Đi tìm chân dung Chopin

Fryderyk Chopin: Cuộc đời và thời đại của Alan Walker là sự kết hợp của kiến thức sâu sắc về cuộc đời và hoàn cảnh của người nghệ sĩ, sự hiểu biết sâu sắc về tính cách của nhà soạn nhạc (và đôi khi là cả tình cảm dành cho tính cách ấy), khả năng nói về tác phẩm sáng tạo theo cách sẽ soi sáng tới cả những học giả và công chúng phổ thông, đồng thời đưa người đọc quay về với âm nhạc.

Xuyên suốt cuốn sách là cuộc đời của Chopin và thời đại ông sinh ra, trưởng thành như một đại diện lỗi lạc của nền văn hóa âm nhạc góp phần xóa tan nhiều huyền thoại vẫn tiếp tục bao quanh Chopin từ trước đến nay.

Mở đầu, Walker đưa người đọc đi từ nền tảng gia đình, thời niên thiếu, qua cuộc khởi nghĩa tháng 12, 1825-1826 và cuộc nổi dậy Warsaw 1830-1831, những năm tháng học hành, tha hương ở Paris của Chopin để hiểu thêm được quan hệ giữa Ba Lan với nước Nga của các sa hoàng cũng như sự xuất hiện của một nhạc sĩ thiên tài.

Những “vai khách mời” cho một số nhân vật xung quanh Chopin được phục dựng chi tiết trong sách. Nhờ đó, chân dung ông hiện ra rất sống động. Có những tia sáng mới chiếu rọi những khoảng thời gian quan trọng như thời thơ ấu của Chopin ở Ba Lan, mối quan hệ giữa Chopin với George Sand, xóa đi những lời đồn đại vô căn cứ như chuyện tình thời tuổi trẻ giữa ông với một cô gái người Séc khi đi trị bệnh ở suối khoáng Reinerz hay tình yêu đồng giới giữa Chopin và người bạn Tytus qua những lá thư ướt át.

Cáo buộc về việc Chopin không thể xử lý được cấu trúc trong những hình thức âm nhạc đồ sộ được gạt bỏ một cách khéo léo như cách tác giả chọn trích lời Franz Liszt: “Một vài trong số chúng [mazurka] còn có giá trị hơn cả những vở opera rất dài nào đó…” hoặc trong cách tác giả phân tích sonata giọng Si thứ với hình thức “nén cấu trúc” thay vì “thiếu cân xứng” như cách bản sonata này từng bị miệt thị.

Những nhận xét của Alan Walker luôn đi cùng căn cứ học thuật và sự bao quát song hành với những chi tiết chọn lọc của một lối kể chuyện thu hút và trang nhã.

Công việc sáng tạo khiến Chopin phải trả giá đắt khi ông mắc bệnh lao. Có những thời điểm nó chỉ đơn giản là một sự bất tiện và không ảnh hưởng đến cuộc sống thường nhật. Nhưng cũng có thời điểm, nó buộc ông phải gác mọi thứ để điều trị trong bối cảnh y học chưa phát triển. Việc Chopin vẫn có thể sáng tác những tuyệt phẩm như các sonata giọng Si giáng thứ và Si thứ, Fantaisie Pha thứ, Polonaise-Fantaisie và Barcarolle trong thập niên cuối đời là một điều kỳ diệu.

Con người thực tế của Chopin không hẳn luôn sầu bi ảo não như trong những bản nocturne. Ông có thể khiến mọi người cười như nắc nẻ với các trò nhái giọng bắt chước. Như đã viết, cuốn sách của Alan Walker liệt kê đầy đủ tất cả sự kiện liên quan đến cuộc đời của Chopin, bao gồm cả cái chết. Đặc biệt, sách có phụ lục mà qua đó, công chúng càng hiểu sâu hơn con người tài hoa ấy.

Fryderyk Chopin: Cuộc đời và thời đại kết thúc với sự uyên bác khiêm nhường khi cho rằng trong tương lai, sẽ còn có thêm nhiều nhân vật, nhiều câu chuyện mới được soi sáng. Ở thì tương lai vô hạn đó, âm nhạc của Chopin sẽ tiếp tục mang lại niềm vui và sự an ủi, không giống như ở bất kỳ nơi nào khác. 

Lê Phan