"Dì Đào'': Cuộc đời bình dị hay chiếc máy tính siêu việt của chúa trời?

Cuộc đời bình dị

Bộ phim của nữ đạo diễn Hồng Kông Hứa An Hoa (vừa được trao giải Thành tựu trọn đời tại Liên hoan phim Venice 2020) khai thác mối quan hệ chủ - tớ, dựa theo một câu chuyện có thật. A Simple Life (từng giành tới bốn giải phụ và giải Nữ diễn viên chính xuất sắc cho Diệp Đức Nhàn tại Liên hoan phim Venice năm 2011) đi vào thân phận người già và nói về sinh lão bệnh tử thường tình. Phim chậm rãi, bùi ngùi, có chút gì đó thâm thúy, châm biếm nhẹ nhàng, dư vị đọng lại vừa có chút cay đắng nhưng vẫn ngọt ngào hậu vị.

''A Simple Life'' đi vào thân phận người già và nói về sinh lão bệnh tử thường tình

Chung Xuân Đào, tức dì Đào, sinh ra không lâu thì được người ta nhận nuôi. Cha nuôi bị giết chết trong thời Nhật xâm lược, mẹ nuôi không đủ khả năng chăm sóc nên cho đi ở đợ ở nhà Lương gia. Từ 13 tuổi trở đi, dì Đào phục vụ bốn đời Lương gia, suốt hơn 60 năm… Sau đó, Lương gia sang Mỹ định cư, một mình dì sống cô quạnh trong căn nhà của họ, không chồng, con cái hay bà con thân thích.

Trong gia đình, có mỗi La Kiệt (Lưu Đức Hoa), đời thứ hai - được dì Đào chăm bẵm nuôi nấng khôn lớn, đi du học ở Mỹ rồi về Hồng Kông làm phim, tiếp tục được dì chăm sóc… Rồi một ngày, dì Đào trúng phong đột quỵ, sợ phiền lụy nên xin nghỉ việc, nhất quyết đòi vào trại dưỡng lão. 

Đến đây, mạch phim rẽ sang một hướng khác. Một người cả đời chăm sóc người khác, giờ già yếu bệnh tật, trở thành gánh nặng, sẽ hành xử như thế nào với những năm cuối đời của mình? Ngược lại, người quen được chăm sóc sẽ đối xử thế nào với người giúp việc cả đời chăm lo cho gia đình mình, người như người mẹ thứ hai của mình? 

Trại dưỡng lão trở thành “gia đình” mới của dì. Con người lúc sinh ra và lúc sắp chết đều giống nhau ở chỗ bài tiết không tự chủ, phải có người chăm sóc. Nhưng chăm sóc một đứa bé như nuôi nấng một mầm cây non, với bao trông ngóng, hy vọng nó sẽ trở thành một cây đại thụ. Chăm sóc một người già như một cái cây bật gốc héo úa sắp tàn, như là nghĩa vụ, trách nhiệm phải làm. Máy quay của nữ đạo diễn Hứa An Hoa giỏi lách vào những chi tiết, vừa mềm mỏng vừa thâm thúy. 

Thân phận người già

Nửa cuối phim tập trung khai thác thân phận những người già ở bên kia cuộc đời trong viện dưỡng lão. Bao nhiêu người già là bấy nhiêu thân phận. May mắn thì có gia đình, nhưng con cháu cả năm ghé thăm một đôi lần, tết được đón về nhà. Nhiều người đơn độc, không thân thích, sống nhờ vào phúc lợi xã hội. Lễ tết càng cô quạnh.

Có bà mẹ chia tài sản cho con trai nhiều hơn con gái, anh con trai lấy xong tài sản thì không thèm đoái hoài nữa, cô con gái thi thoảng vào thăm, được thể chì chiết bà mẹ già dại dột. Đến bữa cơm tập thể, cả đám người già ngồi xếp hàng dài, mồm trệu trạo nhai. Cô y tá ngồi trên chiếc xe có bánh lăn, đi một vòng, một cụ được đút cho một thìa. Có cụ mồm nhễu, cơm rơi cơm vãi, cụ ngồi cạnh ngứa mắt bấu tai cho cái, quát: “Có mỗi cái mồm để ăn mà còn không giữ được cơm, vô dụng quá”. Cụ kia bị mắng, uất ức khóc tu tu. Không khác gì trong nhà trẻ.

Lễ tết Trung thu, có đoàn truyền hình vào quay, chúc phúc cho các cụ. Máy quay toàn cảnh tươi vui ấm áp, cận cảnh cô ca sĩ mặt tươi như hoa hát tặng các cụ. Hát xong, ra khỏi hình, cô vứt micro cho trợ lý, mặt xị xuống một đống. Rồi tới màn tặng quà bánh trung thu, ấm áp nghĩa tình. Các cụ mừng định mở ra ăn thì bị trợ lý giật lại, bảo đây chỉ là đạo cụ quay cho truyền hình thôi, đợi đến lễ mới được tặng bánh thật. Các cụ ngao ngán thở dài, tưởng bị tra tấn xong rồi, định về phòng, thì bị bắt ở lại tiếp thêm một đoàn trẻ con vào thăm nữa… 

Dì Đào không con cái thân thích, nhưng may cuối đời cũng không đến nỗi đơn độc. La Kiệt tuy bận rộn, nhưng tuần nào cũng vào thăm, mang thức ăn quà bánh, giúi thêm ít tiền. Trong trại có chú Kiên, còn khỏe mạnh vui tính, có vẻ thích dì Đào. Lâu lâu lại vay ít tiền đi mua thuốc, vay hết dì Đào vay qua La Kiệt. Một lần đi qua tiệm mát-xa, La Kiệt thấy chú Kiên ôm vai bá cổ em nhân viên cười nói rổn rảng. Lần sau, chú Kiên lại đòi vay dì Đào, gặp ngay La Kiệt ở đó, bị La Kiệt vạch mặt, ngượng ngùng định bỏ đi thì dì Đào gọi lại, giúi cho ít tiền rồi nói nhỏ với La Kiệt: “Kệ ổng đi, ổng còn đi được mấy lần nữa đâu”…

Mạch phim cứ giản dị, nhẹ nhàng như thế. Đạo diễn giỏi ở chỗ đã giữ cho mạch phim thăng bằng, cốt truyện đơn giản nhưng ám ảnh ở tình tiết, xúc động nhưng không bị mê-lô. Lâu lâu lại bật ra một tiếng cười, châm chích nhẹ nhàng mà sâu sắc. 

Trailer phim A Simple Life:

 Điều cuối cùng đọng lại vẫn là cái tình giữa con người với con người. Như chị gái của La Kiệt nói với anh: “Dì Đào thế mà cũng có số hưởng. Cả đời chăm sóc gia đình mình, hồi em còn nhỏ cưng chiều em nhất nhà, nay về già đau yếu được em báo hiếu”. La Kiệt nói lại: “Em thấy ở đời ai cũng có số phận hết. Chúa trời quả là có một cái máy tính siêu việt, đã an bài số phận cho mấy tỷ người trên hành tinh của chúng ta”… 

Lâm Lê