Đông Nam Á căng thẳng với hạn hán, nắng nóng

Tình hình này đặt ra yêu cầu các quốc gia phải cấp bách có những chính sách nhằm giảm thiểu tác động của khí hậu cực đoan đối với sản xuất nông nghiệp và sức khỏe con người.

Đàn dê của nông dân lang thang trên cánh đồng lúa khô cằn ở làng Jonggol, huyện Bogor, Tây Java, Indonesia vào tháng 8/2023 - Ảnh: Antara

Tăng 1 độ C, năng suất lúa giảm 10%

Tại tỉnh Aceh (Indonesia), cây cà phê của nông dân dù vẫn ra trái khi El Niño bắt đầu nhưng chất lượng hạt đã kém đi. Để giảm tác động của thời tiết khô hạn đối với cà phê, nông dân Aceh đã trồng xen cây bơ, giúp hạ nhiệt độ.

Và không chỉ ở Indonesia, El Niño còn ảnh hưởng đến nhiều quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) với nhiệt độ lên tới 40 độ C từ tháng Tư. Trung tâm Khí tượng ASEAN dự báo khu vực sẽ có “nhiệt độ trên mức bình thường” trong tháng này và “lượng mưa dưới mức bình thường” dự kiến sẽ xảy ra ở Tiểu vùng sông Mê Kông.

Jongsoo Shin - Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế, Philippines - đánh giá: “Sản lượng thấp hơn cũng đồng nghĩa giá lương thực tăng, dẫn đến mất an ninh lương thực”.

Siva Kumar Balasundram - Trưởng khoa Công nghệ nông nghiệp, Đại học Putra, Malaysia - ước tính: Nhiệt độ cứ tăng lên 1 độ C thì năng suất lúa giảm 10%. Ngoài tình trạng thiếu nước, thời tiết khô hạn và nắng nóng còn làm gián đoạn quá trình hấp thu chất dinh dưỡng và quang hợp của cây trồng.

Các chuyên gia đề nghị các chính phủ và cộng đồng địa phương thực hiện các biện pháp chủ động để giảm thiểu rủi ro liên quan đến thời tiết cực đoan.

Cụ thể là thiết lập hệ thống cảnh báo sớm, bảo tồn nước, đầu tư vào cơ sở hạ tầng lưu trữ nước và đa dạng hóa nguồn nước thông qua thu hoạch nước mưa.

Ở quy mô rộng hơn, các nước thành viên ASEAN có thể phát triển các chính sách khu vực để giảm thiểu tác động bất lợi của các hiện tượng thời tiết.

Hội đồng Xuất khẩu quốc gia Thái Lan (TNSC) dự báo hạn hán sẽ làm giảm sản lượng gạo từ 0,6 - 0,9% và làm giảm xuất khẩu khoai mì, trái cây, hải sản trong năm nay. Indonesia đã nhập khẩu 650.000 tấn gạo và ký hợp đồng nhập khẩu thêm 350.000 tấn nữa để bù đắp thiếu hụt trong nước do hạn hán.

Lo ngại cả khi El Niño đã kết thúc

Chu kỳ giữa các hiện tượng thời tiết cực đoan cực kỳ quan trọng đối với nông dân trên toàn thế giới. Theo Cục Khí tượng Úc, sau khi hình thành vào giữa năm 2023, đến thời điểm này, El Niño xem như đã kết thúc, song không chắc liệu hiện tượng La Niña có hình thành vào cuối năm 2024 hay không.

Trong khi đó, Cơ quan Dự báo thời tiết Chính phủ Mỹ cho rằng, 60% khả năng La Niña sẽ xuất hiện vào nửa cuối năm nay. Nếu El Niño thường mang đến thời tiết nóng khô hơn cho miền Đông Úc, ASEAN và ẩm ướt hơn cho châu Mỹ, thì La Niña có tác động ngược lại.

Một báo cáo mới của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO) cho biết, ngay cả khi El Niño chấm dứt, những tác động kéo dài của nó vẫn rất đáng kể đối với nông nghiệp ASEAN.

Việc giám sát thường xuyên thông qua các hệ thống dự báo hạn hán cho thấy, Philippines - đặc biệt tỉnh Isabela - đã trải qua các mức độ hạn hán đáng lo ngại ngay từ tháng Hai. Vào tháng Ba, các tỉnh ở Việt Nam, Campuchia và Lào cũng gặp tình trạng tương tự.

FAO và Liên minh châu Âu đã phối hợp với chính phủ các nước tìm những biện pháp chủ động nhằm giảm thiểu tác động của tình trạng khô hạn dự kiến sẽ còn kéo dài trong 4-5 tháng tới.

Việt Nam hiện có hệ thống hành động phòng ngừa hạn hán tập trung ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long và tỉnh Gia Lai. Phân tích vào tháng 3/2024 cho thấy, tình trạng hạn hán dự báo sẽ tiếp tục xấu đi cho đến tháng 7/2024.

Cục Quản lý đê điều và phòng chống thiên tai Việt Nam (VDDMA) và FAO đã xác định đối tượng ưu tiên là nông dân và hộ gia đình đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận nước sạch làm gián đoạn sản xuất hoặc mất năng suất.

Các hành động ứng phó với hạn hán bao gồm cấp kinh phí cho nông dân, tổ chức các buổi nâng cao nhận thức cộng đồng về nước, vệ sinh trong bối cảnh hạn hán…

Nam Anh (theo ANN, Reuters, FAO)