Đừng để “phố chuyên doanh” chỉ là tấm bảng hiệu

Chủ trả mặt bằng do ế khách

Ghé phố chuyên doanh thời trang Võ Văn Ngân, TP Thủ Đức sáng 20/12, chúng tôi thấy đường này vẫn không có gì khác trước: vỉa hè vẫn hẹp, nhiều cửa hàng không có chỗ đậu xe, khách mua thưa vắng, số bảng cho thuê hoặc sang nhượng cửa hàng có phần nhiều hơn so với khi mới thành lập phố chuyên doanh hồi tháng 6/2023. Chủ cửa hàng Hùng Leather cho biết, trước và sau khi thành lập, “phố” vẫn không có gì đặc biệt hơn để thu hút khách. Do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế thế giới giai đoạn hậu COVID-19, lượng khách mua hàng giảm hơn 50%. 

Phố đi bộ đêm ở khu kỳ đài Quang Trung, quận 10 lưa thưa khách - Ảnh: Hoa Lài (chụp tối 20/12)

Ông Nguyễn Văn Thắng - chủ cửa hàng thời trang Xuân Thắng - cho hay, sau khi gắn bảng “phố chuyên doanh”, Phòng Kinh tế TP Thủ Đức có gửi thư mời dự tập huấn về niêm yết giá cả, nhưng nội dung này không hữu ích bởi mọi cửa hàng đã niêm yết giá từ lâu. Hiện nay, việc kinh doanh ế ẩm nhưng giá thuê mặt bằng vẫn không giảm nên không ít cửa hàng phải đóng cửa. 

Theo ông Nguyễn Văn Thắng, muốn hiệu quả, phố chuyên doanh phải được lập trên các khu đất do nhà nước quản lý và cho thuê mặt bằng. Khi đó, nhà nước có nguồn thu, người kinh doanh không bị tăng giá thuê mặt bằng vô tội vạ. 

Được lập vào cuối tháng 12/2022, đến nay, phố ẩm thực Nguyễn Thượng Hiền, quận 3 vẫn hoạt động cầm chừng. Chị Nguyễn Thị Ngọc Ngân - chủ một quán ăn tại “phố” này - đánh giá, so với trước khi được quy hoạch thành phố ẩm thực, việc buôn bán vẫn “ế hoàn ế”: “Đường ở đây quá hẹp, không có chỗ đậu xe nên khách rất ngại ghé ăn tại chỗ mà thường mua đem đi. Hơn nữa, khu này chủ yếu bán thức ăn vặt, không có món riêng nên khó thu hút khách du lịch”. 

Người dân mua hàng ở phố chuyên doanh văn phòng phẩm trên đường Phùng Hưng, quận 5 - Ảnh: Tú Ngân

Anh Nguyễn Trung Kiên thuê mặt bằng trên đường Nguyễn Thượng Hiền để bán chuối chiên, được 3 tháng thì trả mặt bằng do giá thuê 15 triệu đồng/tháng mà khách lại không có: “Do đường hẹp, ngại kẹt xe nên khách rất ít ghé mua trực tiếp mà chỉ đặt qua ứng dụng (app). Phí chiết khấu cho ứng dụng khá cao nên người bán chỉ có lỗ. Sau khi chuyển qua thuê mặt bằng bên đường Lê Văn Sỹ (quận 3), tôi lại kinh doanh rất được, doanh thu tăng gấp đôi”.

Phố đi bộ đêm ở khu kỳ đài Quang Trung trên đường Nguyễn Lâm, quận 10 có bãi giữ xe miễn phí đến 23g, có 1 khu phục dựng ngôi nhà Sài Gòn xưa khá đẹp để giới trẻ chụp hình, có 1 khu đất rộng gắn bảng “khu ẩm thực” nhưng các quầy trong khu này đều đã đóng cửa, toàn bộ tuyến phố chỉ còn 2-3 quầy bán cá viên chiên, trà sữa, tô tượng hoạt động. Mới 19g nhưng phố chỉ có 2-3 người dân dẫn con đi dạo, còn người bán hàng và giữ xe thì ngồi bấm điện thoại giết thời gian. Chị Hạnh - chủ một gian hàng ẩm thực - cho biết, trừ những đêm có chương trình ca nhạc do phòng văn hóa, thể thao quận tổ chức, những đêm còn lại đều vắng khách. Do đó, các quầy khó trụ được lâu. 

