Diện tích vùng biển được bảo tồn chưa đạt mục tiêu theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ

Từ ngày 22-23/12, tại Hội An, Bộ NN-PTNT tổ chức hội nghị Bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản-vì một ngành thuỷ sản xanh và phát triển bền vững.

Hội nghị nhằm đánh giá kết quả đạt được, nhận diện rõ những khó khăn, thách thức và bàn giải pháp, sáng kiến hiệu quả cho công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản; góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương về chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết đặt ra mục tiêu: Tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia; phục hồi diện tích rừng ngập mặn ven biển tối thiểu bằng mức năm 2000”.

Theo quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển (KBTB)  Việt Nam đến năm 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại quyết định số 742/QĐ-TTg ngày 26/5/2010 gồm 16 khu.

Kết quả đến tháng 10/2023, có 6 khu bảo tồn biển đã thành lập và đi vào hoạt động gồm: Bạch Long Vĩ/Hải Phòng, Cồn Cỏ/Quảng Trị, Cù Lao Chàm/Quảng Nam, Lý Sơn/Quảng Ngãi, Vịnh Nha Trang (Hòn Mun)/Khánh Hòa, Hòn Cau/Bình Thuận.

KBTB Cô Tô - Đảo Trần/Quảng Ninh (gộp 02 KBTB Cô Tô và Đảo Trần thành một KBTB Cô Tô – Đảo Trần) đã phê duyệt quy hoạch chi tiết, UBND tỉnh Quảng Ninh chưa phê duyệt thành lập.

Có 5 Vườn quốc gia có quản lý hợp phần biển gồm: Bái Tử Long/Quảng Ninh; Cát Bà/Hải Phòng; Núi Chúa/Ninh Thuận; Côn Đảo/Bà Rịa - Vũng Tàu; Phú Quốc/Kiên Giang (KBTB Phú Quốc hiện nay đã sát nhập vào VQG Phú Quốc).

Ngoài ra, có 4 KBTB đã hoàn thiện hồ sơ quy hoạch nhưng chưa thành lập gồm: Hòn Mê/Thanh Hóa (UBND tỉnh Thanh Hoá đã đề xuất đưa ra khỏi quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam); Nam Yết/Khánh Hòa; Phú Quý/Bình Thuận; Hải Vân - Sơn Chà/Đà Nẵng – Thừa Thiên Huế.

Hệ sinh thái trong KBTB Cồn Cỏ, Quảng Trị

Tổng diện tích các KBTB Việt Nam được phê duyệt tại quyết định số 742/QĐ-TTg là 270.271 ha, trong đó diện tích biển là 169.617 ha.

Tính đến tháng 10/2023, tổng diện tích vùng biển được bảo tồn đạt 185.000 ha, tương đương 0,185% diện tích vùng biển tự nhiên của Việt Nam, chưa đạt được mục tiêu 0,24% đến năm 2020 được đề ra tại quyết định 742/QĐ-TTg.

Theo Bộ NN-PTNT, về cơ bản, các địa phương đã quan tâm chỉ đạo, thực hiện khá tốt các quy định pháp luật về quản lý bảo tồn biển và đạt được kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồn tại như: Hầu hết các Ban quản lý KBTB/VQG có hợp phần biển chưa trình ban hành đề án phát triển du lịch sinh thái, chưa ban hành kế hoạch quản lý.

Hầu hết UBND tỉnh chưa bố trí lực lượng kiểm ngư tại các KBTB; chưa có chính sách để hỗ trợ cộng đồng ngư dân sống trong và xung quanh KBTB chuyển đổi nghề; chưa ưu tiên bổ sung nguồn lực về con người, kinh phí.

Không những vậy, tình trạng các doanh nghiệp kinh doanh du lịch – dịch vụ vi phạm các qui định quản lý KBTB như: lấn chiếm, xây dựng công trình hạ tầng trái phép trong phạm vi KBTB, VQG, tổ chức dịch vụ du lịch trái phép trong KBTB đang ngày càng diễn biến phức tạp, gây áp lực lớn đến công tác quản lý tại các VQG/khu bảo tồn biển như VQG Phú Quốc, Vịnh Nha trang.

Số vụ vi phạm pháp luật tại một số KBTB có xu hướng tăng và chủ yếu là khai thác san hô, sử dụng ngư cụ cấm, đặc biệt là lưới kéo, sử dụng chất nổ, lặn bắt hải sản bằng xung điện trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt.

Ngoài ra, ô nhiễm môi trường biển, ven biển đang diễn ra ngày càng phổ biến. Các hoạt động nhận chìm gần hoặc liền kề với khu vực bảo tồn biển.

Hiện nay, một số địa phương chỉ chú trọng vào các dự án phát triển kinh tế, chưa quan tâm đến công tác bảo tồn biển, thậm chí có địa phương còn xem nhẹ các quy định pháp luật về quản lý KBTB, tiến hành giao đất, giao mặt nước biển thuộc phạm vi quản lý của KBTB cho các tổ chức, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ, du lịch xây dựng công trình hạ tầng phát triển du lịch (Phú Quốc).

Hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng xã hội trong vùng lõi KBTB Lý Sơn buộc phải 'hi sinh' nhiều diện tích

Lê Đình Dũng