Diễn từ 'có một không hai' của 'gã hề' Joaquin Phoenix

Bốn phút ngắn ngủi, lời cảm ơn rất gọn, không tán dương bản thân cũng như giải thưởng, thỉnh thoảng bị ngắt quãng bởi dòng ý nghĩ; nhưng thông điệp lại dài hơn bất cứ diễn từ nào từ trước đến nay. Thêm một lần nữa, Joaquin Phoenix thực sự khiến cả khán phòng phải “đau đầu” vì những phát biểu của mình. 

Anh dành thời gian ít ỏi đề cập đến những gương mặt vô thanh, những tiếng nói giấu bặt, không có cơ hội lên tiếng và lý giải những vấn đề mà thế giới đang đối diện hiện nay: 

“Tôi nghĩ, món quà lớn nhất được trao cho tôi và nhiều người có mặt trong khán phòng này là cơ hội được lên tiếng cho những kẻ không có tiếng nói. 

Joaquin Phoenix đã có một bài phát biểu gây ấn tượng mạnh tại lễ trao giải Oscar 2020

Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về những vấn đề nan giải mà chúng ta đang phải cùng nhau đối mặt. Đây là thời điểm chúng ta cảm thấy, hoặc được làm cho cảm thấy, rằng chúng ta bảo vệ những điều khác nhau, nhưng với tôi, tôi nói, chúng đều như nhau. Tôi nghĩ khi chúng ta nói về bình đẳng giới, phân biệt chủng tộc, hay quyền của người queer (người có giới tính khác biệt, cảm xúc, mối quan hệ khác biệt - PV), quyền của người bản địa, hay quyền động vật, chúng ta đều đang nói về việc đấu tranh chống lại sự bất công. Hay chính là đấu tranh chống lại thứ niềm tin cho rằng một quốc gia, một người, một chủng tộc, một giới tính, hay một loài có cái quyền thống trị, kiểm soát, sử dụng và bóc lột kẻ khác và vẫn không bị trừng phạt.

Tôi nghĩ rằng chúng ta đã trở nên mất đi sợi dây kết nối với thế giới tự nhiên, và tội lỗi mà nhiều người trong số chúng ta phạm phải là một thế giới quan vị kỷ (egocentric), xuất phát từ niềm tin cho rằng chúng ta là trung tâm của vũ trụ. 

Chúng ta bước ra ngoài thế giới tự nhiên và quay lại, cướp bóc tài nguyên cho mình. Chúng ta thấy mình có quyền thụ tinh nhân tạo cho một cô bò, và khi cô ấy sinh con, chúng ta cướp đi con của cô ấy, kể cả khi tiếng kêu thống khổ của cô ấy là không lẫn đi đâu được. Và rồi chúng ta lấy đi sữa của cô, thứ lẽ ra phải dành cho bê con, và ta cho sữa vào tách cà phê hay món ngũ cốc của mình.

Và tôi nghĩ, chúng ta sợ hãi ý tưởng về việc thay đổi cá nhân, vì ta nghĩ rằng ta phải hy sinh thứ gì đó, phải từ bỏ điều gì đó. Nhưng loài người, ở đỉnh cao của chúng ta, thật vô cùng sáng tạo và tài giỏi, tôi nghĩ rằng, khi chúng ta dùng tình yêu và lòng trắc ẩn làm kim chỉ nam, chúng ta có thể tạo ra, dựng nên và thực hiện những hệ thống có tính thay đổi mang lại lợi ích cho mọi chúng sinh hữu tình và cho môi trường.

Tôi đã là một kẻ vô lại suốt cuộc đời mình. Tôi đã ích kỷ. Đôi lúc tôi còn tàn nhẫn và khó làm việc cùng. Nhưng rất nhiều người trong khán phòng này đã cho tôi cơ hội thứ hai. Và tôi nghĩ điều tuyệt vời nhất là khi chúng ta hỗ trợ lẫn nhau.

Không phải là khi ta loại trừ nhau vì những lỗi lầm trong quá khứ, mà là giúp nhau cùng phát triển. Khi ta giáo dục lẫn nhau, khi ta đưa đường chỉ lối cho nhau để sám hối và chuộc tội. Đó là điều tốt nhất cho nhân loại này.

Năm anh trai tôi mười bảy tuổi, anh ấy đã viết lời nhạc này: “Hãy chạy đi giải cứu cùng với tình yêu, và bình yên sẽ theo sau”.

Xin cảm ơn”.

Joaquin Phoenix đã có một màn trình diễn tuyệt vời trong Joker

Những phát biểu sinh thái của anh tại Oscar năm nay gây ấn tượng đến nỗi có người cho rằng đây chính là một trong những điều khiến Oscar 2020 đi vào lịch sử. Cũng có người cho rằng, Joaquin Phoenix đang cố “tỏ ra nguy hiểm”, “lố bịch”, “đạo đức giả” với các phát ngôn của mình.

Tuy nhiên, trước Oscar, tại Quả cầu vàng và BAFTA, Joaquin Phoenix từng khiến ban tổ chức phải liên tục dùng tiếng động để che đi các từ chửi thề của mình. Anh đánh giá cao việc ban tổ chức phục vụ tiệc chay, hạn chế đồ nhựa nhằm bảo vệ môi trường. Anh phát biểu mạnh mẽ về thảm họa cháy rừng ở Úc và bất bình đẳng giới trong ngành công nghiệp điện ảnh. Anh cho rằng, giới nghệ sĩ cần có các hành động thực tiễn, thay vì dừng lại ở việc phát biểu trên truyền hình, sự kiện. 
“Tôi đang cố gắng trở nên tốt hơn và mong các bạn cũng vậy”, anh nói.

Ai là fan của Joaquin Phoenix cũng đều biết rằng, anh chỉ mặc đúng một bộ âu phục do Stella McCartney thiết kế đến mọi chương trình trao giải để “tránh lãng phí”. Lựa chọn này đánh thẳng vào sự hào nhoáng vô nghĩa của công nghiệp thời trang, cũng như sự xa hoa nơi thảm đỏ của các giải thưởng. Trang phục anh mặc cũng được làm từ chất liệu bền vững, thân thiện với môi trường.

Dù là một diễn viên tài năng và biến hóa không ngừng qua các vai diễn, nhưng có cảm giác Joaquin Phoenix không thuộc về phim ảnh, không thuộc về giới giải trí. Nói một cách chính xác hơn, anh mượn thứ ngôn ngữ nghệ thuật này, để biểu đạt về thế giới hiện tồn với đầy rẫy những sắc thái đối nghịch song song, sự mất mát, những rìa vực cuộc đời mà anh cũng là một phần-không-thể-khác trong đó. Anh không quá hồ hởi với các giải thưởng và ngại ngần trước những tràng pháo tay. 

Tôi không rõ Joaquin Phoenix - một người ăn chay từ năm ba tuổi, có “tỏ ra nguy hiểm” trong vai trò một nhà hoạt động môi trường trên sân khấu Oscar hay không. Nhưng đối diện với sự xa hoa, lộng lẫy của thế giới showbiz, trước những chiếc màn hình căng đét phát trực tiếp diễn từ của “gã hề” đi khắp thế giới, những thông điệp sinh thái ấy một lần nữa không khỏi khiến chúng ta tự vấn về thời đại chúng ta đang sống. 

Cốc Vũ