Djado - thành phố bí ẩn ở sa mạc Sahara

Thành phố được đặt tên theo vùng cao nguyên Djado, nơi nó được tìm thấy. Những nghiên cứu ban đầu cho thấy những tàn tích này có niên đại ít nhất 800 đến 1.000 năm, khi khu vực này của Sahara ẩm ướt, có nhiều rừng và đất đai màu mỡ.

Toàn cảnh pháo đài Djado chụp ngày 21/5/2023 - Ảnh: AFP

Djado được xây dựng như một pháo đài kiên cố. Những dãy nhà được xây xung quanh kho lương thực trung tâm nhằm tạo thành lớp phòng thủ vững chắc. Vật liệu xây dựng được làm từ thân cây cọ đắp một lớp bùn, được “nung” bằng gió nóng sa mạc đến độ cứng như sắt thép.

Đứng sừng sững giữa hoang mạc trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, pháo đài vĩ đại này như được xây dựng để thống trị mọi thứ xung quanh. 

Nhưng điều làm Djado nổi bật chính là nhiều tòa nhà hầu như vẫn còn nguyên vẹn. Mặc dù có niên đại từ thời trung cổ, nhưng những gì còn tồn tại ở Djado đã chứng tỏ khả năng chống chọi của các di tích trước biến đổi khí hậu.

Từ năm 2002 đến nay, do xung đột ở các quốc gia trong vùng, khách tham quan đã không còn ghé thăm các pháo đài cổ nơi đây. 

Nhiều nhà khảo cổ học tin rằng tổ tiên của người Kanuri đã xây dựng thành phố vĩ đại

Một số bằng chứng ít ỏi cho thấy tổ tiên của người Kanuri, tộc người được cho là cư dân cuối cùng sinh sống ở Djado, là chủ nhân kiến trúc cổ đại này.

Người Kanuri là truyền nhân của đế chế Kanem, một nền văn minh vĩ đại cai trị vùng trung tâm Sahara từ khoảng năm 700 đến 1300 sau Công nguyên.

Có thể thành phố kiên cố Djado đã được hình thành trong nền văn minh này. Thế nhưng, theo những nghiên cứu trước đây, người Kanuri không nổi bật với khả năng xây dựng, chưa kể đến một công trình hoành tráng như vậy, rất có thể họ đã thừa hưởng lại từ một nền văn minh bí ẩn đã xây dựng trước đó.

Djado nhìn từ trên cao

Do vị trí thuận lợi và khí hậu dễ chịu trong quá khứ, cao nguyên Djado đã từng là ​​nơi hình thành các nền văn hóa lâu đời. Con người đã sống trên cao nguyên trong khoảng 60.000 năm, để lại tác phẩm nghệ thuật trên đá và các dấu hiệu khác về sự hiện diện của họ.

Dấu vết của nông nghiệp cũng được tìm thấy ở nơi này. Khoảng 7.000 năm trước Công nguyên, dê và cừu được chăn thả ở đây. Đến khoảng 4.000 đến 3.500 năm trước Công nguyên, nhiều loại gia súc khác cũng được đưa đến nơi này. Sự phát triển của thành quách ở Djado có thể còn trước cả khi các kim tự tháp vĩ đại được xây dựng ở Giza.

Những tàn tích của thành phố cổ Djado

Nhiều bức tranh chạm khắc trên đá có niên đại từ 3.500 đến 2.500 năm trước Công nguyên được tìm thấy rải rác trong dãy núi Aïr. Chúng miêu tả một cảnh quan rất khác so với cảnh quan được thấy ngày nay: một thế giới tươi tốt với thảm thực vật và động vật đa dạng. Sahara màu mỡ của quá khứ từng hỗ trợ hệ sinh thái Xa-van với hươu cao cổ, voi và các động vật lớn khác.

Khi cảnh quan tươi tốt biến thành sa mạc, thiếu nước sạch và môi trường trở nên quá khắc nghiệt đối với con người, người dân Kanuri đã từ bỏ Djado. Khu vực này không có người ở, với nhiều thị trấn và pháo đài bị bỏ hoang và là tàn tích trống rỗng trong sa mạc.

Trong tương lai, có thể các cuộc khai quật sẽ làm sáng tỏ thêm về người đã xây dựng thành phố vĩ đại này. Nhưng để tiếp cận được thành phố là điều không dễ. Khu vực này hiện nay không ổn định do các bộ lạc sống trong khu vực đang cạnh tranh khốc liệt để giành lấy nguồn tài nguyên hạn chế.

Nghệ thuật chạm khắc trên đá thường mô tả các loài động vật hiện không còn được tìm thấy trong khu vực

Những hậu duệ của người Kanuri hiện đang cư trú tại ngôi làng sa mạc Chirfa gần đó. Hằng năm họ quay trở lại quê hương của tổ tiên để thu hoạch chà là mọc xung quanh các tàn tích.

Nếu đế chế Kanem xây dựng Djado, các cuộc khai quật tại địa điểm này có thể tiết lộ phần lớn nền văn hóa còn nhiều bí ẩn. Tuy nhiên có giả thuyết cho rằng Djado có thể còn lâu đời hơn cả Kanem. Nhưng cho dù họ chỉ kế thừa Djado, thì vẫn còn một nền văn minh vĩ đại và hoàn toàn mới vẫn đang được bảo tồn ở sa mạc Sahara.

Tuấn Huy (tổng hợp)

Ảnh: Internet