Đông Nam Á có thể rơi vào thảm họa COVID-19, giống như Ấn Độ, Nepal?

Tại Thái Lan, các giường bệnh nhanh chóng được lấp đầy sau khi các ca nhiễm  mới xuất hiện. Những ca nhiễm mới này lần đầu được "gieo mầm" tại một số cửa hàng giải trí ở Bangkok vào đầu tháng Tư. Kể từ đó, số lượng ca nhiễm tăng gấp bốn lần với hơn 135.000 ca. Hiện tại, dù số ca tử vong giảm, nhà chức trách phải vật lộn để kiềm chế dịch bùng phát trong các nhà tù quá tải, chợ và trại của công nhân xây dựng.

Nạn nhân nhỏ tuổi nhất cho đến nay là một em bé hai tháng tuổi bị bệnh tim. Trong khi chính phủ trấn an công chúng rằng họ có đủ giường để điều trị cho bệnh nhân COVID-19, hơn một nửa số giường đó được đặt tại các bệnh viện dã chiến hoặc khách sạn, theo dữ liệu từ Bộ Dịch vụ Y tế.

Các nhân viên y tế Thái Lan lấy mẫu xét nghiệm trong một đợt kiểm tra virus COVID-19 tại một bãi đậu xe ở Bangkok

Ở nước láng giềng Malaysia, số ca mắc mới hàng ngày đã dao động ở mức hơn 6.000 ca trong tuần qua. Hôm qua 26/5, 7.478 trường hợp đã được báo cáo, đây là con số kỷ lục cao nhất của nước này.

Tại Philippines, một đợt tăng do các biến thể bắt đầu vào tháng 12 đã khiến các bệnh viện bị quá tải. Số ca tăng vọt lên hơn 15.000 ca mỗi ngày, gấp ba lần con số cao điểm của năm ngoái. Khi các bệnh viện hết giường, những câu chuyện đau lòng về bệnh nhân COVID-19 chết tại nhà, trong bãi đậu xe và lối đi của bệnh viện đã xuất hiện trên truyền thông buộc chính phủ phải quay trở lại sử dụng "vũ khí mạnh nhất", phong toả.

Tiến sĩ Abhishek Rimal - Điều phối viên Y tế Khẩn cấp châu Á -Thái Bình Dương của Liên đoàn Quốc tế các Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ (IFRC) cho biết: "Có các biến thể đáng quan tâm đang lưu hành trong khu vực này, có khả năng lây truyền cao gấp hai lần so với chủng ban đầu. Ngoài ra, mức độ nghiêm trọng do chủng này gây ra cũng cao hơn so với biến thể do SARS-CoV-2 ban đầu gây ra. Ở Philippines, số ca nhiễm đang giảm, nhưng không đến mức chúng tôi mong muốn vì cả bốn biến thể đáng lo ngại đều đang lưu hành ở đó".

Bốn biến thể bao gồm B117 có nguồn gốc ở Anh, biến thể B1351 được phát hiện lần đầu tiên ở Nam Phi và chủng P1 được tìm thấy lần đầu tiên ở Brazil. Philippines cũng đã phát hiện một biến thể có khả năng lây truyền cao khác, được gọi là "đột biến kép" B.1617 lần đầu tiên được xác định ở Ấn Độ và cũng đã được phát hiện ở Malaysia, Campuchia, Indonesia, Thái Lan, Singapore và cả Việt Nam.

Các nước Đông Nam Á hy vọng sẽ tiêm chủng cho người dân khoảng 50-70% vào cuối năm nay

Trong khi sự bùng nổ các ca bệnh ở Thái Lan và Malaysia là đáng lo ngại, các chuyên gia càng lo ngại hơn về các quốc gia khác bởi hệ thống chăm sóc sức khỏe không được trang bị tốt và do đó dễ bị tổn thương hơn khi các ca bệnh gia tăng, chẳng hạn như Campuchia, Lào và Myanmar.

