Đừng áp đặt kỹ năng sống

Bữa nọ, có anh bạn đến nhà tôi chơi, thăm hỏi một hồi thì bàn đến vấn đề giáo dục. Nói về việc dạy kỹ năng sống cho trẻ, anh phê phán nền giáo dục hiện tại chỉ lo dạy chữ, rất lý thuyết, không quan tâm dạy những điều thiết thực trong cuộc sống.

Anh phàn nàn sao các trường không phổ cập bơi cho trẻ, để năm nào cũng có trẻ chết đuối? Anh bức xúc chuyện trẻ học THCS mà không biết nấu cơm, rửa chén, chẳng biết giặt đồ...

Anh phiền hà học sinh THPT mà không biết làm gà, làm cá, không biết tổ chức một bữa ăn... Một hồi, anh kết luận: nếu chỉ dạy lý thuyết suông mà không dạy những điều gần gũi với thực tế thì coi như... chết nửa cuộc đời rồi!

Anh về rồi, vợ tôi mới bật cười: “Theo như bạn anh nói thì em cũng gần chết nửa cuộc đời rồi”. Cô ấy “tự phê bình”: “Em không biết làm cá, không biết cắt cổ gà, không biết bơi, không biết đi xe máy...”.

Tôi thấy dù vợ mình không biết một số việc nhưng cũng chẳng hề chi: giờ đi chợ, siêu thị có bán cá làm sẵn, ở quê thỉnh thoảng cho cá thì các dì, các chị “biết ý” nên cũng làm sạch sẽ, ướp đá đàng hoàng; nếu không mua được gà làm sẵn, không thuê được người làm thì cánh đàn ông phải ra tay; không đi được xe máy thì vợ chồng đi cùng xe, vừa tiết kiệm, vừa tình tứ, khi nào kẹt thì đi xe buýt hoặc taxi...

Nói chung, có một số kỹ năng không thạo nhưng cũng không ảnh hưởng gì đáng kể đến cuộc sống, vợ tôi cũng hoàn toàn thích nghi với việc thiếu những kỹ năng sống đó. Ngược lại, cô ấy biết cách tổ chức gia đình, bữa ăn gia đình luôn thơm ngon, nhà cửa luôn sạch sẽ, áo quần chồng con tinh tươm.

Đó là thế hệ người đã trưởng thành, còn với con em chúng ta, liệu những kỹ năng sống có thay đổi không?

Chắc chắn có. Nếu tôi cắc cớ hỏi anh bạn về những kỹ năng mới, như sử dụng máy tính, điện thoại thông minh, thẻ ATM, trả tiền một số dịch vụ qua mạng... có khi anh cũng ngắc ngứ, bởi anh vốn hơi “cổ điển”, việc cũ thì thạo nhưng việc mới có thể tiếp nhận chậm.

Nhưng thế hệ con em chúng ta có thể nắm bắt nhanh hơn cha mẹ, thậm chí chúng tự mày mò và thao tác được trong khi ta còn chưa biết đến điều đó. Chúng tự học, học qua bạn bè có khi nhanh hơn học qua cha mẹ, thậm chí còn có thể dạy lại người lớn.

Như vậy, trẻ có cần học làm cá, làm gà, cũng như trẻ có cần biết nhìn mây, nhìn trời để đoán xem trời có mưa không?... Tức là, có những kỹ năng không còn phù hợp với cuộc sống hiện tại, vốn hiện đại hơn, phù hợp với đời sống đô thị hơn, đồng thời có những kỹ năng sống mới tương ứng với đời sống mới đó.

Dù vậy, có những kỹ năng sống dù mới, dù cũ vẫn cần học, đơn giản đó là kỹ năng sinh tồn và thích nghi với cuộc sống.

Chẳng hạn, phải học bơi, để tự bảo vệ mình và ứng cứu người khác khi cần thiết; phải đi được xe đạp, bởi hiện tại, xe đạp vẫn là phương tiện đi lại cần thiết; phải biết nấu cơm, dù nấu bằng nồi cơm điện thì vẫn phải phân biệt gạo nở hay gạo dẻo để lấy nước cho phù hợp; phải biết tổ chức bữa ăn, món chính, món phụ là gì; phải biết tự phục vụ một số việc thông thường; biết những kỹ năng an toàn tối thiểu, cách để người khác biết và đến ứng cứu khi có tai nạn (gọi điện thoại, gây sự chú ý...).

Phải có những kỹ năng giao tiếp, ứng xử, ngoài việc chào hỏi còn phải biết cách làm quen, cách hỏi thăm người khác, cách thể hiện ý kiến của mình sao cho người khác hiểu và thuyết phục được họ; cách phản biện, tranh luận sao cho không mất lòng người khác; cách phối hợp để làm việc nhóm có hiệu quả...

Ngoài ra, còn có những kỹ năng khác cũng rất cần thiết trong đời sống, không nên phân biệt là con gái hay con trai mới phải làm, như cách khâu quần áo bị đứt chỉ, cách dùng tua nơ vít, cờ lê để vặn, siết một số thiết bị, cách sử dụng điện, cách sửa xe đạp với những việc thông thường...

Như vậy, kỹ năng sống thực ra là để bảo đảm sinh tồn, an toàn và phục vụ tích cực cho cuộc sống của chúng ta.

Do đó, kỹ năng sống thường gắn liền với nếp sống, đời sống, tập tục, tùy theo vùng miền, điều kiện sống cụ thể, không có nghĩa là luôn giống nhau với mọi thời điểm, mọi địa phương, mọi hoàn cảnh. Vì thế không nên áp đặt, máy móc nhưng cũng không được chủ quan, xem thường.

Ngô Đồng Vũ