Đừng làm mình xấu xí vì ngôn từ dung tục

Trong cuốn Việt Nam Văn hóa Sử cương, nhà nghiên cứu Đào Duy Anh quan niệm văn hóa bao gồm mọi khía cạnh, tầng bậc và sắc thái của đời sống xã hội, chứ không phân biệt tinh hoa hay bình dân, tích cực hay tiêu cực. Khi chiếu theo nhận định trên, ta thấy những từ bậy và việc nói bậy cũng chỉ là một khía cạnh khác trong đời sống của người Việt, đặt bên cạnh những chuẩn mực ứng xử thông thường (“người thanh tiếng nói cũng thanh”).

Mặt khác, nói tục cũng không phải sản phẩm của thời hiện đại, mà đã tồn tại khá lâu trong tâm thức dân gian. Ngày nay, vẫn lưu truyền một số câu tục ngữ, truyện dân gian hay lối ví von đề cập trực tiếp đến những vấn đề “nhạy cảm” do ông bà ta để lại, với ngôn ngữ thô mộc và có phần bỗ bã. Có nghĩa là, những từ ngữ và lối nói chúng ta cho là thiếu lành mạnh, thiếu trong sáng, lại phần nào phản ánh được trải nghiệm, thế giới quan của con người ở một số khía cạnh.

Nói tục, chửi thề vô tội vạ làm mình xấu xí hơn. (Ảnh minh hoạ)

Bởi vậy, rất khó để có thể “xóa sổ” những từ bậy, tục khỏi từ điển của người Việt, hay của bất cứ dân tộc nào trên thế giới. Thế nhưng, nếu chuyển góc nhìn sang văn hóa ứng xử, ta sẽ nhận ra nói tục trong hoàn cảnh nào có thể chấp nhận, trong hoàn cảnh nào cần phải phê bình, từ đó có trách nhiệm hơn với lời nói của mình.

Văn hóa ứng xử giúp con người ý thức được từng đối tượng, mục đích và hoàn cảnh giao tiếp, từ đó lựa chọn lời ăn tiếng nói và cách hành xử cho phù hợp. Câu chuyện nói tục thực chất cũng chỉ xoay quanh những yếu tố nêu trên, rằng lời nói của chúng ta có “lệch” với ngữ cảnh, có mang ác ý hoặc khiến người đối diện thấy phản cảm, ngượng ngùng hay không.

Việc dùng ngôn từ suồng sã không đáng lên án, nếu nó diễn ra trong một không gian thân mật, nơi người ta chấp nhận khía cạnh “đời thường”, xuề xòa hơn của nhau. Tuy nhiên, nếu lời nói tục được sử dụng một cách vô tội vạ ngay cả trong những hoàn cảnh tế nhị, nghiêm túc, hay dùng để mạt sát, miệt thị lẫn nhau, thì đó là lúc chúng ta cần xem xét đến "bản chất" của người sử dụng ngôn từ dung tục.

Trong bối cảnh xã hội hiện nay, rất khó để nhà quản lý có thể giám sát hay xử phạt việc dùng ngôn từ tục tĩu, đặc biệt là trên các nền tảng mạng xã hội, nơi những nội dung “thượng vàng hạ cám” được sản xuất, đăng tải và lan truyền với tốc độ chóng mặt. Giáo dục nhận thức về văn hóa ứng xử cũng rất cần thiết, nhưng dường như ta đang gặp khó khăn, khi các môi trường sư phạm luôn đề cao sự văn minh, thanh lịch, chuẩn mực, nhưng việc lạm dụng nói tục chửi thề vẫn chưa có dấu hiệu cải thiện.

Điều quan trọng nhất là mỗi người  cần hiểu đúng về văn hóa ứng xử, từ đó đặt trách nhiệm vào lời ăn tiếng nói trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù là ngoài đời hay trên mạng.

Khi nhận thức được tầm ảnh hưởng của những gì mình nói với người khác, tự ta sẽ cân nhắc, thận trọng hơn trong giao tiếp, từ đó hạn chế sử dụng ngôn từ thiếu tế nhị. Lời nói không đẹp không chỉ ảnh hưởng đến các cá nhân khác và môi trường xung quanh mà còn sẽ tác động xấu đến hình ảnh, danh tiếng của chính người phát ngôn bừa bãi. Nếu nhận thức được điều đó, tôi tin họ sẽ phải thay đổi.  

Trang Nguyễn