Campuchia và Lào, phần lớn không thiệt hại nhiều vào năm ngoái - nhờ các biện pháp nhanh chóng, nghiêm ngặt và sự bảo vệ từ các nước láng giềng đã thực hiện tương đối tốt trong việc ngăn chặn virus, nhưng hiện tại thì đang chứng kiến ​​sự gia tăng theo cấp số nhân.

Cả hai nước đều đổ lỗi sự bùng phát do người nước ngoài và lao động nhập cư trở về. Tại Campuchia, biến thể B117 đã tạo ra làn sóng mới ở nước này vào tháng 2 được cho là đã lan sang Thái Lan.

Các bệnh viện ở Campuchia quá tải đến nỗi Thủ tướng Hun Sen ngày 7/4 đã ra lệnh cho các quan chức y tế chuẩn bị điều trị cho bệnh nhân COVID-19 tại nhà.

Ông nói với truyền thông: “Chúng tôi không thể tiếp nhận tất cả bệnh nhân trong trường hợp số ca nhiễm gia tăng hơn nữa". Ba ngày sau, ông thông báo rằng số ca nhiễm đã lên đến mức vượt quá khả năng của bệnh viện. Số lượng ca nhiễm mới của đất nước đã tăng 50 lần kể từ tháng 2 là 25.205 vào ngày 23/5. Theo thống kê và phân tích về COVID-19 của Đại học Johns Hopkins, tính đến ngày 1/2, Campuchia chỉ có 466 trường hợp.

"Nếu chúng ta nói về số ca mắc bệnh tuyệt đối, thì Thái Lan và Malaysia đứng đầu. Tuy nhiên, chúng ta phải nhớ hai quốc gia này có số người được xét nghiệm cao và họ có hệ thống y tế tốt và mạnh mẽ", Tiến sĩ Abhishek nói. "Nhưng nếu chúng ta nhìn vào Campuchia, Lào và Myanmar, họ không có một hệ thống y tế phát triển đồng đều. Vì vậy, số ca mắc ngày càng tăng ở những nước này sẽ là một vấn đề đáng lo ngại".

Virus đã và đang gây ra hậu quả chưa từng thấy trước đây. Trên khắp Đông Nam Á, hàng triệu người đang phải chịu đựng trong im lặng với hơn 78.000 người chết cho đến nay. Nhưng số người chết thực sự có nhiều khả năng cao hơn vì nhiều lý do khác nhau.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hơn 70% trường hợp không có triệu chứng, cũng có nghĩa là nhiều ca chết không được kiểm đếm. Ví dụ, trong đợt tăng trước đây ở Philippines, hầu hết những người chết tại nhà hoặc trong khi chờ đợi giường bệnh đã không được Bộ Y tế kiểm đếm hàng ngày vì họ chưa bao giờ được xét nghiệm hoặc kết quả được công bố sau khi họ đã được chôn cất.

"Một số quốc gia nghèo hơn không đủ trang bị để thực hiện kiểm tra nghiêm ngặt và truy tìm các mối liên hệ cũng như cách ly các bệnh nhân đã được xác nhận. Nhiều người cũng đã tránh đến bệnh viện ngay cả khi họ bị các triệu chứng COVID-19 vì sự kỳ thị của xã hội", Tiến sĩ Abhisek cho biết thêm.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết trong một báo cáo công bố hôm 21/5 rằng số người có thể đã chết do đại dịch cao gấp 3 lần so với số liệu được báo cáo chính thức.

Tờ The Economist dự đoán số người chết trên toàn cầu cao hơn tới 4 lần, ở mức từ 7-13 triệu, hầu hết ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. "Đương nhiên là trong những thời điểm như thế này, bạn cũng gặp khó khăn trong việc báo cáo và đó không phải là cố ý. Chúng tôi biết số ca tử vong ở nhiều quốc gia lớn hơn con số báo cáo", Tiến sĩ Dale Fisher, Chuyên gia tư vấn cấp cao tại Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Đại học Quốc gia Singapore cho biết.

