Dostarlimab - Thần dược chữa ung thư?

Thuốc Jemperli (Dostarlimab) điều trị ung thư của hãng GSK

Điều trị thành công hai loại ung thư

Thuốc Dostarlimab do Công ty Công nghệ sinh học Tesaro sản xuất, sau đó được GlaxoSmithKline mua lại. Thuốc được bán dưới thương hiệu Jemperli, lần đầu được phê duyệt để điều trị một loại ung thư nội mạc tử cung ở Mỹ và Liên minh châu Âu vào năm 2021. Dù vậy, qua thử nghiệm mở rộng, thuốc cho thấy nhiều tiềm năng khác trong việc điều trị bệnh ung thư, sau khi tất cả bệnh nhân tham gia nghiên cứu đều được chữa khỏi ung thư đại trực tràng.

Theo các bác sĩ tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (MSK) ở New York (Mỹ), các bệnh nhân ung thư đã khỏi bệnh hoàn toàn sau khi điều trị bằng loại thuốc trên. 

Hỗ trợ hệ thống miễn dịch chống lại ung thư 

Dostarlimab là liệu pháp miễn dịch không tấn công trực tiếp vào chính khối u ung thư mà giúp hỗ trợ khai thác hệ thống miễn dịch của cơ thể như một đồng minh chống lại ung thư. Trong quá trình nghiên cứu, Dostarlimab được sử dụng ba tuần/lần trong suốt sáu tháng. Các bệnh nhân được lên kế hoạch tham gia liệu pháp hóa trị và phẫu thuật tiêu chuẩn sau đó. May mắn, những dấu hiệu ung thư đã hoàn toàn biến mất sau quá trình điều trị bằng Dostarlimab. Cụ thể, các bác sĩ không còn phát hiện tế bào ung thư qua khám sàng lọc, nội soi, chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) và MRI, ngay cả khi nhóm đối tượng không sử dụng bất kỳ phương pháp điều trị tiêu chuẩn nào khác như xạ trị, phẫu thuật hoặc hóa trị trong trung bình một năm. 

Dostarlimab là một loại kháng thể đơn dòng. Những phân tử kháng thể đơn dòng được sản xuất trong phòng thí nghiệm, với thiết kế đặc biệt để chống lại nhóm bệnh cụ thể bằng cách ngăn chặn các protein “kiểm soát”. Thông thường, tế bào T của hệ miễn dịch có nhiệm vụ tìm kiếm và tiêu diệt các tế bào nhiễm bệnh lạ, bao gồm tế bào ung thư. Chúng sở hữu hai loại protein, một loại giúp kích hoạt phản ứng miễn dịch và một loại khác hạn chế khả năng miễn dịch nhằm tránh nguy cơ phá hủy các mô khỏe mạnh. Một số tế bào ung thư tạo ra lượng protein loại hai cao, làm bất hoạt tế bào T trước khi khối u bị tiêu diệt hoàn toàn. Từ đó, các tế bào T không còn khả năng nhận biết và tiêu diệt tế bào ung thư.

Ví dụ về các protein kiểm soát được tìm thấy trên tế bào T hoặc tế bào ung thư bao gồm PD-1, PD-L1, CTLA-4 và B7-1. Một số chất ức chế protein kiểm soát miễn dịch, gọi là chất ức chế PD-1, đã được sử dụng để điều trị các loại ung thư khác nhau.

Hiệu quả 100% 

Dostarlimab được thiết kế để liên kết với thụ thể PD-1 và ngăn chặn sự tương tác của nó với PD-L1 và PD-L2, từ đó triệt tiêu quá trình ức chế phản ứng miễn dịch qua đường trung gian PD-1, bao gồm phản ứng chống lại tế bào ung thư. Nhờ vậy, tế bào T sẽ tự do tiêu diệt các tế bào ung thư hiệu quả hơn. Tiến sĩ Luis Diaz - Trưởng khoa về khối u tại MSK - cho biết: “Tôi tin rằng đây là lần đầu tiên lịch sử ngành điều trị ung thư tìm được một loại thuốc với mức hiệu quả 100%. Sản phẩm là một bước tiến vượt bậc dành cho bệnh nhân”.

Ung thư đại trực tràng ảnh hưởng đến đại tràng (phần chính của ruột già) hoặc trực tràng (đoạn nối giữa đại tràng và hậu môn). Hiện tại, hơn 9/10 số trường hợp mắc ung thư đại trực tràng xảy ra ở những người trên 50 tuổi và gần 6/10 trường hợp được chẩn đoán ở những người từ 70 tuổi trở lên. Dù vậy, ung thư đại trực tràng có thể ảnh hưởng đến bất kỳ lứa tuổi nào. Tại Anh, mỗi năm, hơn 2.600 trường hợp ung thư đại trực tràng mới được chẩn đoán ở người dưới 50 tuổi.

