Độ chặt chẽ của dự thảo Luật phòng chống tác hại rượu bia ở mức 'trung bình hơi yếu'

Bộ Y tế yếu mềm trước tác động của doanh nghiệp?

Tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu đóng góp ý kiến về dự thảo Luật phòng, chống rượu bia, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, đây là một luật rất khó, bởi có những vấn đề “đối đầu” nhau - giữa mong muốn bảo vệ sức khỏe con người tối đa và các nhà sản xuất kinh doanh muốn doanh thu, lợi nhuận.

“Dự thảo luật cố gắng tiếp nhận một cách hài hòa giữa sức khỏe, kinh tế xã hội. Luật này ra đời tiếp cận góc độ y tế nhiều hơn. Còn các mặt khác được chi phối ở các luật khác, có tính đồng bộ với luật hiện hành, quy định của quốc tế và có tính khả thi”, Bộ trưởng Tiến nói.

Bộ trưởng Bộ Y tế cũng tiếp thu ý kiến ĐBQH về việc xây dựng luật dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản mà quốc tế áp dụng là giảm tính sẵn có (giờ bán, tuổi bán, địa điểm bán), tăng thuế tiêu thụ (giảm người uống, tăng nguồn thu ngân sách), quảng cáo.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, hạn chế rượu bia là một trong những biện pháp phòng chống các bệnh không lây nhiễm, làm tăng tuổi thọ của con người. 

Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng, dự thảo luật lần này nhằm cân bằng giữa y tế và kinh tế xã hội, tuy nhiên khía cạnh tiếp cận thiên về y tế nhiều hơn

Thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, dự thảo luật do Bộ Y tế chủ trì soạn thảo chưa có chế tài nghiêm khắc để hạn chế tác hại rượu bia. Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội Nguyễn Văn Tiến từng đánh giá, luật quá chung chung mà nguyên nhân là do việc “lobby” chính sách của các doanh nghiệp. 

Liên quan tới vấn đề này, tại nghị trường Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Y tế chia sẻ: “Có nhiều ý kiến gửi đến chúng tôi nói là Bộ Y tế mềm yếu trước các tác động của doanh nghiệp, không giữ được tính nghiêm khắc của luật như dự thảo ban đầu”. Bộ trưởng Tiến khẳng định rất muốn có những quy định nghiêm minh như vậy.

Bộ trưởng dẫn ví dụ từ một quốc gia có GDP rất cao, trong đó nguồn thu từ sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu rượu bia lớn. Tuy nhiên, luật về quản lý rượu bia đã được xây dựng 30 năm và hiện đang tiến hành sửa đổi lần thứ 3 để siết chặt hơn quy định. So sánh về độ chặt chẽ, Bộ trưởng Tiến thừa nhận, luật ở Việt Nam chỉ ở mức “trung bình hơi yếu”.

Lo luật không khả thi vì thiếu nguồn lực

Liên quan tới vấn đề nguồn lực, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết đơn vị này đã làm tốt công tác quản lý tài sản công và không đưa vào thành lập quỹ, không trích quỹ. Tuy nhiên, với con số một năm cấp cho cả nước 700 triệu đồng để tập huấn, truyền thông tác hại của thuốc lá, rượu vang... như hiện nay thì dự thảo luật khi ban hành sẽ không khả thi.

Bộ trưởng Tiến mong muốn, tới đây, Quốc hội sẽ thông qua quy định để cho phép phép trích phần trăm trong ngân sách, tạo nguồn lực thực sự và chương trình mục tiêu giúp luật này thực sự có hiệu quả. Bởi, theo phân tích của Bộ trưởng Tiến, khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt từ rượu bia thì cũng góp phần tăng thu ngân sách.

Liên quan tới tên của dự án là “Luật Phòng, chống tác hại rượu bia”, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (TP.HCM) đề xuất đổi thành “Luật Kiểm soát rượu bia”. Bộ trưởng Tiến chia sẻ, qua phân tích, ban soạn thảo mong muốn được giữ tên hiện đang sử dụng bởi vừa dễ hiểu, vừa đơn giản. Bên cạnh đó, phạm vi của luật là phòng, chống tác hại của rượu bia chứ không đả động tới văn hóa rượu bia. Đồng thời, chống tác hại trong cả quá trình tiêu thụ, sản xuất, cách uống...

Bộ trưởng Tiến  lý giải, trong tiếng Anh hay sử dụng từ kiểm soát nhưng khi dịch sang tiếng Việt hầu hết dùng từ “phòng, chống”: “Nước ngoài dùng từ kiểm soát dịch bệnh nhưng Việt Nam nói thế người dân không hiểu, phải dùng từ phòng, chống dịch bệnh”.

Tranh luận tại hội trường, ĐBQH Dương Trung Quốc đặt câu hỏi: “Việt Nam xếp thứ 3 châu Á và lượng tiêu thụ rượu, bia là điều đáng lo. Nhật Bản là quốc gia xếp thứ 2 về tiêu thụ rượu, bia, vậy họ có là quốc gia phát triển cả về kinh tế và văn hóa không?”.

Bộ trưởng Tiến cho rằng, Việt Nam khác Nhật ở điểm, Nhật Bản quy định uống rượu rất nghiêm, tuổi thọ của họ cũng cao. Luật về quản lý rượu bia của Nhật Bản xây dựng từ năm 1926 và an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, văn hóa rượu bia văn minh. Do đó, khó có thể so sánh với Nhật Bản trong vấn đề này.

Minh Quang