Phố phải có nét riêng

Theo bà Phan Yến Ly - chuyên gia thiết kế sản phẩm du lịch - hầu hết phố chuyên doanh ở TPHCM được lập dựa trên những gì có sẵn và cũng chẳng thêm được gì đáng chú ý: “Trước đây, TPHCM đã có phố thời trang trên đường Nguyễn Trãi, quận 5. Người ta chỉ dựng thêm cái biển báo. Thành phố này có rất nhiều nơi bán quần áo nên nếu “phố” này không có gì đặc trưng thì người ta sẽ đi mua gần nhà cho tiện. Do đó, các hộ kinh doanh ở phố thời trang phải chủ động tạo sức hấp dẫn cho các mặt hàng, đồng thời tạo ra nhiều hoạt động trải nghiệm”. 

Phố đi bộ đêm ở khu kỳ đài Quang Trung, quận 10 thường xuyên vắng khách - Ảnh: Hoa Lài (chụp tối 20/12)

Theo bà, chính quyền TPHCM cần quy hoạch giao thông gắn với các tuyến phố chuyên doanh để các phố này sôi động, hấp dẫn hơn. Thái Lan, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc, Nhật Bản... đều quy hoạch các tuyến phố xen kẽ với các trung tâm thương mại lớn, di tích lịch sử, những điểm vui chơi đã nổi tiếng nên các tuyến phố của họ sầm uất, giàu sức hút hơn.

Ông Nguyễn Ngọc Luận - kiều bào Úc, Giám đốc Công ty TNHH Liên kết thương mại Toàn Cầu - cho rằng, phố chuyên doanh là tuyến phố vừa có yếu tố địa phương, vừa có điểm nhấn đặc sắc không lẫn với các địa phương khác, có môi trường kinh doanh sầm uất và chuyên nghiệp. Trong khi đó, các phố chuyên doanh ở TPHCM đều na ná nhau, không có quy hoạch, không có điểm nhấn nên không thể thu hút người tiêu dùng và du khách. Theo ông, nên quy hoạch và hình thành các phố chuyên doanh trên những khu đất trống ở các quận ven, huyện ngoại thành dựa vào các đường vành đai, quốc lộ để kéo người dân đến đó vui chơi, mua sắm, qua đó giảm áp lực người, xe cho khu trung tâm thành phố. 

Tiến sĩ khoa học, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn - Chủ tịch NgoViet Architects & Planners - cho rằng, trong lịch sử, người của các làng nghề di cư đã tụ họp với nhau trên một khu phố nên phố chuyên doanh không chỉ là phố nghề mà trong đó còn có mối quan hệ làng xã. Do nhu cầu trao đổi kinh nghiệm, tập quán “buôn có bạn, bán có phường”, ở TPHCM đã hình thành những phố chuyên doanh, như phố thuốc đông y trên đường Hải Thượng Lãn Ông, phố lồng đèn trên đường Lương Nhữ Học, phố vật liệu xây dựng trên đường Tô Hiến Thành… Việc chính quyền các quận, huyện đồng loạt thành lập phố chuyên doanh là đáng hoan nghênh, nhưng “phố” phải đi từ nhu cầu thực tế, phải để thị trường quyết định chứ không nên áp đặt, thành lập theo chỉ tiêu, cũng không nên gom tất cả các ngành nghề giống nhau vào một con đường. 

Theo ông, ngoài bán hàng, phố dịch vụ thương mại phải thân thiện với người đi bộ, phải cho người dân có trải nghiệm về không gian xanh, có nơi trú chân, có nhà vệ sinh công cộng sạch sẽ. Nên chọn những con đường rộng, có lề đủ để người kinh doanh bày bán, kết hợp với các công trình trong nhà, tức là vừa kinh doanh ăn uống, vừa bán quà lưu niệm, sản phẩm truyền thống. Không nên cấm chạy xe bởi nếu phố thân thiện với người đi bộ thì không cần cấm xe, du khách và người dân vẫn muốn dạo phố. Với những tuyến phố đã hình thành tự phát trước đó, chính quyền địa phương cần quy hoạch lại để có sự đồng bộ, bài bản về màu sắc, kích thước của bảng hiệu, mái che. Phải có đèn đường, vạch sơn phân định không gian đi bộ, không gian buôn bán, có ghế ngồi công cộng cho khách nghỉ chân, có bảng hướng dẫn.

“Chính quyền thành phố cần đưa ra quy chuẩn chung cho các phố chuyên doanh dựa trên các yếu tố mà tôi vừa nêu, đồng thời phải chấn chỉnh tình trạng lấn chiếm lòng lề đường, tình trạng xả rác bừa bãi. Hiện nay, chỉ có đường sách Nguyễn Văn Bình (quận 1) là phố chuyên doanh hội tụ đủ yếu tố cần có, như không gian cho khách ngồi nghỉ chân, tìm hiểu văn hóa, tìm kiếm sách, đồ lưu niệm, ăn uống” - kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn nhận xét.

Tú Ngân - Thanh Hoa