Điêu khắc - mảnh ghép khác của Picasso

Từ cuối năm 2018 đến tháng 2/2019, bảo tàng Borghese, Roma, Italia tổ chức trưng bày một số tác phẩm điêu khắc của danh họa Picasso trong triển lãm có tên Picasso: The Sculpture. Đây không phải lần đầu những tác phẩm điêu khắc của Picasso được giới thiệu đến công chúng nhưng triển lãm vẫn gây bất ngờ cho người xem, bởi người ta gần như chỉ biết đến Picasso trong vai trò họa sĩ sáng lập nên trường phái lập thể.

Tác phẩm điêu khắc đầu tiên của Pablo Picasso ra đời năm 1902. Đó là một bức tượng đất nung nhỏ mô tả một người phụ nữ đang ngồi. Tác phẩm cho thấy sự chuyển biến lớn của Picasso trong tư duy điêu khắc là Đầu người phụ nữ - 1909, khi ông dùng phép phân tích các nguyên tắc, xu hướng lập thể; đồng thời biểu thị sự ly khai với điêu khắc truyền thống vốn đã tồn tại nhiều thế kỷ từ thời Hy Lạp, La Mã và Phục Hưng.

Tác phẩm Những người tắm biển

Tác phẩm gây tiếng vang nhất của ông là The Bathers (Những người tắm biển), thể hiện nét đặc trưng nhất trong phong cách điêu khắc Picasso gồm những hình khối liên kết với nhau. Sinh thời, Picasso xem những tác phẩm điêu khắc của mình như những người bạn thân thiết, do đó, ông hạn chế hay đúng hơn là gần như cấm tuyệt đối việc trưng bày những tác phẩm này. Mãi cho đến khi bước qua những năm 1960...

Nếu với hội họa, Picasso luôn thể hiện niềm đam mê và tinh thần lao động không ngừng nghỉ khi là cha đẻ của khoảng 4.300 bức tranh thì điêu khắc là một niềm vui nho nhỏ mà đôi lúc ông dừng lại nhiều năm liền chỉ để tìm cảm hứng, chất liệu, kỹ thuật mới.

Chẳng hạn, trong thời kỳ theo trường phái lập thể, Picasso đã tạo ra các bức tượng từ gỗ, phế liệu, bìa cứng, đồ hộp… Suốt một thập niên sau đó, ông không có bất kỳ tác phẩm nào, cho đến khi bước sang thời kỳ siêu thực. Sắt hàn hay quả bóng quần vợt cũng có thể trở thành vật liệu sáng tác của Picasso. Tác phẩm đầu tiên về sắt hàn của Picasso là Head of a man - Đầu người đàn ông (1930), tiếp đến là Head of a woman - Đầu người phụ nữ (1931), đặc biệt là Head of a bull - Đầu bò (1944).

Chính sự tự do và thong dong đã chắp cánh cho Picasso thoải mái bay nhảy, vượt khỏi những giới hạn của thể loại điêu khắc. Với việc đưa xu hướng lập thể vào điêu khắc, Picasso đã mở ra nhiều chiều hướng không gian. Việc lắp ghép vật liệu phế thải để làm thành tác phẩm Đầu bò chính là bước khởi điểm để mở ra nền nghệ thuật mới hiện nay - nghệ thuật sắp đặt (Installation).

Tác phẩm Đầu người đàn ông

Giám tuyển nghệ thuật Ann Temkin đã nhận định: “Cuộc cách mạng của Picasso trong điêu khắc đã tạo ảnh hưởng vô cùng to lớn đến những nghệ sĩ khác”. Picasso từng kể lại: “Một ngày nọ tôi tìm thấy một cái yên ngựa trong đống sắt nhỏ và kế nó một chiếc ghi đông han gỉ. Đột nhiên hai chi tiết đó hiện lên trong đầu tôi. Ý tưởng bỗng dưng xuất hiện và tất cả những việc tôi làm là hàn chúng lại với nhau”. Điều tuyệt vời ở bức tượng này là người xem đã đưa ra rất nhiều đặc tính chung giữa các sự vật đa dạng. Nhưng, cũng theo lời Picasso: “Nếu bạn chỉ nhìn thấy đầu con bò mà không nhìn thấy ghi đông và yên ngựa thì cả cấu trúc đó sẽ chẳng có gì thú vị”.

Trong suốt cuộc đời sáng tạo, Picasso cho ra đời khoảng 700 tác phẩm điêu khắc. Thế nhưng, mãi đến năm 2015, ông mới có một triển lãm điêu khắc tập trung và quy mô với khoảng 140 tác phẩm, mượn từ các bảo tàng trên thế giới và các nhà sưu tập tư nhân, do bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA), New York tổ chức. Triển lãm tại Italia lần này là triển lãm lớn lần thứ hai về sự nghiệp điêu khắc của Picasso.

 Tuệ Nguyễn