Điều gì khiến 'Nhà giả kim' bán chạy chỉ sau Kinh thánh?

Rất nhiều người bắt đầu với Nhà giả kim chỉ bằng những lời quảng cáo trên bìa sách nhưng nhanh chóng họ mỉn cười vì biết mình đã chọn đúng. Điều gì đã làm nên một hiện tượng thần kỳ như thế? Niềm kiêu hãnh đó không vào tay các đại văn hào thế giới mà lại thuộc về nhà văn Mỹ Latinh nổi tiếng muộn màng gây ngạc nhiên cho nhiều người. 

Khuôn phép - nổi loạn - trở về

Paulo Coelho, sinh năm 1947, tại Rio de Janeiro, Brazil, trong một gia đình công giáo chuẩn mực. Chính khuôn mẫu chuẩn mực này lại trở thành một gọng kìm, bó buộc một tâm hồn đầy nhiệt huyết sáng tạo như ông. Khi bước vào tuổi thiếu niên, Paulo Coelho tỏ ra yêu thích văn chương và muốn trở thành nhà văn. Đây là điều đi ngược với ý hướng của gia đình muốn ông trở thành luật sư.

Từ đó, chàng trai Brazil tuổi mới lớn trở nên nổi loạn và có vấn đề tâm thần như cách nhìn của gia đình ông thời bấy giờ. Chàng trai thậm chí đã bị gia đình đưa vào viện tâm thần chữa trị. Thanh xuân của Paulo Coelho cũng là một chén trà như cách nói hoa ngôn hiện nay. Nhưng đó là một chén trà đen, đậm đặc với nhiều trải nghiệm phóng túng, hoang dã. 

Rồi “con ngựa bất kham” Paulo Coelho quyết định quay về với bến sông tươi sáng bởi những vết roi in hằn trên lưng đã quá đủ, thừa trải nghiệm cho đời sống về sau. Ông tìm một công việc bình thường, lập gia đình và bắt đầu viết văn. Một con đường mới trải ra cuối chân trời chào đón chú ngựa hoang hồi đầu. Ông bắt đầu viết và xuất bản cuốn sách đầu tiên vào độ tuổi tứ tuần - năm 1987 với The Pilgrimage. Tác phẩm nhanh chóng rơi vào quên lãng.

Ngay năm sau đó 1988, ông viết tiếp cuốn The Alchemist - Nhà giả kim. Và số phận của tác phẩm thứ 2 này cũng đi vào vết xe đổ của quyển sách đầu tay. Cho đến khi tác phẩm thứ 3, Brida được nhà xuất bản lớn Rocco phát hành và đạt được một số thành công. Rocco quyết định phát hành lại Nhà giả kim để ăn theo thành công của Brida. Thế nhưng, Nhà giả kim lần tái bản này lại làm nên chuyện không thể tưởng tượng được.

Năm 1993, cơ hội vàng cho Nhà giả kim xuất hiện khi nhà xuất bản Harper Collins quyết mua bản quyền và phát hành tại Mỹ. Từ đó Nhà giả kim và Paulo Coelho bắt đầu hành trình lên đỉnh danh vọng của văn đàn thế giới. Cuốn sách nằm chễm chệ hơn 300 tuần bảng xếp hạng sách bán chạy của tờ New York Times. Danh sách người hâm mộ tác phẩm được nối dài với những cái tên danh tiếng như cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton, ca sĩ Madonna, diễn viên Will Smith…  Đến nay, quyển truyện vàng này được dịch sang gần 70 ngôn ngữ trên thế giới, trong đó có tiếng Việt.  

Nhà giả kim đã phát hành vượt qua cột mốc 100 triệu bản. Bản thân Paulo Coelho trở thành một trong những nhà văn được đọc nhiều nhất thế giới và được xem là tác giả còn sống có tác phẩm được dịch ra nhiều ngôn ngữ nhất. Thế nhưng điều đáng tiếc nhất là quyển sách đầy chất điện ảnh này lại chưa được đưa lên màn ảnh rộng dù Hollywood đã mua bản quyền từ lâu.

Ước mơ là món quà tuyệt vời của cuộc sống

Lên đến đỉnh cao bằng Nhà giả kim nhưng ít người biết cuốn sách chỉ được viết trong 2 tuần. Ôi một cuốn sách khổng lồ chỉ cần nhiêu đó thời gian sao? Với Paulo Coelho thì chẳng có gì phải ngạc nhiên đến thế, bởi “mọi thứ đã ở sẵn trong tâm hồn tôi”. Khi ngồi vào bàn làm việc, đối diện với chính mình thì ông chỉ việc để mọi thứ tuôn ra. Có nhiều người cho rằng ông đã ấp ủ giấc mộng Nhà giả kim từ khá lâu khi có dịp đi hành hương trên con đường Santiago de Compostela (Con đường của thánh James) của Tây Ban Nha. Đây vốn là lộ trình hành hương quan trọng của những người Thiên chúa giáo thời trung cổ. 

