Đổ bánh thuẫn cúng ông bà

Nhà tôi trồng khoai hạ (củ huỳnh tinh). Sau khi thu hoạch, chúng tôi đem mài bột để bán và má luôn nhớ cất vài ký bột khoai loại tốt nhất dành làm bánh thuẫn. 

Con gà mái nhảy ổ cuối mùa đông, má không cho ấp nở gà con. Số trứng ấy để dành làm bánh thuẫn. Trứng gà làm bánh thuẫn rất ngon, bánh ra màu vàng ươm, thơm nức. Năm nào cận tết lũ gà không đẻ trứng, má buộc lòng phải đi mua trứng vịt thay thế. Cũng được, nhưng bánh đổ bằng trứng vịt sẽ kém thơm và cho màu nhạt, kém hấp dẫn. 

Trông đổ bánh thuẫn thì đơn giản, nhưng không dễ thành công

Có bột, có trứng; còn lại nguyên liệu thứ ba má phải ra tiệm tạp hóa mua thêm là ký đường cát trắng kèm thêm ống vani. À, còn cần thêm một ít bột năng.

Ngày đổ bánh thuẫn, chúng tôi tập trung quanh má. Cái khuôn nặng trịch bằng đồng lâu nay cất kỹ, má lôi ra cẩn thận cọ rửa. chị Hai lãnh phần soạn lò than, nhóm, quạt cho than cháy hồng. Đánh bột đổ bánh - khâu quan trọng nhất - đương nhiên là phần má. Đầu tiên má đập trứng cho hết vào thau cùng đường cát. Sau đó một tay má giữ vành thau, tay kia dùng cây đánh trứng đánh đều đặn cho tan đường. 

Tiếp tới là rây bột. Công đoạn rây bột này thì chị Hai phải phụ. Bột rây thẳng vào thau trứng. Tám phần bột khoai hạ thì hai phần bột năng. Rây tới đâu phải đánh kịp thời tới đó. Bột rây càng nhiều thì hỗn hợp bột bánh càng đặc, đánh rất mỏi tay. Âm thanh “chách chách” nhẹ nhõm mới đầu giờ đã thành “bành bạch”. Mặt má đỏ bừng, trán lấm tấm mồ hôi, vậy nhưng chị Hai xin đánh thế má vẫn không cho: “Khâu này quan trọng lắm; đánh không đều tay để bột dọn (vón cục) là hư sự!”. 

Thật vậy, tay nghề đổ bánh thuẫn của má siêu đẳng lắm, mười mẻ không hư một, cả xóm còn phải cậy nhờ mà. Bột được má đánh kỹ thành khối vàng nhạt, nở phồng, láng lẫy. Má dừng đánh, đảo nhẹ một vòng thử nhấc cây lên: bột chảy chậm xuống thành dòng, mịn bâng. “Được rồi đó”, má giơ ống tay áo lên quệt mồ hôi trán, nở nụ cười...

Khuôn đồng rửa sạch bắc lên lò than cháy hồng. Đợi khuôn khô, má dùng đũa có quấn vải ở đầu, nhúng vô chén dầu ăn quét lớp bôi trơn lên các lòng khuôn. Má dùng vá múc nhẹ nhàng đổ đầy từng khuôn bánh rồi đậy nắp. Cái nắp khuôn cũng bằng đồng nặng trịch, giữa có khoen để xỏ đũa bếp vào mà nhấc. Má nhẹ nhàng bươi, gắp bớt than củi dưới lò bỏ lên trên nắp. 

“Chi vậy má?” - tôi hỏi. Cho bánh chín đều, còn nở tai hoa... À, vụ này thì tôi hiểu: bánh thuẫn mà không nở tai hoa hoặc nở lúp búp sẽ bị gọi là “bánh tịt”, xấu lắm. Bánh thuẫn lỡ bị tịt thì chỉ có nước để… nhà ăn chớ không đời nào dám đem cúng hay dọn mời khách. 

Má hay bảo, làm cái bánh thuẫn coi dễ mà khó. Lành nghề như má nhưng mẻ bánh đầu tiên ra lò vẫn cứ… hồi hộp. Nhấc nắp khuôn lên, thấy bánh nở vun thành từng “đóa hoa” bốn cánh mới mừng!

Búp bánh thuẫn phải như đoá hoa

Canh đủ lửa, đủ thời gian, má nhẹ nhàng nhấc nắp khuôn. Làn khói mù mịt thơm nức bay lên khiến lũ nhỏ “chầu rìa” đứa nào mũi cũng phập phồng, nhổm người và căng mắt dòm coi “sản phẩm” đầu tiên rồi đồng loạt ồ lên: chục cái bánh trong khuôn đồng nở toác, vàng ươm; không phải đẹp nữa mà là… quá đẹp! Giờ thì nụ cười của má mới thực sự mãn nguyện hết cỡ. 

“Con Hai, tiếp tục đi, tới phần bay rồi đó!”, chỉ chờ có vậy, chị Hai dạ một tiếng phấn chấn, ngồi thế ngay chỗ của má. Dùng cái nĩa nhỏ, chị khêu từng chiếc bánh xinh xinh nóng hổi ra khỏi khuôn, nhẹ nhàng đặt lên mâm lót giấy báo. Sau đó, chị tiếp tục bôi dầu, nhẹ nhàng múc bột vào khuôn, tác phong hết sức gọn gàng.

Ngồi chầu hẫu cạnh lò than ấm, căng mũi hít hà hương bánh mới thơm lựng mùi đường, trứng, vani bất giác nước miếng tôi tứa ra. Tôi thầm mong có cái bánh chị Hai xóc nĩa không khéo bị bể (vỡ) để… xin. Vị bánh thuẫn mới ra lò mềm múp, nóng hổi, lựng thơm; đảm bảo ăn miếng nào nhớ miếng đó! Vậy nhưng nay chị Hai làm “chuyên nghiệp” quá xá: thau bột vét gần sạch trơn mà không cái bánh nào bể! 

Nhìn bộ mặt thiểu não của tôi, má bật cười: “Hai chừa bột đừng vét hết. Đổ tí nước tráng thau, rót cho em mấy cái bánh “da lợn”. Mặt tôi lập tức tươi hơn chút. Bánh “da lợn” là mẻ bánh vét thau của bánh thuẫn. Bột dính thau được tráng bằng nước nên loãng, nhưng cho vào khuôn hấp chín vẫn ra được “bánh”.

Bánh thuẫn không thể thiếu trong đời sống văn hoá người Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên...

Những chiếc bánh hình bánh thuẫn nhưng mềm oặt, trong veo từa tựa cái bánh da lợn. Ăn đỡ ghiền chớ sao so được cùng hương vị bánh thuẫn “chính quy” đang nằm trên mâm lót giấy? Thôi kệ, có còn hơn không. Số bánh thuẫn kia tôi phải chịu khó đợi mẹ đem sấy khô, cất kỹ, rồi bày lên cúng ông bà trước khi được quyền thưởng thức. 

Y Nguyên