Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi): Lo ngại khái niệm “thử nghiệm có kiểm soát”

Sáng 26/3, hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ năm đã cho ý kiến về dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi). Các đại biểu cho rằng, việc cho thử nghiệm có kiểm soát trên nhiều lĩnh vực rất dễ khiến việc thực thi luật bát nháo.

Dễ áp dụng tùy tiện, tràn lan

Theo ông Hoàng Thanh Tùng - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cho phép chính quyền TP Hà Nội thử nghiệm có kiểm soát ở các lĩnh vực công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, trong đó có thể miễn trừ áp dụng một số quy định trong luật, pháp lệnh, nghị quyết, nghị định miễn là phù hợp với phạm vi, yêu cầu, mục đích thử nghiệm.

Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ năm sáng 26/3

Ông cho hay, quy định này phù hợp với yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phục vụ yêu cầu đổi mới sáng tạo, nhưng cơ chế này chưa có thực tiễn kiểm nghiệm. Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị tiếp tục lấy thêm ý kiến để hoàn thiện.

Ông nói: “Về phạm vi, có ý kiến đề nghị nên giới hạn cụ thể những nội dung, lĩnh vực được phép thử nghiệm có kiểm soát. Chẳng hạn, về công nghệ, chỉ nên cho phép thí điểm áp dụng ở một số loại công nghệ nhất định như trong Nghị quyết số 98/2023/QH15 áp dụng cho TPHCM”.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (tỉnh Lạng Sơn) nhận định, so với Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cho phép chính quyền TP Hà Nội thử nghiệm ở phạm vi rộng hơn, trên nhiều lĩnh vực.

Theo ông, dự thảo nên giới hạn cụ thể một số lĩnh vực được phép thử nghiệm để kiểm soát tốt, bởi khi áp dụng, sẽ có những lĩnh vực vận hành theo cơ chế thử nghiệm nhưng lại để cho thị trường quyết định, như tài chính, ngân hàng, giáo dục, y tế.

Đại biểu Trịnh Xuân An (tỉnh Đồng Nai) đề nghị tiếp tục rà soát, làm rõ cơ chế “thử nghiệm có kiểm soát” này, trong đó phải đưa ra được các tiêu chí, danh mục thử nghiệm, không nên áp dụng trên phạm vi quá rộng.

Quy định còn mập mờ

Đại biểu Trần Văn Khải (tỉnh Hà Nam) cho hay, trên thế giới, 73 nước có quy định thử nghiệm có kiểm soát, tập trung vào lĩnh vực công nghiệp, công nghệ số và vài lĩnh vực trong đời sống kinh tế, xã hội. Ông đặt câu hỏi: “Ban soạn thảo đã nghiên cứu các quy định này chưa, có đúc rút kinh nghiệm, phân tích được các ưu, nhược điểm khi vận dụng quy định này trong dự thảo luật?”. Theo ông, dự thảo vẫn còn nhiều khúc mắc, dễ xảy ra xung đột khi áp dụng vào thực tế.

Ông dẫn chứng, dự thảo quy định, thử nghiệm có kiểm soát là “có thể bị giới hạn về không gian địa lý, về quy mô thử nghiệm, về đối tượng được tham gia sử dụng công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, tham gia mô hình kinh doanh được thử nghiệm, về số lượng người dùng hoặc các giới hạn cần thiết khác”. Quy định như vậy là không rõ giới hạn, còn mập mờ. Ông hỏi: “Việc áp dụng nếu đụng tới quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, quyền con người, quyền bình đẳng, quyền bí mật đời tư đã được Hiến pháp quy định thì sẽ xử lý như thế nào?”.

Theo dự thảo, HĐND TP Hà Nội có quyền quyết định cho miễn trừ áp dụng một số quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thông tư của bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi giới hạn thử nghiệm phù hợp với yêu cầu, mục đích thử nghiệm. Ông Trần Văn Khải đề nghị, phải nêu các điều kiện cụ thể, lĩnh vực cụ thể, tránh áp dụng tùy tiện hay tạo ra cách hiểu, cách áp dụng pháp luật thiếu nhất quán.

Đại biểu Nguyễn Hải Dũng (tỉnh Nam Định) cho rằng, trên thực tế, chính quyền TP Hà Nội đã từng cho phép ứng dụng công nghệ Nhật Bản để xử lý nước sông Tô Lịch. Với sự phát triển của công nghệ, trong tương lai, có thể có dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng các thiết bị bay trên không, nên rất cần quy định cho phép thử nghiệm, thí điểm các mô hình dịch vụ này. Nhưng, ông cũng lo rằng, khi việc thử nghiệm đang diễn ra mà 1 trong 2 bên dừng thử nghiệm thì ai chịu trách nhiệm về các hậu quả. Chẳng hạn, khi UBND TP Hà Nội cho phép thử nghiệm nhưng giữa chừng lại yêu cầu ngừng thì tổ chức thử nghiệm khiếu nại đến cơ quan nào; khi xét xử, tòa án có được lấy quyết định thử nghiệm để làm căn cứ pháp lý?

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đồng tình, cho rằng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) chủ yếu tập trung quy định đầu vào của cơ chế thử nghiệm mà chưa có quy định về đầu ra, như việc rút khỏi cơ chế thử nghiệm, hậu quả pháp lý khi kết thúc cơ chế thử nghiệm. Do đó, ban soạn thảo cần xem xét, bổ sung, làm rõ các quy định này.

Minh Quang