Kịch bản đang diễn ra ở Đông Nam Á tương tự như những gì đã thấy ở Ấn Độ và Nepal

Các kịch bản đang diễn ra ở Đông Nam Á tương tự như những gì chúng ta đã thấy ở Ấn Độ và Nepal. Có một cảm giác mệt mỏi về đại dịch khi ngày càng có nhiều người tuân theo các quy tắc nhằm giữ an toàn cho họ. Indonesia, nơi các ca mắc hàng ngày đã ổn định ở mức dưới 6.000, đang chuẩn bị cho một bước nhảy vọt lên đến 8.000 ca mắc mới hàng ngày vào giữa tháng 6.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cho biết một cách để giảm tử vong do COVID-19 là thông qua miễn dịch cộng đồng bằng cách tiêm vắc-xin. Do đó, các chính phủ đã tăng cường các chiến dịch tiêm chủng sau khi bắt đầu chậm chạp nhưng vẫn đang thiếu hụt.

Thái Lan, quốc gia đã tiêm chủng cho khoảng 3 triệu người hoặc hơn 4% dân số một chút, đã bị chỉ trích nặng nề vì chiến lược tiêm chủng ban đầu, chủ yếu dựa vào vắc-xin AstraZeneca sản xuất trong nước mà phải đến tháng 6 mới có mặt trên thị trường.

Trong lúc đó, hiện tại nước này dựa vào các lô nhỏ Sinovac và các mũi tiêm AstraZeneca nhập khẩu. Vào ngày 13/5, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Thái Lan (FDA) đã cấp phép khẩn cấp cho việc sử dụng vắc-xin Moderna, điều này sẽ mở đường cho các bệnh viện tư nhân cung cấp các mũi tiêm và đẩy nhanh tiến độ tiêm chủng. Thái Lan cũng đang giãn cách thời gian liều thứ hai của vắc-xin AstraZeneca để cung cấp liều đầu tiên cho nhiều người hơn. 

Malaysia đã tăng gấp ba lần số liều được sử dụng trung bình trong bảy ngày so với chỉ một hai tuần trước. Thủ tướng Muhyiddin Yassin hôm Chủ nhật cho biết 80% dân số có thể được tiêm chủng trước cuối năm nay.

Sẽ mất một thời gian trước khi Đông Nam Á có thể đạt được miễn dịch cộng đồng. Một dự báo của Economist Intelligence Unit được công bố vào tháng 4 cho thấy để làm được điều này thì phải đợi ít nhất là cuối năm 2022.

Nếu điều gì đã học được từ các trận đại dịch trong quá khứ, thì đó là virus tiến hóa và làn sóng thứ hai có xu hướng chết chóc hơn đợt đầu tiên. Nam Á không may đang gánh chịu gánh nặng của làn sóng thứ hai vào lúc này và Đông Nam Á có thể phải gồng mình chịu đựng cùng một kịch bản tương tự nếu các quốc gia không cùng nhau hành động.

"Làn sóng đầu tiên đã được kiểm soát rất tốt trên toàn châu Á ... Nhưng những gì chúng ta thấy bây giờ là một lượng lớn bệnh nhân ở Nam Á - nhiều người nhập viện và các bệnh viện đang chật kín và nhiều người chết hơn. Đó là một lời nhắc nhở rõ ràng đối với Đông Nam Á. Chúng ta phải nỗ lực gấp đôi trong việc ngăn chặn đại dịch ngay bây giờ. Nếu chần chừ, chúng ta có thể thấy một tình huống như ở Nepal hoặc Ấn Độ", Tiến sĩ Abhishek - người đã tham gia vào việc phân phối viện trợ và xét nghiệm COVID-19 trên khắp Đông Nam Á, cũng như các hoạt động trong cộng đồng để chiến đấu với đại dịch nhấn mạnh.

Trọng Trí (theo AFP, Straits Times)