Truyện kể về hành trình của chàng chăn cừu thân thiện Santago tại một vùng quê hẻo lánh của xứ Tây ban Nha tin vào những giấc mơ kỳ lạ. Anh quyết bán đàn cừu - gia tài bé nhỏ của mình để du hành đến Ai Cập tìm kho báu được chôn trong khu vực Kim Tự Tháp. Trên đường đi, anh gặp khá nhiều nhân vật đặc biệt và trải qua hàng loạt sự kiện biến động không ngừng. Vừa sang Ai Cập anh bị lừa mất hết số tiền bán cừu, phải đi phụ bán hàng cực nhọc. Rồi khi dành dụm đủ, Santago lại tiếp tục ước mơ của mình thay vì quay về chốn cũ. Anh thẳng tiến vào sa mạc gặp được chàng thanh niên Anh quốc đi tìm bí kíp luyện đá thành vàng rồi bị cuốn vào trận chiến giữa các bộ tộc. Cuối cùng, anh cũng tìm đến vị trí của giấc mơ mách bảo và háo hức tìm kho tàng. Một bí mật khác lại tiếp tục được hé lộ. 

Có thể nói, xuyên suốt hành trình và trong từng trải nghiệm là những ý nghĩa đậm tính nhân văn được Paulo Coelho lồng ghép một cách khéo léo. Bao trùm lên tất cả là lời thống thiết kêu gọi mọi người đừng từ bỏ những ước mơ. “Khi bạn muốn điều gì đó, cả vũ trụ sẽ hợp lại để giúp bạn” đã trở thành tư tưởng, triết lý bao trùm cả cuốn sách. Có nhiều cơ hội trở về sau thất bại, có dịp chọn lựa những điều bình thường như mọi người nhưng chàng trai trẻ tuổi Santago vẫn quyết níu chặt lấy ước mơ dù đôi lúc nó trở nên mong manh như một ảo ảnh trong sa mạc.

Đến cuối hành trình kho báu trong tay Santago không phải là vàng bạc châu báu hay thuật luyện đá thành vàng mà chính là nhận thức được chính mình. Đây chính là kho báu của riêng Santago, của riêng mọi người mà không ai có thể cưỡng đoạt. Một câu chuyện với mô-típ dân gian ngụ ngôn quen thuộc được Paulo Coelho làm sống lại với hơi thở của thời đại. 

Hãy lắng nghe tiếng gọi

Nhà giả kim là một cuốn truyện đọc như thơ, khiến người đọc như bay bổng, mơ mộng. Một lý lẽ thuyết phục nhất để kêu những kẻ hay ước mơ hãy làm đi, hãy chạm tay vào để giấc mơ thành hiện thực đi. Nhưng đừng vội bằng lòng với câu chuyện ước mơ này vì đó chỉ là tầng ý nghĩa dẫn dụ trên bề mặt. Còn sâu thẳm bên trong là những tư tưởng mang tầm vóc vượt thời đại, thấm thía một cách ngọt nhất. Chính vì lẽ này cuốn sách là một món quà ý nghĩa mà không kén người đọc. Mỗi người, mỗi lần đọc trở lại, Nhà giả kim lại khơi ra một tầng suy nghĩ khác biệt. 

Qua những áng văn đầy chất thơ của Paulo Coelho, mọi người nhận ra nhiều điều bị cuộc sống bận rộn hằng ngày che giấu, và Nhà giả kim làm như vô tình khơi gợi. Đó là kho tàng tưởng xa tận chân trời nhưng nào ngờ lại ngay dưới chân ta. Hay hành trình trải nghiệm của Santago mới chính là kho báu chứ không phải mớ vật chất lóng lánh kia. Bên cạnh đó có nhiều ý tưởng thật sâu xa hay siêu hình nhưng lại gần gũi với hệ thống tư tưởng phương Đông như tập trung sống trong thực tại hiện tiền, buông xả để trở về nhập vào tâm linh vũ trụ… 

Khi trả lời về điều gì đã làm nên sự kỳ diệu của quyển sách, Paulo Coelho khiêm tốn cho rằng, mình cũng như chàng chăn cừu Santago biết đi theo tiếng gọi của đời mình.  Và thành công đến vì không phải ai cũng dũng cảm sống với ước mơ của mình. 

Phạm Ngọ