Donald Trump - Thời thế tạo anh hùng

Tổng thống Mỹ Donald Trump

Bảo tàng sáp Madame Tussauds tại London với lịch sử hơn 250 năm là điểm đến của hàng triệu du khách thế giới, những người tò mò muốn thấy hình tượng các nhân vật nổi tiếng thế giới bằng sáp, từ vua hài Charlie Chaplin, John Wayne, Tom Cruise của Hollywood đến các chính khách như Winston Churchill, de Gaulle, Gandhi, Kennedy, Obama...

Mới đây bảo tàng Tussauds có thêm một tượng sáp với kích thước lớn gấp đôi các tượng khác và chiếm một không gian bằng cả không gian dành cho gia đình Hoàng gia Anh. Đó là tượng của Tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald J. Trump.

Ông Trump là một chính khách đang làm cho xã hội Mỹ xào xáo, phân tán, chia rẽ. Chưa bao giờ người dân Mỹ lại quan tâm đến chính trị, đến một vị chính khách của đất nước như bây giờ. Thậm chí đề tài về gia đình Trump có thể trở thành nguyên nhân làm cho những người trong nhà hay bạn bè cãi vã, xung đột, thậm chí không nhìn mặt nhau. 

Trump là một nhân vật quá khích có thể kích động con người đến mức cực đoan, hoặc ghét hoặc thương. Chủ trương “America First” của ông muốn tái lập xã hội Mỹ, cũng như quan hệ của nước Mỹ với các đối tác quốc tế, từ bạn đến thù. Ông Trump đang được sự ủng hộ có thể không là đa số tuyệt đối nhưng rất trung thành với ông; họ xem ông là một thiên sứ (thành phần tôn giáo bảo thủ), là một anh hùng lịch sử (cánh bảo thủ của đảng Cộng hòa) dũng cảm đứng lên cắt bỏ những ung nhọt của xã hội Mỹ do các chính sách quá phóng túng của các đời cầm quyền của đảng Dân chủ gây ra.

Ông Trump đã trở thành một nhân vật không chỉ nổi tiếng đương thời mà là một nhân vật thật sự có tính cách lịch sử (historic figure), vì ông là một hiện tượng tiêu biểu của một khúc quanh lịch sử không chỉ đối với nội tình nước Mỹ mà còn cả thế giới đang đi vào thời kỳ xoay trục, từ gần như đơn cực (với Mỹ là siêu cường quốc tuyệt đối) sang đa cực với sự trỗi dậy đáng gờm của Trung Quốc và các cộng đồng chính trị kinh tế khác như cộng đồng châu Âu (EU).

Ông Trump là một hiện tượng, một người được thời thế tạo ra. Ông chỉ phản ứng theo phong trào dân túy trong nước và ông đã đóng đúng vai, đúng lúc, đúng yêu cầu của hoàn cảnh lịch sử. Trong lịch sử, những nhân vật lịch sử thường không chủ động tạo ra thời thế. Tình hình kinh tế suy thoái của nước Đức, cộng với sự bất mãn của người dân Đức với cộng đồng quốc tế sau đệ nhất thế chiến đã tạo điều kiện cho một chính khách quá khích có tài ăn nói như Hitler thuyết phục người dân Đức đi theo một chính sách quốc gia cực đoan (ultra-nationalism), theo đó nước Đức là trên hết “Germany First”, hay dân tộc giống Aryan là nhất.

Ông Trump được các nhóm lợi ích thúc đẩy ra tranh cử tổng thống Mỹ mà chính ông cũng không tin vào mình. Đến ngày đắc cử, ông là tổng thống đầu tiên không có lấy một sự chuẩn bị tối thiểu nào để tiếp thu chính quyền vì trước đó ông không nghĩ sẽ đắc cử. Ông đắc cử nhờ khả năng kích động sự bất mãn của những người đã quá chán chường với một chế độ chính trị mà họ đã mất tin tưởng.

Tổng thống Mỹ Donald Trump

Ông Trump sẽ không có khả năng đưa đến những hệ quả không lường như Hitler vì hệ thống kiểm soát chéo của hiến pháp Mỹ sẽ giới hạn quyền lực của ông. Mới đây, nước Mỹ đã bầu đảng đối lập Dân chủ nắm đa số ở Hạ viện. Đây gần như là một thông lệ của chính trường  Mỹ để hạn chế quyền lực của tổng thống và đảng cầm quyền. 

Dấu ấn lịch sử của ông Trump sẽ rõ nét nhất từ những chính sách đối ngoại của ông. Quan hệ của Mỹ và đồng minh sẽ không còn như xưa nữa. “Cái dù an ninh” (security umbrella) của Mỹ cho các nước đồng minh Tây Âu đối đầu sức ảnh hưởng của Nga cũng như cho các đồng minh ở châu Á sẽ không còn như trước. Các nước đồng minh sẽ phải tự chi trả nhiều hơn và lệ thuộc vào Mỹ ít hơn (nhưng theo tính toán của ông Trump thì sẽ có lợi cho Mỹ vì chi ít hơn nhưng khi cần thì sẽ phải quỵ lụy Mỹ nhiều hơn).

Ông Trump cũng là lãnh đạo của siêu cường Mỹ nã phát pháo đầu tiên vào cường quốc đang lên cạnh tranh vị trí độc tôn của Mỹ là Trung Quốc với mục đích kìm hãm sự bành trướng thế lực của Trung Quốc, đặc biệt là ở Biển Đông và gây áp lực cho các đồng minh của Mỹ trong khu vực châu Á.

Ông Trump đang cổ vũ xóa bỏ trật tự thế giới do chính người Mỹ dựng lên và độc quyền sau thế chiến thứ hai, vì trật tự này đang bị thử thách, gây khó khăn cho Mỹ và không còn có lợi cho Mỹ như xưa nữa. Trật tự thế giới này theo ông Trump đã tạo nên một điều kiện chính danh cho các đồng minh ăn bám Mỹ mà không phục vụ đúng mức quyền lợi của Mỹ. Trong mắt của ông Trump, đồng minh được Mỹ nuôi là phải như chư hầu. Không sai được thì không nuôi nữa. Ai cần Mỹ thì đến cầu cạnh, lúc đó sẽ đặt điều kiện song phương có lợi cho Mỹ hơn.

Trong cuốn sách Fear của nhà báo lão thành Bob Woodward, ông Trump đã nhiều lần mắng thẳng vào mặt các cộng sự của ông khi họ nhắc đến cái tên đồng minh, vì theo ông không có ai là đồng minh cả mà chỉ có những nước theo đuổi quyền lợi riêng tư của chính họ thôi.

Dưới “triều đại” của Trump, xã hội - chính trị nước Mỹ và quan hệ của Mỹ với thế giới bên ngoài chắc sẽ không còn như xưa. Dù là một hiện tượng của thời thế nhưng Trump trong hai năm qua cũng đã khẳng định ông là một nhân vật lịch sử của một giai đoạn lịch sử. 

Trần Sĩ Chương