau rát, ho, nước tiểu vàng, rêu lưỡi vàng…

Củ gừng giúp hỗ trợ tiêu hóa, làm ấm bụng, giải độc

Dưới tác động của hỏa nhiệt tăng cao, tình trạng chảy máu cam, chảy máu chân răng, rong huyết, tiêu ra máu, lở loét lưỡi, sưng lợi, nổi mụn nhọt… cũng sẽ xuất hiện nhiều hơn. Ngứa ngáy, nổi mề đay, ban sởi dễ phát sinh, đặc biệt ở cơ địa có tiền sử dị ứng. Chứng đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, ù tai trở nên khá phổ biến, đặc biệt với người vốn có bệnh lý tăng huyết áp, thiếu máu, suy nhược cơ thể.

Mắt là bộ phận dễ bị tổn thương với các biểu hiện như ngứa mắt, nhức mắt, khô mắt, đau mắt đỏ, giảm thị lực.

Nửa cuối năm 2022 cần đặc biệt chăm sóc cho hệ tiêu hóa để tránh mắc các chứng: ăn kém, ợ hơi, ợ chua, đau thượng vị, đau cạnh sườn, tiêu chảy; đặc biệt là những người mắc bệnh lý đường tiêu hóa, trào ngược dạ dày thực quản…

Nên sống như cỏ cây

Canh hến với rau tập tàng giúp giải nhiệt, thanh mát cơ thể

Khi thiên nhiên nổi giận, đất trời kém an hòa, con người cần biết nương theo nắng mưa, gió rét như cách cỏ cây sinh tồn; tránh đối đầu để giảm thiểu tổn thất và bảo toàn sức khỏe.

Nên dậy sớm để hoàn thành công việc trước khi nắng quá gay gắt hoặc thay đổi lịch trình sang buổi chiều muộn, đặc biệt đối với người phải làm việc ngoài trời. Hạn chế làm việc dưới nắng, đi ngoài đường vào thời điểm giữa trưa đến giữa giờ chiều. 

Việc luyện tập thể dục thể thao cần chọn nơi thoáng mát, tránh gió lùa. Cần chuẩn bị sẵn khăn lau và trang phục để thay sau hoạt động tiết mồ hôi. Hít thở sâu, thiền định, yoga, đi bộ, bơi lội là những môn thể dục phù hợp vừa giúp lưu thông khí huyết vừa an định thần kinh. Cố gắng duy trì tâm thế hòa nhã, tránh bị kích động. Tà khí phong nhiệt bên ngoài và lửa bên trong cơ thể phối hợp dễ khiến thần kinh bị kích động, nhịp tim tăng, nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ, tai biến.

Những người có bệnh lý tăng huyết áp, tim mạch nên kiểm soát tốt huyết áp, nhịp tim, nhịp thở và tránh những tác động tâm lý đột ngột. Nếu đã có các vấn đề với đường tiêu hóa, cần hạn chế các chất kích thích, thức ăn gây nhiệt như ngọt, béo, cay nóng; ưu tiên thực phẩm thanh nhẹ, mát, dễ tiêu hóa; tránh thức khuya, căng thẳng…

Luôn cấp nước cho cơ thể đầy đủ. Bổ sung vào bữa ăn hằng ngày các loại rau, củ có tác dụng trừ phong (bạc hà, kinh giới, tía tô, húng quế, hành, lá lốt, gừng…); các loại rau quả có tính thanh nhiệt, sinh tân (rau má, diếp cá, củ/bột sắn dây, đậu ván, đậu xanh, lá dâu, hoa cúc, củ sen, nước dừa, hạt é, đu đủ, thanh long, bí xanh, mồng tơi, khổ qua, rau sam…). Ưu tiên thủy hải sản trong chế độ dinh dưỡng. Nên phối hợp thêm một số loại thảo dược giúp làm dịu, thư giãn thần kinh như: rau nhãn lồng (lạc tiên), lá vông, trà lá sen, tim sen… 

Mỗi tuần có thể xông người 10-15 phút, xông mũi họng 2-3 lần để trừ nhanh khí độc phong nhiệt khỏi cơ thể hoặc xông sau khi có cảm giác ớn lạnh, gai lạnh, đau đầu, đau mỏi người bất thường. Sau khi xông, cần tránh gió và bổ sung nước đầy đủ. Bạc hà là thảo dược ưu tiên hàng đầu để xông vì vừa có thể trừ phong, vừa giải được nhiệt.

