Doanh nghiệp bỏ trốn, nông dân nuôi cá tra ôm nợ ngập đầu

Đã giao đủ cá nhưng nợ… còn nguyên?

Phản ánh đến Báo Phụ nữ TPHCM, ông Nguyễn Văn Tấn - ngụ thị trấn Vĩnh Thạnh Trung, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang - cho biết, gần 30 năm nuôi cá tra xuất khẩu chưa bao giờ ông rơi vào cảnh khốn đốn như hiện nay. Gia đình ông đã bán hơn 10 công đất để trang trải nợ nần và mới đây Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - chi nhánh An Giang (Agribank An Giang) lại yêu cầu ông trả nợ gốc hơn 12,8 tỉ đồng và tiền lãi phát sinh trong 8 năm gần 9,2 tỉ đồng. Điều này hết sức vô lý!

Trước đây, ông Tấn nuôi khoảng 1.000 tấn cá tra mỗi năm, bán cho nhiều nhà máy, nên cuộc sống ổn định. Năm 2014, thực hiện chủ trương của tỉnh: “tiên phong xây dựng chuỗi liên kết nuôi - chế biến - xuất khẩu cá tra theo hướng bền vững”. Mô hình do UBND tỉnh An Giang thành lập, có sự ủng hộ của các bộ ngành Trung ương và ông Tấn là một trong những hộ đầu tiên được chọn tham gia.

Nhà máy chế biến cá tra của Công ty Thuận An hiện đã được đem cho thuê lại

Chuỗi liên kết gồm: nông dân (12 hộ), Agribank An Giang và Công ty TNHH Sản xuất thương mại dịch vụ Thuận An (Công ty Thuận An). Ông Tấn đem 37 công đất nuôi cá và 510m2 đất thổ cư thế chấp cho Agribank An Giang khi tham gia chuỗi. Tuy nhiên, những nông dân nuôi cá không nhận tiền mà nhận thức ăn và ký nợ với Agribank An Giang.

Khi thu hoạch cá bán cho Công ty Thuận An thì sẽ tất toán khoản vay mua thức ăn trước đó với ngân hàng, còn dư thì nông dân được nhận. Tất cả dòng tiền trong chuỗi liên kết như mua thức ăn, bán cá, xuất khẩu cá… đều chuyển khoản tại Agribank nhằm bảo đảm nguồn vốn được quản lý.

Trong 2 năm đầu, chuỗi liên kết hoạt động rất hiệu quả. Nhưng đến tháng 11/2016, bà Nguyễn Thị Huệ Trinh - Tổng giám đốc Công ty Thuận An - đi nước ngoài và trốn ở lại, ôm theo hơn 62,7 tỉ đồng bán cá của nông dân trong chuỗi khiến mô hình phá sản.

Vào thời điểm đó, ông Tấn còn nợ thức ăn ngân hàng 12,8 tỉ đồng, nhưng đã giao cá cho Công ty Thuận An hơn 11,9 tỉ đồng. Như vậy, ông chỉ còn nợ 853 triệu đồng. Tuy nhiên, ngân hàng buộc ông trả đủ tiền nợ gốc là 12,8 tỉ đồng thay cho Công ty Thuận An là vô lý.

Chỉ chúng tôi xem những ao cá hoang tàn, giờ chỉ còn nuôi cá giống kiếm sống qua ngày, ông Ngô Quang Đức - ngụ thị trấn Vĩnh Thạnh Trung - thở dài: “Đến tháng 11/2016, khi bà Trinh bỏ trốn, tôi đã giao cá cho Công ty Thuận An dư hơn 1,6 tỉ đồng. Số tiền này đến nay không lấy được, vậy mà ngân hàng lại yêu cầu trả nợ gốc gần 9 tỉ đồng và lãi phát sinh 6,6 tỉ đồng. Việc này không chấp nhận được!”.

Cùng bức xúc trên, ông Nguyễn Danh Cởn - ngụ phường Mỹ Bình, TP Long Xuyên - chua chát: “Tôi mua thức ăn hơn 2,1 tỉ đồng nhưng đã giao cho Công ty Thuận An hơn 3,8 tỉ đồng tiền cá, thừa gần 1,7 tỉ đồng. Vậy mà phía ngân hàng họ gạt hết, đòi tôi trả nợ gốc 2,1 tỉ đồng kèm 1,5 tỉ đồng lãi phát sinh. Ngân hàng nói khi nào tôi trả xong nợ thức ăn thì mới được nhận tài sản thế chấp trước đó là 2 miếng đất thổ cư. Mấy năm nay nghề cá tra đi xuống, tôi đã phải bán 22 công đất để trả nợ bên ngoài”.

