Đừng để vaccine bị tắc bởi “quy trình”!

Tại ngày làm việc thứ 2 của kỳ họp thứ 13, các đại biểu HĐND TP.HCM khóa X (7/12), Giám đốc Sở Y tế TPHCM Tăng Chí Thương nói: "Phải nói hàng chục năm qua chưa bao giờ thiếu vắc xin tiêm chủng mở rộng như thời gian qua".

Thiếu vaccine tiêm chủng miễn phí (TCMP) không phải là một sự cố, vì tình trạng này đã kéo dài từ rất lâu và tới nay, vẫn chưa có một giải pháp nào hiệu quả. Tại các đô thị lớn như TPHCM, nguồn dự trữ các loại vaccine thiết yếu như vaccine uốn ván, vaccine viêm não Nhật Bản, thậm chí vaccine viêm gan B - loại vaccine dùng để tiêm chủng trong vòng 24 giờ sau sinh cho trẻ nhỏ - cũng gần như cạn kiệt.

Nguyên nhân là Bộ Tài chính không còn cấp ngân sách để Bộ Y tế cung ứng vắc xin như 10 năm qua nữa. Năm 2023, thực hiện Luật Ngân sách, các địa phương chủ động thực hiện các thủ tục mua sắm vắc xin từ ngân sách của địa phương. Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tự đấu thầu vắc xin tiêm chủng mở rộng nhưng không tỉnh thành nào mua được.  

Đường đi của vaccine tới các trung tâm y tế, hệ thống y tế công bị “tắc”, cũng đồng nghĩa với việc những nguy cơ mà thế hệ tương lai phải đối diện sẽ nhiều hơn. Không chỉ những em bé mới sinh không được chích ngừa, hệ quả của nó còn là nguy cơ bùng phát dịch bệnh trên diện rộng khi miễn dịch vaccine suy yếu. Câu chuyện lúc đó không còn là sự cố “thiếu hụt vaccine”, mà trở thành một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng tới toàn xã hội.

Bất cứ công việc nào cũng cần có một quy trình phù hợp nhằm kiểm soát, vận hành, nhất là một công việc ở tầm vĩ mô như cung cấp vaccine cho trẻ em của một quốc gia. Những đứt gãy chuỗi cung ứng vắc xin nhưng không phải vì lý do bất khả kháng mà vì thay đổi quy trình, là điều không nên xảy ra. 

Thậm chí, ngày 10-7, Chính phủ đồng ý để Bộ Y tế tiếp tục sử dụng ngân sách trung ương mua vắc xin tiêm chủng mở rộng, việc thiếu vắc xin vẫn diễn ra và kéo dài cho đến nay, lúc này là vì các quy trình đấu thầu, lựa chọn nhà thầu...

Câu chuyện thiếu vắc xin vì 2 chữ "quy trình" khiến người ta nhớ đến sự vụ cách đây vài tháng, cũng vướng vì "quy trình": Sau hơn 4 tháng nhận Giải thường Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước các nghệ sĩ vẫn chưa nhận được tiền thưởng kèm theo. Nguyên do của việc này, được báo cáo lên Thủ tướng là vì "2 bộ chưa thống nhất được về phương cách chi trả tiền giải thưởng theo những quy định mới" (Bộ Tài chính và Bộ Văn hóa - Thể thao, Du lịch). Sự việc khiến Thủ tướng phải ra chỉ đạo các đơn vị liên quan phải tìm mọi cách giải quyết sớm nhất có thể.

Cuối tháng 10/2023, các nghệ sĩ, tác giả đã nhận được tiền thưởng từ sự chỉ đạo ấy. Tiếc là, với vắc xin, đến giờ rất nhiều cha mẹ phải tìm tới các trung tâm y tế tư nhân để tiêm vaccine theo diện trả phí cho trẻ em, trong lúc chờ đợi một quy trình hiệu quả hơn có thể đem vaccine về. 

Nguyễn Tùng Lâm