Trữ các loại thảo dược trong nhà 

Tinh dầu bạc hà dùng xông mũi họng, xông người, xông phòng

Để giải trừ phong nhiệt, nên chuẩn bị sẵn một số loại thảo dược quen thuộc và dễ sử dụng; có thể dùng ở cả dạng tươi, khô hoặc tinh dầu. 

Nhóm trừ phong, giải cảm nhiệt có bạc hà, hương nhu, tía tô, kinh giới, hành… Đặc tính chung của chúng là có vị cay, giúp phát tán nhanh chóng tà khí ra bên ngoài theo đường mồ hôi; trị các chứng cảm sốt, nhức đầu, ngạt mũi, viêm họng, sát trùng, giải độc… 

Bạc hà là vị thuốc hàng đầu trong nhóm dùng để giải trừ phong nhiệt; có thể dùng xông mũi họng diệt khuẩn đồng thời trị ngứa. Ngày dùng 12-30g (khô-tươi) dạng thuốc hãm, sắc uống hoặc xông ngoài hay giã lấy nước thoa lên vùng da bị ngứa. Có thể dùng tinh dầu ở dạng xông mũi họng, xông người, xông nhà. Lưu ý: không dùng cho trẻ dưới hai tuổi.

Tía tô, kinh giới ngoài giúp trị cảm sốt còn chữa dị ứng, ngứa, mụn nhọt; riêng kinh giới, sau khi sao đen còn trị các chứng xuất huyết như băng huyết, rong huyết, thổ huyết, đại tiện ra máu. Ngày dùng từ 10-30g (khô-tươi), dạng sắc/hãm/giã lấy nước uống hoặc xông ngoài.

Hương nhu tía (é tía) đặc biệt hiệu quả để chữa cảm nắng, đau bụng đi ngoài, tức ngực, nôn mửa. Ngày dùng 6-20g (khô-tươi) dạng sắc uống hoặc xông ngoài. Để tránh đau đầu trong những ngày nắng nóng, nên dùng vài cành lá hương nhu tươi đặt trong nón đội đầu.

Nhóm giúp giải nhiệt gồm một số vị đặc trưng là lá dâu tằm, củ/bột sắn dây, cúc hoa…

Lá dâu - thảo dược giúp trừ phong, giải nhiệt

Lá dâu tằm giúp giải phong nhiệt, mát gan, sáng mắt; trị cảm mạo phong nhiệt, ho do nóng phổi, chóng mặt, nhức đầu hoa mắt, xây xẩm, đau mắt đỏ. Ngày dùng từ 5-12g lá khô dạng sắc/hãm lấy nước uống. Những người thường bị lạnh, lạnh bụng, tiêu chảy hạn chế dùng; nếu dùng cần cho thêm vài lát gừng tươi.

Sắn dây giúp trị cảm sốt, tiêu chảy do nhiễm khuẩn, lỵ; làm dịu các cơn co cứng cơ, đau vai gáy; sinh tân dịch, giảm khát. Ngày dùng 2-12g dạng bột hoặc lát phơi khô. Khi cần giải nhiệt thì dùng sống, sắc hoặc hòa nước uống, có thể phối hợp thêm đường, chanh; chữa tiêu chảy thì sao vàng và sắc uống.

Cúc hoa vị ngọt, giải được phong nhiệt, chữa chứng chóng mặt, xây xẩm, mắt đỏ - chảy nước mắt. Ngày dùng 4-8g hoa khô, có thể hãm nước uống hằng ngày như trà. Những người thường bị lạnh bụng, tiêu chảy nên cho thêm vài lát gừng tươi; mỗi ngày dùng có thể thêm vào ba quả táo đỏ, 1-2g vỏ quýt. 

Nhóm hỗ trợ tiêu hóa điển hình là củ gừng có công dụng chữa đau bụng lạnh, đầy trướng, không tiêu, kém ăn, nôn mửa, tiêu chảy... Ngày dùng từ 3-6g, dạng tươi/phơi khô sắc lấy nước hoặc nghiền bột uống; thêm đường, mật ong hoặc mạch nha cho dễ uống. 

Vỏ quýt giúp trị đầy bụng, ăn không tiêu, nôn mửa, tiêu chảy, ho có nhiều đờm. Dùng 3-10g/ngày, dạng sống hoặc sao thơm rồi sắc uống. Những người thường cảm thấy nóng trong người, miệng khát không nên dùng. 

 Đông y sĩ  Mộc Nguyên

(Hội Đông y quận Phú Nhuận)