Để trở thành cha mẹ vận động viên Olympic

Để trở thành một vận động viên Olympic đòi hỏi rất nhiều sự chăm chỉ, lòng quyết tâm, tài năng… Các vận động viên hàng đầu thường có đội ngũ huấn luyện viên, chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ vật lý trị liệu và nhà tâm lý học làm việc với họ suốt ngày đêm. Làm cha mẹ một vận động viên Olympic không phải là việc dễ dàng. Bên cạnh sự giúp đỡ tài chính và hậu cần, điều quan trọng là phải biết khi nào nên hỗ trợ về mặt tinh thần, khi nào nên lùi lại…

Simone Biles thi đấu tại Olympic Paris 2024 vào ngày 30/7. Chỉ 4 năm sau khi rút lui khỏi Olympic Tokyo 2020 vì vấn đề sức khỏe tâm thần, cô đã trở lại đỉnh cao của thể dục dụng cụ thế giới với 3 huy chương Vàng và 1 huy chương Bạc tại Olympic Paris 2024 - Ảnh: Marijan Murat (Getty Images)

Samantha Livingstone nhận huy chương Vàng với tư cách thành viên đội tiếp sức tự do tại Olympic Sydney 2000. Ước mơ của vận động viên bơi lội 18 tuổi này đã trở thành hiện thực. Tuy nhiên, ngay sau đó, Livingstone bắt đầu đối mặt với những thách thức về sức khỏe tâm thần như lo lắng, trầm cảm, căng thẳng liên quan đến quá trình luyện tập. Cô trở lại mạnh mẽ hơn với tư cách một vận động viên đại học hạng 1 và cuối cùng trở thành cố vấn cho các vận động viên, huấn luyện viên cùng các đội chuyên về sức khỏe tâm thần và hiệu suất.

Bây giờ là mẹ của 4 đứa con, Livingstone không thể không nghĩ về những thăng trầm cảm xúc trong sự nghiệp bơi lội của mình khi theo dõi và hướng dẫn những đứa con tuổi mới lớn trong các hoạt động thể thao. Khi cùng Kylie - con gái lớn của cô - trở về từ một giải đấu khúc côn cầu, sự tức giận, thất vọng và buồn bã đã xảy ra. Đội của Kylie giành chiến thắng trong 2 trận đầu tiên của giải đấu nhưng trận thứ ba diễn ra một cách áp đảo và không có lợi cho đội của Kylie.

Livingstone nhớ lại một cuộc thi vô địch quốc gia hồi trung học, khi thành tích bơi của cô không đạt tiêu chuẩn như thường lệ. Khi bước ra khỏi hồ bơi, mẹ cô nói: “Làm tốt lắm, mẹ yêu con”…

Hiện tượng “cha mẹ Olympic”

Kể từ khi video ghi lại cảnh cha mẹ vận động viên thể dục dụng cụ Aly Raisman uốn éo trên khán đài theo động tác xà lệch của con tại Olympic London 2012 lan truyền, tâm điểm Olympic đã mở rộng từ hành trình thể thao và cảm xúc của các vận động viên sang cả cha mẹ họ.

Bert Le Clos ăn mừng sau khi con trai Chad le Clos giành huy chương Vàng ở nội dung bơi bướm 200m nam tại Olympic London 2012 - Nguồn ảnh: Getty Images

Tại Olympic Rio 2016, các máy quay tiếp tục hướng ống kính về phía cha mẹ Raisman và những bậc cha mẹ khác. Các bài báo và phim tài liệu đã giới thiệu về sự tận tụy của các bậc cha mẹ và việc nuôi dạy một vận động viên Olympic có thể “chiếm lĩnh” cuộc sống gia đình như thế nào.

Trong thời gian diễn ra Olympic Paris 2024, các phương tiện truyền thông bắt đầu đổ xô vào hiện tượng “cha mẹ Olympic”. NBC đã phát sóng các video về những phụ huynh vặn vẹo, la hét và cào cấu trong khi theo dõi con họ thi đấu.

Theo Variety, NBC có kế hoạch trao máy theo dõi nhịp tim cho phụ huynh các vận động viên Olympic nhằm ghi lại phản ứng của họ khi xem con mình thi đấu và chia sẻ trực tiếp trên sóng truyền hình. Larry Vincent - phó giáo sư tiếp thị tại Trường Kinh doanh Marshall của Đại học Nam California - nói: “Ai mà không xúc động khi chứng kiến sự lo lắng và vui mừng của cha mẹ trước thành tích của con mình. Những khoảnh khắc đó khiến mọi người tiếp tục theo dõi và mang lại cho các nhà quảng cáo những ấn tượng tích cực”.

