Đứa trẻ cần thấu hiểu chính mình

Trong 1 lần cùng con trai nghe bài hát Monster trên YouTube, con đã nhờ tôi cắt nghĩa từ monster (quái vật). Tôi giải thích nôm na rằng: bên trong mỗi chúng ta đều có 1 con quái vật.

Điều đó khiến con ngạc nhiên và rất tò mò: “Mẹ ơi, sao bên trong mỗi chúng ta đều có 1 con quái vật?”. Tôi nghiêm túc giải thích thêm: “Bên trong mỗi người đều có 2 phần, 1 phần tốt đẹp, luôn yêu thương, sẵn sàng giúp đỡ người khác. Nhưng còn 1 phần khác sẵn sàng giận dữ, lớn tiếng, làm tổn thương người khác, giống như 1 con quái vật vậy. Bình thường phần tốt đẹp đó sẽ được thể hiện. Nhưng thỉnh thoảng khi không kiểm soát được cảm xúc thì phần giận dữ đó lại thể hiện ra”.

Con trai tác giả, 5 tuổi, tuy nhỏ con hơn các bạn cùng tuổi nhưng rất nhanh nhẹn, tự tin, vui vẻ khám phá thế giới xung quanh (ảnh gia đình cung cấp)

“Ví dụ như khi con giận, con cứ khóc gào lên đó là lúc con quái vật của con xuất hiện hả mẹ?”. “Đúng rồi đó con”. Tôi luôn coi trọng mọi câu hỏi của con và cắt nghĩa tỉ mỉ mọi thứ. Có 1 lần con đi học về, con nói: “Mẹ, hôm nay các bạn nghịch quá, cô Hường nói không nghe lời nên cô Hường la to. Lúc đó con quái vật của cô Hường xuất hiện mẹ ạ”. Nói rồi con tủm tỉm cười.

Tôi chỉ mong khi trò chuyện về những điều bên trong như thế, con hiểu chính mình hơn; từ đó có thể chấp nhận cảm xúc của mình và cũng dễ dàng bao dung với người khác. 

Chấp nhận chính mình là một trong những điều quan trọng mà mỗi đứa trẻ trưởng thành cần có. Tâm lý học gọi đó là kỹ năng tự nhận thức bản thân. Khi dạy kỹ năng sống ở trung tâm giáo dục thường xuyên của TP Đà Nẵng, tôi cho các em làm một bài đánh giá nhỏ, các câu hỏi chủ yếu chỉ là về điểm mạnh, điểm yếu, sở thích cá nhân, mục tiêu học tập, kế hoạch để đạt được mục tiêu… Rất nhiều em không thể trả lời. 

Hoàng là một trong những học sinh thường bị nhắc nhở vì các trò quấy rối trong lớp. Em đã ngồi rất lâu với câu hỏi đầu tiên: Điểm mạnh, điểm yếu của em là gì? Tôi đến gần và đặt câu hỏi: “Em không biết mình có điều gì tốt và điều gì không tốt à?”. Em im lặng. “Em nhận ra mình có điều gì tốt đúng không?”. “Dạ có”. “Nhưng em vẫn không ghi điểm tốt của mình ra. Có phải em nghĩ rằng tốt nhưng mọi người không công nhận phải không?”. “Dạ, cô. Mẹ em lúc nào cũng bảo em sai”.

Dường như đứng trước câu hỏi ấy, em đã đấu tranh rất nhiều. Những gì mình nói ra đều không được thừa nhận. Liệu nó có hoàn toàn sai? Liệu mình có luôn không tốt như những gì người khác nghĩ?

Bài đánh giá đó, tôi thực hiện trên 4 lớp của khối Mười. Những lớp có tỉ lệ học sinh trả lời được câu hỏi về bản thân là những lớp có thái độ, tinh thần học tập của học sinh đều tốt. Những em gặp khó khăn khi trả lời câu hỏi nhận thức về bản thân thì ngược lại.

Ảnh mang tính minh họa - JCOMP

Điều đó cho thấy, thấu hiểu bản thân sẽ giúp các em tự tin, biết cách né được lằn roi của sự phán xét. Khi có được sự thấu hiểu, trẻ sẽ biết dựa vào chính mình để tìm được niềm vui trong các hoạt động vui chơi cũng như học tập. Sự tự tin đó, niềm vui đó còn giúp trẻ có được cảm giác an toàn và mạnh dạn khám phá thế giới xung quanh.

Việc giúp trẻ thấu hiểu bản thân cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu và bao dung của cha mẹ. 1 đứa trẻ bị cấm đoán khi thể hiện cảm xúc buồn bã, tức giận sẽ khó có được sự thấu hiểu bản thân. Cậu con trai của tôi khá nhỏ con. Bạn bè đến nhà đều nói về điều đó, họ khuyên vợ chồng tôi nên đưa con đi khám và cần có “phác đồ điều trị” cho con.

Thằng bé nghe được câu chuyện của người lớn, trong 1 bữa ăn con nói: “Mẹ, con sẽ gầy mãi mãi vậy đó mẹ. Con sẽ không lớn được đâu”. Nghe con nói vậy, tôi thương thằng bé vô cùng: “Gầy cũng đâu có sao. Con gầy nhưng con nhanh nhẹn, khỏe mạnh và luôn vui vẻ. Mẹ thích điều đó hơn”. Thằng bé nghe vậy cười tủm tỉm, 2 cánh mũi phồng lên tự hào.

Thừa nhận chính mình, điều tưởng như rất nhỏ nhưng ảnh hưởng lớn đến hành vi, thái độ sống, học tập, thế giới quan của từng đứa trẻ. Chỉ những đứa trẻ hiểu được chính mình, yêu thương chính mình sẽ biết yêu cuộc đời, biết tìm kiếm niềm vui và động lực trong mọi thứ. Vì vậy, ngay từ hôm nay, hãy thừa nhận những đứa trẻ của mình như cách mà bạn đã tạo ra và như cách mà chúng vốn có. 

Lê Hải