Diễn đàn “Bão đa cấp tràn vào gia đình”: Bi kịch đa cấp của đồng nghiệp tôi

Chị Thanh Lan - trưởng phòng của tôi gần 40 tuổi mà chưa ai đón đưa. Năm ngoái, chị khoe có một anh đẹp trai chờ trước sảnh mỗi chiều. Đó người đàn ông Đài Loan chị gặp ở siêu thị dụng cụ thể thao. 

Chị kể chuyện gặp anh cứ như duyên trời định. Cả 2 vô tình thử đúng những dụng cụ thể dục giống nhau. Chị thích đu xà, ảnh cũng thích. Chị qua khu đấm bốc, bóng chuyền, thấy ảnh đang đứng tấn ra đòn, rồi nhiệt tình đập bóng với mấy đứa trẻ. Cuối cùng, chị về khu bán đồ leo núi, cũng thấy anh loay hoay coi bộ bàn ghế dã ngoại cùng chiếc lều bạt. Thấy có người cùng sở thích, khi anh bắt chuyện, chị cũng xởi lởi trả lời.

Chúng tôi khấp khởi mong chị gặp người thương. Bởi lâu nay chị hay nói: “Đàn ông Việt à, bỏ qua. Mình lấy được Tây thì lấy, không thì cho ế luôn!”. Vậy mà khi mùa dịch COVID-19 nặng nề trôi qua, chị mang khuôn mặt thểu não đi làm, gặng hỏi mãi, chị mới buông một câu: “Yêu đương gì đâu. Ảnh tiếp cận mình vì công việc thôi”.

Thì ra, người đàn ông Đài Loan ấy sang Việt Nam kết hợp với nhóm người Việt mở ra hệ thống kinh doanh đa cấp một loại thực phẩm chức năng dạng “thần dược”. Anh làm quen chị vì nhắm thấy chị có vẻ có tiền. Sau nhiều ngày hẹn hò đi cà phê, tới nhà mẹ chị chơi, gặp gỡ bạn bè chị, thì anh bắt đầu xa gần về việc chị nên đầu tư kinh doanh, đừng để tiền chết, làm giàu đâu khó. Rồi anh đưa chị tới gặp những nhóm bạn, tham gia những hội thảo trực tuyến ngoài nhà hàng, trên Zoom...

Chị buồn vì mất mối duyên, nhưng chị vui vì mở ra con đường làm giàu mới. Đi huấn luyện về, chị khen các “thầy” hết lời, bảo là họ giỏi giang lắm, đàng hoàng tử tế lắm, họ muốn cùng nhau giàu lên, phá đi những suy nghĩ cũ kỹ về kinh doanh. Kinh doanh giờ ai thuê mặt bằng hay bán online, lượm bạc cắc lâu lắm. “Cơ hội tới thì tóm lấy, chứ ai như chị, đi làm thuê gần 20 năm mà vẫn phải ở ké nhà mẹ”, chị chia sẻ. 

Chúng tôi khốn khổ với chị vì những lời chiêu dụ nất kể ngày đêm. Ảnh minh họa

Xưa chị học ngành xã hội ,nên giờ các chiến lược, sách lược kinh doanh, marketing hiện đại được giảng ở hội thảo, chị nghe như nuốt từng lời. Rủ chúng tôi tham gia cùng chị, chị có thể nói không nghỉ vài tiếng đồng hồ về các bước làm giàu, về các khái niệm lạ hoắc như: “hệ sinh thái tài chính”, “tư duy mở lối”, “kiến tạo giá trị”… Tinh thần khởi nghiệp rừng rực, chị như được tiêm dopping quá liều, và muốn chúng tôi cũng được tiêm để “start up”.

Nhân viên cơ quan tôi bỗng nhiên "khó sống" với chị Lan. Chị bê trễ công việc chính, nhưng áp sát mọi người để chăm sóc, nịnh nọt, rồi dạy bảo các triết lý sống, hào hứng tư vấn tài chính, kế hoạch làm giàu… Cũng đúng thôi, các cá nhân kinh doanh đa cấp phải liên tục tìm ra "cấp dưới". Càng nhiều người làm đại lý, thì họ sẽ lên cấp và nhận phần trăm tiền thưởng càng nhiều. 