Cách cha mẹ vượt qua những thăng trầm về mặt cảm xúc trong môn thể thao của con mình có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần của trẻ - còn gọi là sức khỏe tinh thần trong thể thao. Đó là khả năng vượt qua thắng thua, biết khi nào nên vượt qua thử thách và khi nào nên dừng lại để duy trì mức độ cống hiến lớn.

Vận động viên Simone Biles và Naomi Osaka đã chia sẻ về tình trạng kiệt sức, trầm cảm và lo lắng khi họ lần lượt rút lui khỏi Olympic Tokyo 2020 và giải quần vợt Pháp mở rộng 2021. Theo báo cáo năm 2024 của Viện hàn lâm Nhi khoa Mỹ (AAP), hơn 70% vận động viên bị kiệt sức ở độ tuổi 13.

Theo Joel S. Brenner - thành viên của AAP và là tác giả của báo cáo - thể thao là động lực mạnh mẽ và thú vị giúp thanh thiếu niên tăng cường thể chất và tinh thần nhưng một số thanh thiếu niên có thể cảm thấy áp lực từ cha mẹ, huấn luyện viên và những người khác khi chỉ đánh giá thành công bằng thành tích.

Travis Dorsch - phó giáo sư tại Đại học Utah - cho hay: “Cha mẹ thường là những người giới thiệu con mình đến với thể thao và hỗ trợ hành trình của con cho đến khi kết thúc. Họ đảm nhiệm nhiều vai trò: huấn luyện viên, thợ giặt, chuyên gia dinh dưỡng, tài xế, nhà tâm lý học, chuyên gia trị liệu giấc ngủ…”. Điều đó có tác động về mặt cảm xúc đối với mọi người, cả cha mẹ và con cái.

Xây dựng sức khỏe tinh thần khi nuôi dạy một vận động viên ưu tú

Khi cảm nhận được những cảm xúc sau mất mát của con gái mình, Livingstone đã lựa chọn từ ngữ một cách cẩn thận. Cô nói: “Mẹ yêu con và mẹ thích xem con thi đấu”.

Bà mẹ 4 con Samantha Livingstone cho biết mục tiêu không chỉ là nuôi dạy vận động viên mà còn là nuôi dạy con người - Nguồn ảnh: Samantha Livingstone

Livingstone cho biết mục tiêu của cô không chỉ là nuôi dạy vận động viên mà còn là nuôi dạy con người. “Nếu chúng ta nhìn nhận vấn đề theo góc độ làm thế nào để hỗ trợ sức khỏe tinh thần, không chỉ sức khỏe tinh thần của vận động viên mà của một con người cụ thể, sức khỏe tổng thể của họ, chắc chắn có những nguyên tắc hướng dẫn cốt lõi cơ bản có thể giúp nuôi dưỡng cảm giác an toàn và bảo mật mà không cản trở thành tích ở cấp độ ưu tú đồng thời giúp mở ra những cấp độ mới”.

Theo phó giáo sư Travis Dorsch, có một cách để đừng nhầm lẫn động lực của bạn với mong muốn của con bạn: nghĩ về các mục tiêu - của vận động viên, của phụ huynh, của tổ chức - giống như 3 góc của một hình tam giác. “Cha mẹ phải thường xuyên hỏi con cái về mục tiêu của chúng. Sau đó, cha mẹ phải điều chỉnh mục tiêu của mình cho phù hợp với mục tiêu của con, đồng thời tính đến mục tiêu của nhóm hoặc tổ chức. Cả 3 góc của tam giác phải thẳng hàng” - Dorsch nói.

Livingstone giải thích: “Bạn có thể để trẻ lái xe nhưng phải tìm môi trường phù hợp với trẻ. Khi con lớn hơn, bạn nên dừng những việc đã làm cho con, đồng thời khuyến khích con xây dựng các kỹ năng để tự làm điều đó”.

Dorsch cho rằng điều này có ý nghĩa vì giúp các vận động viên phát triển ý thức tự lập, tự chủ. “Cha mẹ có thể tạo điều kiện bằng cách tìm kiếm sự huấn luyện và cơ hội phù hợp để con tập luyện, thi đấu thay vì làm thay con” - Dorsch nói.

Cha mẹ cần truyền tải thông điệp rằng sự bất công, thất vọng, mất mát là một phần của cuộc sống và những sự khó khăn này là điều bình thường. Cha mẹ cũng nên làm gương về cách vượt qua nỗi buồn và sự tức giận. Livingstone phân tích: “Khả năng phục hồi cần thiết để duy trì ở cấp độ cao nhất của thành tích không chỉ bao gồm khả năng phục hồi về thể chất mà còn là khả năng phục hồi về mặt cảm xúc. Nếu chúng ta chưa học cách cảm nhận và vượt qua khó khăn; nếu với tư cách cha mẹ, chúng ta làm điều đó cho con nghĩa là chúng ta đang cướp đi của con cơ hội học hỏi”.

Hà Thụy