Dùng quyền lực mềm để dẹp “rác”

Mạng xã hội tạo cơ hội để mọi cá nhân hiện diện, kết nối, chia sẻ xuyên biên giới. Đông đảo người dùng mạng đã cùng lan tỏa những giá trị tích cực, lành mạnh và giàu ý nghĩa cho cộng đồng. Nhưng ở chiều ngược lại, cũng có một bộ phận không nhỏ lợi dụng mạng xã hội để đi quá xa giới hạn cho phép cả trên phương diện pháp luật lẫn đạo đức. 

Mạng xã hội trao cho người dùng quyền tự do phát ngôn và cơ hội thể hiện bản thân nhưng đồng thời cũng trao quyền lựa chọn đường đi cho mỗi cá nhân

Vụ việc Nam Em gây náo loạn mạng xã hội mới đây không phải là trường hợp hiếm hoi. Việc cá nhân live stream, viết status bêu riếu, thậm chí vu khống, xuyên tạc, xâm phạm đời tư của người khác vẫn thường diễn ra trên không gian mạng, ở nhiều góc độ, chỉ khác là khi những cá nhân này là người nổi tiếng thì tốc độ lan truyền nhanh hơn, phạm vi ảnh hưởng rộng hơn.

Ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Quyết định số 874/QĐ-BTTTT kèm theo Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, trong đó có quy tắc ứng xử lành mạnh: “Có các hành vi, ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống của dân tộc Việt Nam”. Nhưng không ít người nổi tiếng đã bỏ qua chuẩn mực đạo đức, thách thức dư luận và pháp luật, không ngại phát ngôn kém văn hóa, thậm chí xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác. Họ dùng sức ảnh hưởng của mình thu hút sự chú ý của đông đảo người dùng mạng xã hội. Họ không chỉ làm ô nhiễm môi trường mạng mà còn khiến hình ảnh nghệ sĩ bị hạ thấp giá trị. 

Chuyện bêu riếu nhau trên mạng cũng xuất hiện trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề. Thời đại công nghệ, ai cũng có thể lên mạng “bóc phốt”, nói xấu nhau. Bất luận đúng sai, điều này đã phơi bày sự kém văn hóa của một bộ phận cộng đồng trên không gian mạng. 

Mạng xã hội trao cho người dùng quyền tự do phát ngôn và cơ hội thể hiện bản thân nhưng đồng thời cũng trao quyền lựa chọn đường đi cho mỗi cá nhân, đó là giá trị và phi giá trị. Ngôn ngữ biểu đạt cảm xúc bằng lời nói, hành động hay qua văn bản đều là sự thể hiện nhận thức, tư tưởng và nội tâm ra bên ngoài. Phát ngôn trên mạng xã hội cũng là quá trình tự soi chiếu và phản chiếu nhân cách mỗi người. Đó không chỉ là vấn đề nhận thức, văn hóa của mỗi cá nhân mà còn là diện mạo văn hóa của cộng đồng trong thế giới phẳng.

Dùng ngôn từ kém văn hóa trên mạng xã hội để tấn công, bôi nhọ, xúc phạm cá nhân cũng là hành vi bạo lực tinh thần. Việc tự phơi bày những góc khuất trong đời sống riêng tư lên mạng là vi phạm pháp luật, về lâu dài sẽ tác động, ảnh hưởng xấu đến suy nghĩ, hành xử của một bộ phận thanh thiếu niên. Hệ lụy của điều này không chỉ được nhìn thấy ngay sau mỗi sự vụ mà có thể còn kéo dài, tiềm ẩn và góp phần làm xói mòn các giá trị, hủy hoại những chuẩn mực đạo đức mà văn hóa truyền thống đã xây dựng, bồi đắp hàng thế kỷ. 

Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội đã được ban hành, pháp luật cũng đã có quy định chế tài. Việc xử phạt các cá nhân mượn mạng xã hội để vi phạm pháp luật đã từng diễn ra nhiều lần nhưng dường như vẫn chưa đủ sức răn đe. Do đó, rất cần đến quyền lực mềm của công chúng. 

Không ít trường hợp người nổi tiếng có hành vi ứng xử kém văn hóa trên mạng xã hội bị khán giả kêu gọi tẩy chay hay report (báo cáo) trang cá nhân (để chủ sở hữu nền tảng mạng xem xét khóa tài khoản). Cộng đồng mạng cũng đã nhiều lần đồng lòng lên tiếng trước những vấn đề lớn của văn hóa. Quyền lực mềm của công chúng luôn đủ sức mạnh tạo nên những làn sóng dư luận có ảnh hưởng và tác động hiệu quả, tích cực trong nhiều vụ việc, thậm chí tác động đến cơ quan chức năng, buộc họ phải vào cuộc. 

Trước việc các cá nhân hành xử kém văn hóa trên không gian mạng, công chúng hãy dùng quyền lực mềm của mình để cùng nhau góp phần làm trong sạch môi trường mạng xã hội.

Lục Diệp