Bao giờ nông dân mới được trả lại tài sản?

Cũng là người tham gia chuỗi liên kết và thực hiện đầy đủ trách nhiệm, nhưng giờ đây ông Lê Quang Vinh - ngụ thị trấn An Châu, huyện Châu Thành - đang “sống dở, chết dở” với số nợ tổng cộng là 16,7 tỉ đồng (cả gốc lẫn lãi), trong khi tài sản thế chấp là 35 công đất nuôi cá và 1 căn biệt thự thì bị ngân hàng “giam”.

Ông Vinh nhìn nhận: chuỗi liên kết là do tỉnh An Giang thành lập, phía Công ty Thuận An cũng do tỉnh và Agribank chọn làm “đối tác và là đầu mối thu mua độc quyền”. Các nông dân tham gia chuỗi đã làm tròn trách nhiệm và quy định của chuỗi liên kết: mua thức ăn nuôi cá và trả bằng cá. Khi chuỗi liên kết đổ vỡ thì người nông dân chỉ là nạn nhân. Thủ phạm là Tổng giám đốc Công ty Thuận An. “Tổng giám đốc Công ty Thuận An ôm tiền bỏ trốn, ngân hàng đẩy khoản nợ mua thức ăn cho nông dân là hoàn toàn phi lý. Điều này chẳng khác nào bắt nông dân phải trả nợ 2 lần” - ông Vinh giãi bày.

Các ao nuôi cá tra của ông Lê Quang Vinh giờ hoang phế do không còn vốn đầu tư

Bị Agribank An Giang “giam” tài sản chế chấp và đưa vào nhóm nợ xấu, những nông dân tham gia chuỗi liên kết đang vô cùng khốn đốn, vì không còn vốn để tái đầu tư nhưng họ cũng không thể đi vay vốn nơi khác. Trước tình hình đó, nhiều năm qua họ đã gửi đơn kêu cứu khắp nơi, mong được các cấp tỉnh và Trung ương quan tâm giải quyết lấy lại tài sản thế chấp.

Các ngành chức năng An Giang cũng nhiều lần nhìn nhận, những nông dân tham gia chuỗi không hề có lỗi, do đó đề xuất các khoản nợ vay mua thức ăn của nông dân với ngân hàng chuyển sang cho Công ty Thuận An. Phía Công ty Thuận An có trách nhiệm trả nợ cho ngân hàng theo chuỗi liên kết và ngân hàng trả lại tài sản thế chấp cho nông dân. Dù phương án này là hợp lý, thế nhưng ngân hàng không đồng ý và yêu cầu nông dân phải trả nợ mua thức ăn.

Mới đây, ngày 25/6/2024 các ngành chức năng tỉnh An Giang và Agribank An Giang có buổi làm việc với những hộ tham gia chuỗi liên kết về tình hình nợ nần. Theo đó, phía ngân hàng vẫn yêu cầu nông dân trả nợ gốc và lãi, trong khi nông dân cương quyết không đồng ý vì họ mua thức ăn và đã giao cá để cấn trừ nợ theo đúng quy định của chuỗi liên kết thì không lý do gì phải trả nợ lần 2 và kèm theo lãi phát sinh.

Khi lãnh đạo công ty bỏ trốn thì những người chọn Công ty Thuận An phải chịu trách nhiệm chứ sao lại đẩy “cục nợ” của Công ty Thuận An sang cho nông dân gánh?

Trước sự việc kéo dài, một số ngành chức năng ở An Giang đề xuất phương án đưa toàn bộ vụ việc ra tòa giải quyết theo quy định pháp luật. Bởi càng kéo dài thì nông dân càng kiệt quệ, không còn vốn duy trì sản xuất, tài sản đóng băng, nợ nần ngày càng lớn, tinh thần suy sụp… Ngoài ra, đây là chuỗi liên kết đầu tiên, nếu không giải quyết hợp tình, hợp lý, thì sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến các chuỗi liên kết khác trong vùng.

Huỳnh Lợi