Cuối cùng, ở phòng tôi cũng có con cá cắn câu. Cô kế toán T. A. rút 80 triệu trong sổ tiết kiệm ngân hàng, bán tháo 2 dự án đất ở Long An để có tiền làm đại lý cấp dưới của chị. Bà con họ hàng của chị ở quê nghe nói tham gia khá nhiều. Doanh số tốt, chị gia nhập nhóm các giám đốc vùng cùng 40 vị giám đốc khác. Tay chị lúc nào cũng kè kè tới 3 cái điện thoại, trông thật là năng động, sang chảnh.

Cứ có tiền hoa hồng phần trăm đổ vào tài khoản chị là chị chụp màn hình gửi tôi xem. May thay, tôi vốn ghét đa cấp nên khảng khái từ chối, đề nghị chị không "spam" tôi nữa. Không phải tôi không biết đa cấp cũng có mặt được như tiếp cận khách hàng hiệu quả qua hệ thống đại lý nhiều cấp, kiểu chân rết, kiểu rễ cây nên tiết kiệm chi phí mặt bằng hay quảng cáo.

Trên thị trường Việt Nam đang có những nhãn hàng đa cấp của Mỹ và Châu Âu (được cấp phép của các cơ quan chức năng) dùng ổn với mức giá "cao nhưng chấp nhận được”. Nhà tôi cũng mua vài loại như thế trong bếp, phòng tắm đấy thôi. Tuy nhiên, do quản lý kinh doanh đa cấp lỏng lẻo, nên có quá nhiều dòng sản phẩm trôi nổi lọt vào đường dây đa cấp. Đa cấp cũng chính là con đường huy động vốn dễ nhất, đánh vào sự ham lợi để dễ dàng lấy tiền trong túi người giam gia.

Xuất hiện luôn hoành tráng, nhưng cơ chế sụp đổ của một đường dây đa cấp rất giống nhau: Khi bộ máy đang cho lợi nhuận khổng lồ, hoặc đang ào ạt chào bán cổ phiếu (với chiêu dụ rằng mua sớm có lợi, trước khi mã cổ phiếu lên sàn chứng khoán), thì các cá nhân đứng đầu bỗng biến mất hoặc doanh nghiệp tuyên bố phá sản. Kiểu biến mất gần giống như chủ hụi giật hụi, khiến đại lý các cấp ngã ngửa, chẳng biết bíu ai đề đòi tiền đã đầu tư.

Tiền vào tài khoản rất nhiều nên các cá nhân tham gia đa cấp đều ... say máu. Ảnh minh họa

Rồi thì trường hợp chị Thanh Lan sếp tôi cũng chẳng khác gì. Một ngày đẹp trời, chị đọc báo thấy văn phòng công ty "thần dược" kia bị hàng trăm người bao vây. Chị mở điện thoại gọi các “giám đốc vùng”, giám đốc cấp cao, các “thầy”, thì ai nấy đều đã mất tích. Ngay sau đó, các đại lý cấp dưới của chị rầm rập truy tìm chị để đòi tiền. 

Chị khoá điện thoại, lặng lẽ trốn khỏi TP.HCM, mẹ chị và cơ quan không ai rõ chị đi đâu. Cô kế toán T. A cũng đang bị chồng và nhà chồng làm dữ, khó mà giữ được cuộc hôn nhân.

Có lẽ bi kịch cuộc đời hai người phụ nữ ấy mới chỉ bắt đầu…

Hồng Thanh ( Tân Phú, TP.HCM)

Quá nhiều bi kịch của các gia đình liên quan tới cơn bão đa cấp. Sinh viên bỏ học đi bán đa cấp, thanh niên thất nghiệp do dịch COVID-19 vay tiền gia đình gia nhập đội quân đa cấp. Những viên chức nhà nước, những ông bà tuổi hưu cũng hào hứng "khởi nghiệp". Cuốn theo cơn mộng làm giàu này, rất nhiều người đã mất tiền, phá sản, mất việc làm, mất tình thân...

Bạn hãy chia sẻ ý kiến, câu chuyện liên quan của bạn cùng chúng tôi. Bài viết xin gửi về email của báo Phụ Nữ: online@baophunu.org.vn. Bài được chọn đăng sẽ nhận nhuận bút của tòa soạn như quy định.