Điều chưa biết về “lịch sử của những cuốn sách”

Không nằm trong những khuôn khổ thông thường mà chúng ta từng biết về sách, rất nhiều tác phẩm được đề cập trong Những cuốn sách thay đổi lịch sử là chứng nhân cho những nền văn minh mà nhân loại đã đi qua. Sách do DK (Dorling Kindersley) - nhà xuất bản hàng đầu Anh quốc - giới thiệu năm 2017 với nhóm tác giả là những cây bút và học giả kỳ cựu; lời nói đầu do James Naughtie - nhà báo/biên tập viên nổi tiếng của BBC, đồng thời là trưởng ban giám khảo giải thưởng sách uy tín hàng đầu thế giới Man Booker - đảm nhận. 

Được Công ty cổ phần Văn hóa Đông A mua bản quyền và chuyển ngữ bởi dịch giả Lê Ngọc Tân, bản tiếng Việt phát hành vào tháng 2/2020. Không kể đến hình thức lung linh, giá trị nội dung với lượng thông tin được biên soạn hệ thống, tỉ mỉ, sống động của hơn 80 quyển sách tác động to lớn đến lịch sử loài người, cuốn sách xứng đáng nằm trong tủ sách của mọi gia đình.

Sách là bước ngoặt từ thời “tiền sử” sang thời “hữu sử” khi những câu chuyện của nhân loại đã được ghi chép lại thay vì chỉ truyền miệng. Những cuốn sách ra đời trước công nguyên đều là những “bản thảo” được thực hiện thủ công với rất nhiều công sức. Vì thế, gần như chỉ có giới quý tộc, những người giàu mới có khả năng thực hiện chúng. Tử thư Ai Cập, Kinh dịch, Sử thi Mahabharata, Tứ hải thư, Kinh Qur’an Xanh, Sách Kells… đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành văn hóa, quan điểm về nghệ thuật, tín ngưỡng của những nền văn minh cổ xưa. Những cuốn sách này là độc bản. Giá trị của chúng vẫn vẹn nguyên sau hàng ngàn năm.

Gần như khó có thể diện kiến những cuốn sách quý hiếm này nhưng với Những cuốn sách thay đổi lịch sử, người đọc sẽ được xem những hình chụp chân thực từ bản gốc mà những người làm sách đã mất rất nhiều thời gian và công sức để sưu tầm từ khắp nơi trên thế giới. Mỗi tác phẩm đều cung cấp thông tin chi tiết về chất liệu được sử dụng, phương thức làm nên những cuốn sách, từ đó, người đọc thêm khâm phục kỹ nghệ của người xưa trong việc chế tác thủ công, bảo quản sách. 

Mỗi bước đi trong sự phát triển của sách đều gắn liền với những giai đoạn lịch sử, bởi lẽ sách là phương tiện để truyền bá kiến thức và tư tưởng. Từ khi công nghệ in ra đời, sách không còn chỉ nằm trong thư viện mà có thể tiếp xúc với độc giả ở quy mô lớn hơn rất nhiều. Những tác giả lớn bắt đầu xuất hiện, sách trở thành công cụ bộc lộ suy nghĩ cá nhân, thay vì chỉ do những người thợ làm sách phụ trách chép lại như trước đây.  

“Ở bình diện nào đó, viết sách đã trở thành hoạt động cách mạng”, đó là vào thế kỷ XVIII khi chúng ta được chứng kiến sự bùng nổ của ngành xuất bản và in ấn sách ở châu Âu. Lịch sử của sách đã chính thức bước sang một giai đoạn mới: thời kỳ khai sáng. 

Thêm vài trăm năm nữa trôi qua kể từ thời điểm “sách cho mọi người”, sách của hiện tại đã đạt tới quy mô mà có lẽ tổ tiên loài người chẳng thể nào tưởng tượng nổi. Sự phát triển của công nghệ in ấn và thương mại mang đến cho người đọc vô vàn sự lựa chọn trong hàng triệu đầu sách mỗi năm. Cho dù thế giới chúng ta đang sống ngày càng xuất hiện nhiều phương tiện giải trí, vai trò của sách cho đến lúc này là không thể phủ nhận. 
 

Quỳnh Hà