Tiến sĩ Luis Diaz, Jr - giám sát viên trong cuộc thử nghiệm - cho biết thêm: “Liệu pháp miễn dịch được chứng minh là thành công trong việc điều trị một nhóm nhỏ bệnh nhân ung thư ruột kết và trực tràng đã di căn”. Dostarlimab có giá khoảng 11.000 USD cho mỗi liều 500mg ở Mỹ. Ở Anh, sản phẩm được bán với giá 5.887 bảng Anh cho mỗi liều.

Các tác dụng phụ liên quan đến việc sử dụng Dostarlimab có thể bao gồm mệt mỏi, suy nhược, buồn nôn, tiêu chảy, thiếu máu, táo bón. Trong thử nghiệm lâm sàng trước đây, không bệnh nhân nào có biến chứng đáng kể. Trung bình, 1/5 bệnh nhân có phản ứng bất lợi với thuốc nhưng đều dễ dàng kiểm soát và điều trị. Từ 3 - 5% bệnh nhân có biến chứng nặng hơn, dẫn đến yếu cơ, khó nhai và nuốt.

Điều trị tất cả các bệnh ung thư?

Trong thử nghiệm, toàn bộ bệnh nhân ung thư đại trực tràng đều hoàn toàn khỏi bệnh sau liệu trình điều trị bằng Dostarlimab

Theo tiến sĩ Aju Mathew - nhà nghiên cứu ung thư, chuyên gia liên kết với Trung tâm Ung thư Ernakulam ở Kerala (Ấn Độ) - các loại thuốc dựa trên nguyên tắc cơ bản của chất ức chế PD-1, như Dostarlimab, chỉ có thể được sử dụng cho những bệnh nhân có đột biến gen khiến tế bào mất khả năng sửa chữa lỗi vật chất di truyền ghép cặp (MMR). Những bệnh nhân này được xác định dựa trên các xét nghiệm di truyền hoặc tế bào học. Quá trình giúp tìm kiếm các tế bào bị đột biến hoặc sự thay đổi trong một số gen nhất định, liên quan đến việc sửa chữa những sai lầm mắc phải khi sao chép DNA trong tế bào. Các tế bào thiếu MMR thường mang nhiều đột biến DNA, có thể dẫn đến ung thư. Tuy nhiên, ước tính chưa đến 10% bệnh nhân ung thư ruột kết thuộc về nhóm thiếu MMR.

Ngược lại, dù thiếu hụt MMR phổ biến nhất ở ung thư đại trực tràng, các loại ung thư đường tiêu hóa khác và ung thư nội mạc tử cung, đột biến cũng có thể gặp ở bệnh nhân ung thư vú, tuyến giáp, tuyến tiền liệt và bàng quang.

Tiến sĩ Mathew cho biết, một số bệnh nhân của ông đã liên lạc để hỏi liệu Dostarlimab sẽ sớm có mặt ở Ấn Độ và phù hợp với họ hay không. Ông nói: “Tôi rất vui vì những kết quả đầy hứa hẹn từ một thử nghiệm nghiên cứu nhưng chúng ta cần hiểu rằng đó là một thử nghiệm rất nhỏ và hiệu quả chỉ thể hiện trên những bệnh nhân mắc một loại ung thư cụ thể”.

Tiến sĩ CS Pramesh - Giám đốc Trung tâm y tế Tata Memorial ở Mumbai - chỉ ra trên Twitter rằng, quan điểm xem Dostarlimab như một "phương pháp kỳ diệu" tác động đến việc điều trị ung thư trên toàn cầu hiện vẫn còn "quá sớm và viển vông".

Ông viết: “Dù kết quả nghiên cứu rất đáng quan tâm, loại thuốc trên vẫn cần được thử nghiệm trên một số lượng lớn bệnh nhân và kết quả phải được đánh giá từ một thử nghiệm ngẫu nhiên mở rộng trước khi có thể được ứng dụng rộng rãi trong lâm sàng”.

Theo tiến sĩ Nitesh Rohatgi - Giám đốc cấp cao Khoa Ung thư, Viện Nghiên cứu Fortis Memorial ở Gurugram, Ấn Độ, nghiên cứu mới chỉ giúp những bệnh nhân mắc ung thư đại trực tràng và có sự đột biến ở mức tế bào xem xét thực hiện liệu pháp miễn dịch trước khi phẫu thuật. Dù vậy, đối với nhóm bệnh nhân đặc thù này, kết quả do thuốc đem lại rất lớn.

Tiến sĩ Andrea Cercek - bác sĩ chuyên khoa ung thư làm việc trong cuộc thử nghiệm - chia sẻ: “Tôi cảm thấy choáng ngợp khi chứng kiến những giọt nước mắt hạnh phúc và nhận được những email cảm ơn từ nhóm bệnh nhân tham gia nghiên cứu này. Họ đã hoàn thành điều trị và nhận ra rằng họ có thể giữ được tất cả chức năng cơ thể bình thường mà họ từng sợ rằng chúng có thể mất đi do xạ trị hoặc phẫu thuật”. 

Tấn Vĩ (theo Mirror, Center Watch, Money Control)